"Jeśli chcesz odnieść sukces w pracy, musisz najpierw zarządzać sobą. Wymaga to wewnętrznej doskonałości lub duchowości". A to oznacza między innymi pogodne życie, z mniejszą ilością stresu.
Zgadzamy się, ale zastanawiamy się: kto tak powiedział? Czym jest i jak osiągnąć tę wewnętrzną doskonałość w duszącej codziennej pracy? Jak pogodzić ją z rodziną: małymi dziećmi i rodzicami, którzy również potrzebują opieki? Z zawodowymi tęsknotami i pragnieniami zmieniania świata? Z brakiem czasu, konkurencyjnością otoczenia i licznymi zobowiązaniami?
Nie myśląc zbyt wiele, bo nie ma czasu, chcemy zostawić teoretyczne zarządzanie sobą i duchowością tym, którzy oddzielają się od świata. To, czego pragniemy, to natychmiastowe rozwiązania, sukces, wpływy, władza, pieniądze, konkretne dobra... Ale tęsknimy też za odpoczynkiem, spokojem, pogodą ducha i relaksem.
Świat biznesu udowodnił, że połączenie pogodnego i relaksującego życia z sukcesem i dobrym biznesem jest nie tylko możliwe, ale że jest to najlepsza droga do jego osiągnięcia. Największe firmy oferują strefy relaksu dla swoich pracowników, kursy jogi, mindfulness i inne zajęcia.
aby zmniejszyć stres. Wszystko to prowadzi do lepszego zdrowia jednostki, rodziny i społeczeństwa.
Od tradycyjnych form wypoczynku do medytacji
Istnieje wiele form odpoczynku i relaksu. Czytanie książki, która jest nie tylko ciekawa, ale i zabawna, spokojna refleksja nad tym, co się przeczytało..., spacer kontemplujący przyrodę, podziwianie dzieł sztuki, utworu muzycznego czy obrazu, turystyka otwierająca na różne kultury. I oczywiście poświęcenie dla rodziny, rozmowy z przyjaciółmi, co ułatwia wykorzystanie weekendów na dotlenienie umysłu i ciała.
Dobroczynne działanie sportu i ćwiczeń jest dobrze znane, zwłaszcza gdy są one wykonywane w spokojny sposób. Mniej modne są dziś bardziej wystrzałowe metody wypoczynku, takie jak mozolne i intensywne uprawianie sportu w krótkich półdniowych przerwach, które kiedyś były ideałem każdego "yuppie" (skrót od young urban professional).
Rozciąganie mięśni i delikatne ich mobilizowanie w każdym wieku jest zdrowe, zapobiega ryzyku kontuzji, zmniejsza ból stawów i pomaga odzyskać energię, zwinność i siłę. Zmniejsza stres i niepokój, poprawia nastrój, jakość snu i odporność.
Czasami ćwiczenie przybiera eleganckie lub poetyckie formy ciała. Na przykład w tai chi, zaadaptowanym z chińskich sztuk walki, które można zobaczyć w parkach na całym świecie, od Tokio po Rzym: grupy ludzi, w chórze lub w izolacji, płynnie wdrażają skoordynowane ruchy w doskonałej synchronizacji. Nawet bardzo starzy ludzie zauważają korzyści płynące z tych praktyk, w postaci lepszej jakości życia, a nawet zmniejszonego ryzyka upadków i złamań.
Te fakty przypominają nam, że jesteśmy ciałem i duszą, materią i duchem. Liczne praktyki, starożytne i najnowsze, uwzględniają tę rzeczywistość i starają się zaspokoić zarówno potrzeby materialne, jak i duchowe. Najbardziej rozpowszechnione są formy medytacji, które łączą introspekcję z ruchem ciała i rytmem oddychania.
Klasyczna medytacja polegała na zastanawianiu się nad sensem życia, wchodzeniu w relację z sacrum i być może zwracaniu się do stwórcy lub boskości. Dziś jest praktykowana przez wiele osób w celu zmniejszenia codziennego stresu, poszukiwania wewnętrznego i zewnętrznego spokoju w płynnej wymianie. Często zapomina się o tym, co święte. W praktyce chodzi o to, by skupić się na pogodnym punkcie umysłu i ciała, i by ta uwaga jakoś zniwelowała dręczące myśli.
Ta pauza w procesach mentalnych, z sacrum lub bez, działa jak emocjonalny "reset". Po kilku chwilach fizycznego i psychicznego odprężenia można zobaczyć to, co wcześniej było stresujące w nowym świetle. Zmieniają się sposoby radzenia sobie ze stresem, wzrasta wyobraźnia i kreatywność. Na stronie
W pewnym sensie zresetowany umysł ustępuje miejsca "flow", czyli pozytywnemu i świetlistemu przepływowi, który poprawia cierpliwość i tolerancję.
Różnorodne praktyki... i ich mnożenie
Wiele rodzajów praktyk zawiera lub jest rodzajem medytacji. Stan refleksyjnego spokoju może być promowany przez obrazy wizualne, powtarzające się dźwięki, zapachy, tekstury, kapanie olejów na skórę w Ajurwedzie, recytacja mantry lub słowa, które zajmują umysł i odpędzają inne myśli, medytacja transcendentalna, która dąży do rozluźnienia ciała, mindfulness, joga....
Każdy styl medytacyjny wymaga treningu, aby skupić uwagę i pomóc uwolnić umysł od negatywnych emocji: strachu, wstydu, złości, smutku, napięcia. Wszystkie formy kładą nacisk na zrelaksowany, głęboki i równomierny oddech, wykorzystując przeponę do osiągnięcia większej ekspansji płuc.
Zazwyczaj wykonuje się je w wygodnej pozycji i postawie, która nie zakłóca przepływu myśli, oraz w cichym miejscu z niewielką ilością rozpraszaczy, w tym telefonów komórkowych. Ale można się skupić i spokojnie odetchnąć podczas spaceru, w poczekalni u dentysty, czy przed egzaminem lub publicznym wystąpieniem. Po opanowaniu tej techniki korzyści fizjologiczne są oczywiste: oddychanie przeponowe, podobnie jak różne ćwiczenia relaksacyjne mięśni głębokich, obniża tętno i ciśnienie krwi.
Od lat 80. XX wieku praktyki medytacyjne mnożą się i stają się częścią szkolnych i firmowych rutyn, klubów sportowych i protokołów medycznych.
Znana książka samopomocowa Stephena Coveya pt.Siedem nawyków ludzi wysoce skutecznych"(1989) przywiązuje dużą wagę do siódmego nawyku - "ostrzenia piły". Kto ścina drzewa, powie na obrazowym przykładzie, musi od czasu do czasu zatrzymać się i naprawić swoje narzędzie; inaczej spowolni swoją pracę, aż do całkowitego zniszczenia narzędzia.
Ci, którzy pracują i chcą osiągać dobre wyniki, muszą nauczyć się odpoczywać, relaksować się, dbać o swoje zdrowie duchowe i fizyczne - ciało jako instrument - poświęcać czas na naukę, przebywanie z innymi, medytację.
W kręgach religijnych, gdzie nie należy zaniedbywać poszukiwania sacrum, rośnie też zainteresowanie wschodnimi formami medytacji. Ogłoszenia o specjalistycznych kursach można znaleźć w reklamach uczelni, w foyer szpitala, w autobusie czy w miejscach kultu.
Przyjrzymy się dwóm najbardziej rozpowszechnionym na Zachodzie formom medytacji - jodze i mindfulnessNastępnie komentowana jest chrześcijańska modlitwa lub medytacja.
Joga ze swoją ciszą i rezygnacją
Joga to słowo pochodzące z sanskrytu. Istnieją ślady jego stosowania od około 3000 lat przed Chrystusem. Podstawą religijną jest hinduizm i odpowiada jednej z jego sześciu doktryn. Podobnie jak inne formy medytacji, jest ona przedstawiana jako metoda osiągnięcia równowagi i odłożenia cierpienia na bok. Ma też cel moralny, tzw. karma joga, czyli samorealizację.
Zgodnie z doktryną jogi człowiek jest duszą zamkniętą w ciele, które ma cztery części: ciało fizyczne, umysł, inteligencję i fałszywe ego. W religii hinduistycznej joga jest duchową ścieżką umożliwiającą doświadczenie kontaktu z boskością: integrację indywidualnej duszy z Bogiem (czyli z "brahmanem") lub jej bóstwem (które jest "awatarem") oraz wyzwolenie z materialnej niewoli.
Joga przedstawia osiem kroków samorealizacji, która opiera się na trzech podstawach: stłumieniu modyfikacji umysłu, z wyciszeniem; nie-przywiązaniu, czyli nie-ego lub nieważności; porzuceniu, aby osiągnąć "samadhi", które jest pełną samorealizacją, wewnętrznym przebudzeniem, duchową siłą i łącznością z boskością.
Jako forma medytacji, wykorzystuje różne postawy (tzw. asana joga) do działania na ciało i umysł. Wzdłuż kręgosłupa występowałby specjalny rezonans z różnych punktów energetycznych organizmu. W sklepach sportowych na całym świecie można znaleźć setki produktów we wszystkich kolorach dostępnych do jogi. Najważniejsze, aby mieć matę i poduszkę, które nazywają się "sabuton" i "zufu".
Kluczami do praktyki jogi są: powolność ruchu, powolny, świadomy i ukierunkowany oddech oraz uwaga umysłowa w stanie receptywności na to, co się dzieje. Postawom może towarzyszyć powtarzanie mantry, aby skupić się na regularnym i powolnym wdechu i wydechu.
Promotorzy twierdzą, że ma ona liczne pozytywne efekty dla organizmu, przede wszystkim redukcję stresu oraz zwiększenie koncentracji i jasności umysłu. W ciele na przykład ćwiczenia jogi poprawiają elastyczność, koordynację i wytrzymałość.
Wiele osób praktykuje jogę dla jej psychofizycznych korzyści, z odrzuceniem lub obojętnością na religijne tło. W szkołach dla dzieci indyjskich jest to dyscyplina obowiązkowa. Są też tacy, którzy zwracają się ku jodze jako bramie do dalszych doświadczeń religijnych ze Wschodu i często nie jest łatwo oderwać się od ram doktrynalnych, które leżą u jej podstaw.
Od buddyjskiej sati do mindfulness
Mindfulness to nowsze zjawisko, biorące z jogi postawy medytacyjne. Jest to współczesne angielskie tłumaczenie buddyjskiego terminu "sati", który jest uważany za rodzaj medytacji.
Mindfulness jest opisany w zbiorze pism buddyjskich, skompilowanych wraz z komentarzami w V wieku, w "Digha nikaya" (DN 22). Tam jest to stwierdzone jako modlitwa: "Ścieżka z jednym celem, o mnisi, pochodzi z czterech filarów, aby osiągnąć oczyszczenie, pokonać płacz i lament, odwrócić się od bólu i cierpienia: obserwacja ciała, obserwacja doznań, obserwacja umysłu, obserwacja elementów". Digha nikaya opisuje również, jak wykonuje się medytację mindfulness: skrzyżowane nogi i uważność, koncentracja na wdechu i wydechu, doświadczanie ciała.
Według propagatorów mindfulness, jej praktyka zwiększa koncentrację umysłową ("samatha" czyli medytacja, w której uzyskuje się spokój poprzez skupienie na oddechu lub recytację mantry); wyostrza również wewnętrzne widzenie ("vipassana" czyli medytacja podporządkowana "sati"): w tym celu należy skupić się lub zafiksować na tej samej koncentracji.
Głównymi popularyzatorami mindfulness na Zachodzie są wietnamski mnich buddyjski Thích Nhât Hanh (ur. 1926) i jego amerykański uczeń z tradycji hebrajskiej, biolog John Kabat-Zinn (ur. 1944). Przedstawiano ją jako istotę buddyzmu.
Thích Nhât Hanh podaje przykład, czym może być mindfulness: "Kiedy zmywasz naczynia, mycie naczyń powinno być najważniejszą rzeczą w twoim życiu, niezależnie od tego, czy pijesz herbatę, czy jesteś w łazience...". Dodaje: "Życie w chwili obecnej jest cudem.
Pytanie wyrażające, czym może być ta mindfulness, brzmiałoby: twoje ciało jest obecne, a twój umysł też tu jest? Definicja mindfulness została rozszerzona jako całkowita uwaga w chwili obecnej, "szczególna uwaga na teraźniejszość, z postawą akceptacji".
Podkreśla się koncentrację na własnym oddechu i myślach, w sposób nieosądzający i nierefleksyjny. Sati", jak mówią, nie dąży do wyeliminowania myśli czy uczuć, ale do tego, by się z nimi nie utożsamiać. Chodzi o to, by rozpatrywać je w sposób bezosobowy, by nie pozwolić, by ciągnęły nas w dół.
Propagatorzy twierdzą, że jest to stan umysłu, który każdy może osiągnąć, podobnie jak koncentracja, uważność czy mindfulness. Koncentracja na ciele, myślach i uczuciach pozwala dostrzec prawdziwą naturę nienawiści, chciwości, cierpienia i urazy, zdystansować się od nich i osiągnąć nirwanę. Poprzez koncentrację, powiedzą, opróżniasz się i cierpienie znika: "sati" odrywa się od fałszywego "ja" ("anatta") i osiąga szczyt buddyjskiej etyki, którym jest współczucie ("karuna"), oderwanie się od egoizmu, zjednoczenie się z wszechświatem i miłosna troska o uniwersalność.
Mindfulness ma swoje kulturowe przejawy, takie jak ceremonia picia herbaty w Japonii, w której docenia się społeczny moment spotkania z drugim człowiekiem, wyjątkowy i niepowtarzalny, dzieląc się napojem i przestrzenią relaksu we własnym domu.
Rozszerzanie mindfulness
Na Zachodzie podkreślano, że jest to umiejętność bez podtekstów religijnych. Została wprowadzona do medycyny jako technika redukcji stresu oparta na uważności: Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR). Stosuje się go w przypadku depresji, lęków, zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych i innych patologii. Podobnie jak w przypadku innych form medytacji stosowanych w medycynie, opisywano niekorzystne efekty, wynikające z nadmiernej koncentracji na własnych myślach. Hiperrefleksja może akcentować pewne zaburzenia psychiczne.
Mindfulness jest oferowany dla dzieci i dorosłych. Stosuje się ją w uzależnieniach, dla lepszej sprawności seksualnej, w ciąży i przed porodem, w wypaleniu zawodowym, w biznesie i w życiu codziennym... Istnieją cyfrowe aplikacje, które poruszają miliony, związane z uniwersytetami i firmami, np. Harvard i
Google, żeby wymienić tylko kilka.
Stała się ona produktem konsumpcyjnym, który czasem przedstawiany jest jako nieomylny w niesieniu pokoju. Dlatego niektórzy ironicznie określają ją jako "McMindfulness". Podobnie jak joga, nie zawsze łatwo jest oderwać ją od jej religijnego podłoża.
Większość akademii jogi i mindfulness podkreśla, że nie są religią, ale dyscypliną, która stara się połączyć harmonię ducha i ciała oraz relaks. Jednak w wielu książkach i na siłowniach tłumaczy się koncepcje z hinduizmu czy buddyzmu. Czasami takie perspektywy widzą krzyż Chrystusa jako zwykły masochizm.
Wzrost praktyk medytacyjnych, mniej lub bardziej związanych z koncepcjami religijnymi, manifestuje pragnienie duchowości. Mogą one przyczynić się do zaradzenia rozproszeniu, nadać znaczenie i przestrzeń ciału i jego
energie, i pomagają kontrolować i rozszerzać wewnętrzne "ja".
Jak modlitwa chrześcijańska sytuuje się w obliczu zapotrzebowania na pokój i całość, na duchowość?
Modlitwa chrześcijańska jako forma medytacji
Modlitwa, występująca w wielu religiach, jest najbardziej rozpowszechnioną metodą medytacji. Jego korzyści zdrowotne zostały udowodnione w licznych badaniach klinicznych. Formy są różnorodne, od powtarzania słów, czasem jako mantry, po ciche zjednoczenie lub dialog z wyższą istotą.
Modlitwa chrześcijańska potwierdza, że rozmawia się z osobowym Bogiem, który słucha i kocha człowieka. Symbolika psychofizyczna ciała, choć mniej obecna niż w innych religiach, nie jest wykluczona i oczywiście wskazana jest modlitwa ze spokojem i relaksem. "Modlitwa angażuje całą osobę": to m.in.
modli się całą istotą, która obejmuje ciało i serce lub świat afektywny.
W pewien sposób medytacja, nawet bez odwoływania się do sacrum, sprawia, że człowiek nie czuje się centrum wszechświata, ale jego częścią, co przeciwdziała egocentrycznej tendencji człowieka. Nauki chrześcijańskie wnoszą do tego aspektu więcej jasności. Celem nie jest obserwacja siebie czy samotne osiągnięcie równowagi, ale miłość do innych, co wymaga wysiłku i pewnego napięcia.
Zwrócenie się do Boga, odczucie Jego obecności w ciszy serca, pobudza nas do wyjścia z siebie. Odkrycie, że istnieje Bóg, który nas widzi, słyszy i kocha jest dobrym sposobem na skupienie świadomości na tym, co ważne. Można to uczynić poprzez chwile pokoju w każdej praktyce pobożności, zwłaszcza w następujących momentach
modlitwa, która przenika myśl i działanie.
Jest to dobry sposób na zmniejszenie zmartwień i negatywnych myśli o sobie i innych, a także na odkrycie nowego sensu życia. Stopniowo ci, którzy się modlą, dochodzą do interioryzacji Chrystusa, w "intymnej relacji przyjaźni", w modlitwie skupienia i pokoju, jak pisała św. Teresa.
Jezus był jednym z nas, z naszymi uczuciami, działaniami, pragnieniami i myślami. Chodzi o obserwację i naśladowanie Jego spojrzenia, Jego oblicza i Jego serca; a wszystko z bezpośrednią pomocą samego Boga: Ducha Świętego, który oświeca i daje odpoczynek tym, którzy się do Niego zwracają.
Modlitwa chrześcijańska, która daleka od lekceważenia sacrum, jest dialogiem z Bogiem, jest źródłem optymizmu i redukuje stres w sposób głębszy i trwalszy niż medytacyjny relaks wschodnich fundacji. Puszcza się w niepamięć przeszłość, uświadamiając sobie swoje błędy. Stawia czoła teraźniejszości, dążąc do poprawy; i z nadzieją patrzy w przyszłość, pragnąc lepszego świata dla wszystkich.
Zapraszając do śpiewu "słońce, księżyc i najmniejsze zwierzęta", uczymy się dzielić ziemię z mężczyznami i kobietami z różnych środowisk, z rybami, ptakami, roślinami..., wyrzekamy się "przekształcania rzeczywistości w zwykły przedmiot użycia i dominacji"; uznajemy "naturę za wspaniałą".
książka", jak napisał papież Franciszek w Laudato si'.
Wielu świętych podkreśla modlitwę połączoną z pokojem. Kończę tekstem św. Bazylego, który dobrze podsumowuje pełną świadomość, medytację czy mindfulness chrześcijanina: "To piękna modlitwa sprawia, że Bóg jest bardziej obecny w duszy [...]. Na tym właśnie polega obecność Boga: mieć Boga w sobie.
siebie, wzmocnione przez pamięć [...].
Stajemy się świątynią Boga: gdy ciągłości pamięci nie przerywają troski ziemskie, gdy umysł nie jest niepokojony przez przelotne uczucia, gdy ten, kto kocha Pana, odrywa się od wszystkiego i znajduje schronienie w samym Bogu, gdy odrzuca wszystko, co nakłania do zła, a życie spędza na spełnianiu cnotliwych czynów".
Kontemplacja krzyża i zmartwychwstania Chrystusa, Jego najświętszego człowieczeństwa, które przepełnione miłością do Ojca współczuje wszystkim aż do oddania za nas życia, wprowadza nas w tajemnicę Bożej miłości. Ta kontemplacja pomaga zakorzenić nasze boskie synostwo w głębi naszego ducha, prowadzonego przez Ducha Świętego, i prowadzi nas do wołania "Ojcze!" we wszystkich okolicznościach życia: w obliczu dobra i zła, w obliczu tego, co oznacza wyjście z siebie i ofiarne oddanie się innym.
Pokój wewnętrzny jest właściwy tym, którzy naprawdę wiedzą, że są dziećmi Bożymi, a prawda ta umacnia się i jest przeżywana, jeśli, ulegając Duchowi Świętemu, jesteśmy kobietami i mężczyznami modlitwy, kontemplacyjnymi w środku naszej egzystencji.
Modlitwa i nasze spokojne działania generują uczucia pokoju i dobrego samopoczucia. Jakże przydatna jest cytowana na początku rada, by zarządzać sobą i dbać o wewnętrzną doskonałość czy duchowość. Pochodzi od jednego z największych indyjskich przedsiębiorców, Grandhi M.R., urodzonego w małej i biednej wiosce.
Andhra Pradesh.
Różnice między poszczególnymi praktykami
Odpoczynek
Tradycyjny relaks: czytanie, spacery, przyroda, zwiedzanie...
➔ Inne praktyki:
- Nie odkładaj na bok poszukiwania sacrum.
- Techniki oparte na relaksacyjnym oddychaniu.
Joga
Podstawy religijne w hinduizmie. Człowiek jako dusza zamknięta w ciele.
➔ Poszukiwany:
- Osiągnij równowagę i pozwól odejść materialnym przywiązaniom.
- Cel moralny: samorealizacja.
Techniki: postawy, mindfulness, oddychanie, powtarzanie mantry.
Nie jest łatwo oderwać ją od jej religijnego i doktrynalnego tła.
Mindfulness
➔ Podstawy religijne w buddyzmie.
➔ Poszukiwany:
- Zwróć uwagę na obecną chwilę.
- Rozważaj myśli i doznania bezosobowo, bez identyfikowania się z nimi.
- Osiągnięcie nirwany i połączenie z wszechświatem.
Narzędzie medyczne, ale także produkt konsumencki.
Może pozostać powiązana z aspektami hinduizmu lub buddyzmu.
Modlitwa chrześcijańska
Mówimy do osobowego Boga, który słucha i kocha człowieka.
Obejmuje ona całą osobę, w tym ciało i świat afektywny.
➔ Stymuluje do wyjścia z siebie:
- Pomaga skupić świadomość na tym, co ważne.
- Prowadzi do relacji przyjaźni z Bogiem i do miłości wobec innych.
Jest to źródło optymizmu. Redukuje stres w sposób bardziej dogłębny niż medytacyjna relaksacja oparta na orientalnych podstawach.
Lekarz i ksiądz.
