Pozytywny sekularyzm

Istnieją powtarzające się tematy, które nigdy nie wydają się znikać z forów dyskusyjnych. Kwestie, które w pewnych okresach stają się bardziej żywe, a w innych słabną, ale które były obecne przez ostatnie dwa wieki, zwłaszcza w naszej starej Europie. Chciałbym powiedzieć o pojęciu, które wydaje mi się kluczowe dla zrozumienia organizacji życia politycznego i społecznego: o pojęcie "sekularyzmu".

To prawda, że debata, do której się odnoszę, pomogła nam udoskonalić i zintegrować niektóre aspekty, ale dziś znajdujemy niuanse, a nawet podstawowe interpretacje, które sugerują, że kiedy mówimy o sekularyzmie, nie wszyscy mówimy o tym samym.

Sam sekularyzm obejmuje wolność, szacunek i tolerancję.

Właściwe rozumienie pojęcia sekularyzmu zakłada, przynajmniej z punktu widzenia Kościoła katolickiego, uwzględnienie, poszanowanie i docenienie roszczenia chrześcijaństwa, a więc i samego Kościoła katolickiego, do bycia - także dla demokratycznej wspólnoty politycznej - źródłem i gwarancją podstawowych wartości ludzkich, wynikających z pojmowania człowieka jako "obrazu i podobieństwa Bożego".

Państwo świeckie, a nie sekularystyczne

Państwo świeckie nie jest oczywiście zobowiązane, ani nie jest w stanie uznać takiego twierdzenia za prawdziwe; ale nie może też uznać takiego twierdzenia za atak na świeckość państwa lub jej zaprzeczenie, ani też nie może stanąć na drodze pragnieniu i - demokratycznie - staraniom Kościoła, aby zapewnić obecność, przestrzeń publiczną i wpływ w społeczeństwie. Jeśli przywódcy państwowi wyraziliby irytację, dyskomfort lub próbę stłumienia tej publicznej obecności, pokazaliby, że nie kieruje nimi już pozytywny sekularyzm, ale wojowniczy sekularyzm. Taka postawa świadczyłaby o bałwochwalstwie polityki i państwa; byłaby to jakby nowa religia pod pozorem wolności.

Nic w ludzkiej myśli i postępowaniu nie jest neutralne. Każda instytucja inspirowana jest, przynajmniej implicite, wizją człowieka, z której czerpie wzorce oceny i linię postępowania.

Jeśli ta instytucja lekceważy transcendencję, to jest zmuszona szukać swoich odniesień i celów w sobie samej. Jeśli jednak instytucja ta odrzuca, zamyka się całkowicie lub nie dopuszcza innych kryteriów dotyczących człowieka i jego przeznaczenia, może łatwo popaść we władzę totalitarną, jak pokazuje historia (por. Katechizm Kościoła Katolickiego, nr 2244).

Nic w ludzkiej myśli i zachowaniu nie jest neutralne. Każda instytucja jest inspirowana, przynajmniej pośrednio, wizją ludzkości.

Kościół katolicki zwraca się do swoich wiernych świeckich, aby poprzez prawa cywilne i struktury władzy pracowali nad tym, by zarządzanie polityczne i społeczne było zgodne ze sprawiedliwością i by, na ile to możliwe, takie prawa i struktury sprzyjały, a nie przeszkadzały w praktykowaniu cnót ludzkich i chrześcijańskich; Ale Kościół prosi także swoich wiernych świeckich, aby rozróżniali prawa i obowiązki, które dotyczą ich jako członków Kościoła, od tych, które dotyczą ich jako członków społeczności ludzkiej; aby starali się je ze sobą pogodzić, pamiętając, że we wszystkich sprawach doczesnych powinni kierować się swoim chrześcijańskim sumieniem (por. Lumen Gentium, n. 36).

Jeśli Sobór Watykański II mówi o tym "wysiłku pojednania", oznacza to, że napotkają one trudności; że chrześcijanin nigdy nie będzie w pełni spokojny o niektóre prawa i struktury tego świata; ale oznacza to również, że musi zawsze dążyć do ich poprawy, zgodnie ze swoim sumieniem, starając się korzystać z demokratycznego prawa do pozytywnego wpływu i że państwo świeckie musi nie tylko szanować, ale pozytywnie sprzyjać temu prawu, ułatwiając jego wykonywanie, także poprzez uznanie sprzeciwu sumienia.