Religia w szkołach publicznych - tak, dziękuję!José María de MoyaNauczyciel religii w szkole publicznej jest bohaterem":.Rodrigo Martínez będzie jednym z prelegentów podczas Iberoamerykańskie Spotkanie Nauczycieli Przedmiotów Humanistycznych która odbędzie się w Madrycie w dniach 6 i 7 maja, promowana przez Siena Edukacja.
Nauczyciele religii, historii, filozofii i literatury są umówieni na to spotkanie, podczas którego odbędą się wykłady, konferencje, warsztaty i wizyty kulturalne na wysokim poziomie dla nauczycieli z Hiszpanii i Ameryki Łacińskiej.
Ten Encounter podejmuje rozszerzoną pałeczkę I Iberoamerykańskie Spotkanie Nauczycieli Religiiktóra odbyła się w ubiegłym roku i spotkała się z bardzo dobrym przyjęciem i dużą frekwencją.
Rodrigo Martínez jest przewodniczącym Regionalnej Rady Edukacji Katolickiej w biskupstwie San Isidro (Argentyna) i od lat bada obecność edukacji religijnej w szkołach publicznych lub państwowych w Ameryce Łacińskiej.
Jest to zresztą temat jego wystąpienia na Encuentro de Humanidades. W wywiadzie dla Omnes Martínez podkreśla, że szkolna edukacja religijna wymaga szerokiej refleksji nad religijnością ludową oraz kształcenia w zakresie przedmiotu i dydaktyki nauczycielskiej, aby odpowiedzieć na aktualne wyzwania nauczania.
W Ameryce Łacińskiej panorama edukacji religijnej w szkołach różni się w zależności od kraju. Czy mógłbyś dziś narysować mapę edukacji religijnej?
Pierwsze rozróżnienie, jakie należy poczynić w odniesieniu do obecności edukacji religijnej w szkołach, dotyczy tych państw, których ustawodawstwo dopuszcza nauczanie religii w szkołach publicznych lub państwowych, oraz tych, które tego nie czynią.
W krajach o tradycji hiszpańskiej lub portugalskiej w Ameryce Łacińskiej mamy dziesięć przypadków, w których edukacja religijna jest dozwolona w szkołach państwowych w jednym z modeli i kolejne dziesięć, w których nie jest.
Wśród tych, którzy mają taką edukację w szkole publicznej, zdaje się przeważać model wielowyznaniowy. W tym modelu państwo upoważnia szereg wyznań religijnych do sporządzania swoich programów i szkolenia nauczycieli w zakresie edukacji religijnej w szkołach. Jest to model spotykany np. w Chile, Kolumbii i Brazylii.
To prawda, że w praktyce szkolna edukacja religijna często ogranicza się do katolickiej, w niektórych miejscach katolickiej i ewangelickiej, a nie ma doświadczeń z innymi religiami, choć np. tak jak w Chile ustawodawstwo przewiduje bardzo dużą liczbę religii, które mogłyby prowadzić edukację religijną.
Na niektórych obszarach, które są bardziej krytyczne wobec obecności nauczania religii, mówi się o modelu bezwyznaniowym, który przedstawia zjawisko religii jako fakt kulturowy, który należy badać ze względu na jego znaczenie kulturowe, etc., ale w praktyce model ten jest mało obecny w regionie. Być może Boliwia skłania się nieco ku temu typowi, ale nie wydaje się, by miał on duże oparcie w Ameryce Łacińskiej.
Z drugiej strony, model katolicki jako jedyna opcja prawie nie istnieje, jedynie w Peru. Większość krajów decyduje się na model katolicki wielowyznaniowyKorzenie chrześcijańskie, jak widzieliśmy.
W jaki sposób kraje te definiują wyznania, którym przyznają dostęp, i czy dzieje się to w odniesieniu do ich obecności w społeczeństwie?
-Generalnie te kraje mają tradycję katolicką. To był dominujący model. Później, poprzez kolejne reformy prawa oświatowego, możliwa stała się obecność innych wyznań religijnych. Na przykład w przypadku Kolumbii prawo mówi o katolickim wyznaniu chrześcijańskim i niekatolickich wyznaniach chrześcijańskich. W Brazylii, gdzie silniejsze są wyznania ewangelickie, pojawiają się one bardziej szczegółowo. Ale generalnie nie dokonuje się tej specyfikacji na podstawie procentu obecności.
Czy w przypadku krajów Ameryki Łacińskiej istnieje stabilność w ich ustawodawstwie dotyczącym edukacji?
-Modele, które obecnie znajdujemy w każdym kraju są wynikiem kolejnych reform, choć prawdą jest, że w ostatnich latach nie było większych zmian. Istniały różnice być może w zakresie projektowania programów nauczania itp.
Z drugiej strony, w niektórych krajach pojawiły się apele ruchów politycznych lub stowarzyszeń obywatelskich o wyeliminowanie nauczania religii z programu szkolnego. W odniesieniu do rezultatów tego typu działań obserwowaliśmy trzy różne konsekwencje.
W Argentynie istnieje system federalny, w którym każda prowincja określa swój system edukacyjny; wcześniej były dwie prowincje, które prowadziły nauczanie religii w szkołach publicznych: Salta i Tucumán. W Salcie było odwołanie od obecności nauczania religii w szkołach państwowych, które dotarło do krajowego sądu najwyższego i nauczanie religii w szkołach publicznych zostało zlikwidowane w takiej formie, w jakiej zostało zaproponowane: konfesyjnej i katolickiej. Po odwołaniu stało się ono dostępne poza godzinami lekcyjnymi. Teraz z taką możliwością pozostała tylko jedna prowincja - Tucumán.
W przypadku Brazylii doszło do podobnej inicjatywy. W tym przypadku chodziło o przedstawienie apelu o to, aby nauczanie religii było bezwyznaniowe. W tym przypadku brazylijski sąd podtrzymał konstytucyjność konfesyjnej edukacji religijnej.
Trzeci przypadek mamy w Kostaryce, gdzie było odwołanie, również w sprawie konfesjonalizmu, które pojawiło się w związku z kształceniem nauczycieli religii, co było wyłączną kompetencją Kościoła katolickiego. W obliczu tej apelacji sąd najwyższy orzekł, że może istnieć inny rodzaj szkolenia, tak aby edukacja religijna w szkołach nie była już wyłącznie katolicka. Doprowadziło to do reformy programu nauczania w kierunku modelu, który można nazwać eklektycznym.
To, co widzimy, to fakt, że kwestia dotyczy głównie konfesyjności, więc modele wielowyznaniowe czy międzykonfesyjne mogą być sposobem na dalsze podtrzymywanie przestrzeni dla edukacji religijnej w szkołach państwowych.
Jak w tych krajach podchodzi się do kształcenia nauczycieli w zakresie religii, jakie są wyzwania?
-obraz jest inny. W modelach wyznaniowych lub wielowyznaniowych, odpowiedzialność za szkolenie spoczywa zazwyczaj na wyznaniu religijnym. W tej dziedzinie Kościół katolicki, ze względu na długą tradycję w realizacji tego zadania, dysponuje znacznie większymi środkami na kształcenie nauczycieli.
Myśląc o wyzwaniach związanych z kształceniem tych nauczycieli, uważam, że - mówiąc o modelu, w którym istnieje nauczanie religii w szkołach państwowych - wyzwania te koncentrują się przede wszystkim na osiągnięciu wykształcenia zgodnego z tożsamością tej dyscypliny szkolnej. Kształcenie, które posiada koncepcyjną jasność tego, czym jest nauczanie religii i umiejętność przedstawienia go uczniom, o których nie musimy z góry zakładać, że są katolikami.
W Ameryce Łacińskiej mamy większość ochrzczonych, ale to nie znaczy, że znają oni swoją wiarę. W chaosie religii tym bardziej, bo mówimy o wiedzy, która nie zakłada wiary, ale może ją obudzić. Byłoby bardzo interesujące wiedzieć, jak przekazywać i prezentować wiedzę o religii katolickiej w taki sposób, aby uczniowie, którzy mają wiarę, mogli dzięki przedmiotowi umocnić swoją wiarę, aby ci, którzy szukają, mogli zadać sobie pytanie i być może znaleźć odpowiedź, a ci, którzy nie mają wiary, mogli skontrastować swoje stanowisko z poglądem Kościoła.
W postsekularnym świecie, co wnosi do środowiska szkolnego edukacja religijna?
-Koncepcja postsekularna narodziła się pod koniec XIX wieku, kiedy to ogłoszono koniec religii. Moment, który zbiega się z narodzinami systemów prawnych w wielu krajach Ameryki Łacińskiej.
Historia potwierdza, że religia nie znika. Jesteśmy w świecie, który jest religijny, religia jest zresztą ciągle obecna, choć może w innej formie. Dlatego podkreślam potrzebę odkrycia, jak ta tęsknota za religijnością jest obecnie przedstawiana.
Na przykład w Ameryce Łacińskiej brakuje mi w całym programie szkolnego nauczania religii refleksji nad tym, co oznacza religijność ludowa. Religijność ludowa w Ameryce Łacińskiej jest bardzo silnym elementem i wydaje się, że nie jest uwzględniona w tych programach nauczania. Uważam, że może to być sposób na odkrycie niektórych realiów, które składają się na religijną tożsamość człowieka. W przypadku Ameryki Łacińskiej, ludność Ameryki Łacińskiej, poza sekularyzacją, która istnieje, współistnieje z tymi popularnymi przejawami religijnymi: ludzie, którzy nie praktykują w ścisłym sensie, ale mają swoje nabożeństwa, tradycje, którzy nadal chrzczą swoje dzieci, na przykład. Inną drogą jest odkrycie wartości religii dla współistnienia w dzisiejszym świecie.
Otwartość na dialog międzykulturowy i międzyreligijny jest dziś pilnym wyzwaniem, ponieważ pomaga we współistnieniu i braterstwie, a to jest nieodłączną wartością religii katolickiej i stanowi, w obliczu państw, mocny argument.
Poza "teoretycznymi dyskusjami" w codziennym życiu ludzie wciąż szukają odpowiedzi religijnych, czasem w filozofiach czy przesądach, ale wciąż szukają. Nauczanie religii może być, w tym kontekście, naturalnym sposobem poszukiwania odpowiedzi.
