"Jeśli naprawdę zależy nam na osobach starszych, musimy ich słuchać"."Nie opuszczaj mnie", hasło Światowego Dnia Osób StarszychStarzenie się populacji jest zjawiskiem niepokojącym nie tylko dla społeczeństw o wysokich dochodach, ale stało się kwestią niepokojącą dla wszystkich krajów, ponieważ według Światowej Organizacji Zdrowia "do 2050 r. 80 % ludzi na świecie będzie żyło w krajach rozwijających się, a liczba starzejącej się populacji do 2050 r. przekroczy 1,5 miliona". więcej będzie mieszkać w krajach o niskich i średnich dochodach".
Wybór tematu, w którym seniorzy zakwalifikują się do konkursu Nagrody CEU for Life 2024 powstał, ponieważ "kiedy mówimy o obronie życia, pierwszą rzeczą, która przychodzi na myśl, jest aborcja lub eutanazja"; jednak "opieka nad osobami starszymi jest bardzo aktualną kwestią, jak podkreśla papież Franciszek", wyjaśnia Effioh Agossou Emmanuel Lokossou, urodzony w Beninie (Afryka) 30 lat temu, który odbył prenowicjat w Burkina-Faso, a nowicjat w Togo. Effioh Lokossou pracował również na Wybrzeżu Kości Słoniowej, a w 2018 r. przyjechał do Hiszpanii, aby studiować teologię. Został wyświęcony na diakona przez kardynała Carlosa Osoro w 2022 roku, a na kapłana przez arcybiskupa Pascala N'KOUE, arcybiskupa Paraku (Benin), w zeszłym roku.
Oprócz studiowania komunikacji audiowizualnej na Uniwersytecie CEU San Pablo, Effioh uczęszcza, jak wspomniano powyżej, do parafii Cristo Liberador i jest odpowiedzialny za zarządzanie Centrum Młodzieżowym Juveliber, oba w Parla (Madryt). Wraz z księdzem salezjaninem, Instytut Studiów nad Rodziną CEU, kierowany przez Carmen Fernández de la Cigoña, przyznał tegoroczną nagrodę europosłankom Isabel Benjumea i Margaricie de la Pisa za ich publiczną obronę życia.
Emmanuel, jakie są główne wyzwania stojące przed społeczeństwem w związku ze starzeniem się społeczeństwa?
-Pierwszym wyzwaniem jest rosnąca częstość występowania chorób przewlekłych wśród osób starszych. Wraz ze wzrostem długowieczności obserwujemy również nawrót chorób, które wymagają bardziej specjalistycznej opieki medycznej. Co więcej, stwarza to pilną potrzebę opracowania systemów opieki zdrowotnej, które nie tylko zajmują się samymi chorobami, ale także uwzględniają ogólne samopoczucie i jakość życia starzejącej się populacji. Dlatego też, podążając śladami papieża Franciszka, chcielibyśmy powiedzieć, że nie wystarczy opracować samych planów opieki, ale istnieje pilna potrzeba wdrożenia projektów życiowych. Innymi słowy, podjęte środki muszą przede wszystkim uwzględniać godność ludzką.
Samotność i izolacja społeczna to kolejne wyzwania, które zasługują na szczególną uwagę w dzisiejszym kontekście. W naszym społeczeństwie osoby starsze nierzadko stają w obliczu sytuacji, w których utrata bliskich, przejście na emeryturę i ograniczona mobilność mogą przyczynić się do poczucia izolacji. Zjawisko to nie tylko wpływa na ich stan emocjonalny, ale może mieć również wpływ na ich zdrowie fizyczne. W obliczu wyzwań związanych ze starzeniem się, potrzeba holistycznej opieki staje się kolejnym kluczowym elementem. Poza konwencjonalną opieką medyczną, wymagane jest holistyczne podejście, które uwzględnia zarówno aspekty medyczne, jak i społeczne.
Jak Twoim zdaniem możemy przekształcić te wyzwania w szanse? Komentarz na temat kultury afrykańskiej.
- Po pierwsze, starość, daleka od postrzegania jej jako nieuchronnego upadku, powinna być postrzegana jako czas wzbogacenia i mądrości. Podążając śladami obecnego Biskupa Rzymu, powiedzmy, że osoby starsze są jak drzewa, które przez lata przynoszą owoce, wnosząc do społeczeństwa swoje doświadczenie i wiedzę gromadzoną przez lata.
Niewątpliwie ich długa kariera zawodowa i życie osobiste dają im wyjątkową perspektywę, którą można się podzielić, aby poprowadzić młodsze pokolenia i stawić czoła współczesnym wyzwaniom z mądrością i zrozumieniem. W tym duchu popularne przysłowie z kultur afrykańskich mówi, że kiedy umiera stara osoba, płonie biblioteka. Łącząc kropki, kiedy uznajemy nieodłączną wartość doświadczenia i mądrości osób starszych, nie tylko przyznajemy im szacunek i godność, na jaką zasługują, ale także wzbogacamy nasze społeczności i wzmacniamy tkankę społeczną poprzez większą integrację i uznanie dla różnorodności pokoleniowej.
Po drugie, należy zauważyć, że starość jest szansą, ponieważ jest to czas głębokiej refleksji i ponownej oceny priorytetów. Innymi słowy, jest to czas na rozwój osobisty i poszukiwanie większego sensu życia.
Wreszcie, starsi są niekwestionowaną szansą dla młodszego pokolenia, ponieważ bez nich niemożliwe jest osiągnięcie sojuszu między pokoleniami. Rzeczywiście, dzięki swojemu ogromnemu doświadczeniu i mądrości pomagają młodym ludziom stawić czoła wyzwaniom i podejmować odważne decyzje. Ponadto, jako strażnicy pamięci zbiorowej, przekazują historie, tradycje i wartości, które mają fundamentalne znaczenie dla zachowania tożsamości kulturowej i poczucia przynależności.
Jaki jest wkład tradycji chrześcijańskiej w opiekę nad osobami starszymi?
- Tradycja chrześcijańska oferuje bogatą i znaczącą perspektywę starości, która może wnieść cenny wkład w refleksję nad opieką nad osobami starszymi we współczesnym społeczeństwie, którą oferujemy.
Po pierwsze, tradycja chrześcijańska podkreśla wewnętrzną wartość każdej istoty ludzkiej, niezależnie od wieku i stanu zdrowia. Zakorzenione w zasadach miłości, współczucia i miłosierdzia, chrześcijaństwo podkreśla wewnętrzną wartość każdej istoty ludzkiej stworzonej na obraz i podobieństwo Boga. Z tej perspektywy starość jest rozumiana jako etap życia zasługujący na głęboki szacunek i godność. Nauczanie to wywodzi się z fragmentów biblijnych, które honorują osoby starsze i zachęcają do szacunku dla ich mądrości i doświadczenia.
Sam Jezus dał nam przykład, okazując współczucie i troskę o osoby starsze podczas swojej ziemskiej posługi, uzdrawiając chorych i pocieszając strapionych. W praktyce duszpasterskiej Jezusa przypowieść o dobrym Samarytaninie (Łk 10:25-35) podkreśla znaczenie pomocy potrzebującym, niezależnie od ich wieku i stanu. Oczywiste jest, że tradycja chrześcijańska zachęca nas do przyjmowania i doceniania osób starszych jako cennych członków rodziny ludzkiej. W świecie coraz bardziej skoncentrowanym na młodości owiniętej w konsumpcyjne ideologie i produktywność, tradycja chrześcijańska przypomina nam o tym, jak ważne jest docenianie i szanowanie osób starszych jako nosicieli historii, mądrości i wiary.
Papież Benedykt XVI w swoim pontyfikacie podkreślał kryzys indywidualizmu i brak solidarności we współczesnym społeczeństwie, wskazując, że dotyka to szczególnie osoby starsze, które często są marginalizowane lub wykluczane.
Z drugiej strony, papież Franciszek, w swojej encyklice Fratelli Tutti, odnosi się do potrzeby budowania kultury spotkania i solidarności, która obejmuje wszystkie pokolenia, uznając istotną rolę osób starszych w tym procesie. W świecie naznaczonym fragmentacją i podziałami argentyński papież podkreśla znaczenie odzyskania wymiaru wspólnotowego oraz wartości doświadczenia i mądrości osób starszych. Podkreśla, że dialog międzypokoleniowy i szacunek dla osób starszych mają fundamentalne znaczenie dla budowania bardziej sprawiedliwego, integracyjnego i humanitarnego świata dla wszystkich. Pamiętajmy, że oprócz 15 katechez na temat starości, papież Franciszek ustanowił w 2021 r. Światowy Dzień Dziadków i Osób Starszych.
Jaka powinna być rola rodziny w opiece nad osobami starszymi?
- Oczywiste jest, że rodziny znajdują się na rozdrożu, próbując sprostać obowiązkom zawodowym i finansowym, jednocześnie starając się zapewnić odpowiednią opiekę swoim starszym bliskim. Nierzadko sytuacja ta prowadzi do stresu emocjonalnego i napięcia w rodzinie, zwłaszcza gdy członkowie rodziny czują się przytłoczeni wymaganiami związanymi z opieką i poczuciem, że nie są w stanie odpowiednio zaspokoić potrzeb osób starszych. W rezultacie wielu członków rodziny jest zmuszonych do podejmowania trudnych decyzji dotyczących opieki nad osobami starszymi, takich jak korzystanie z profesjonalnych usług opiekuńczych lub przenoszenie ich do domów opieki, co może prowadzić do poczucia winy i konfliktów.
W obliczu tego wszystkiego konieczne jest ratowanie i promowanie wartości, które wzmacniają rolę rodziny jako podstawowej jednostki społecznej. Szybka ewolucja współczesnego życia doprowadziła do oddalenia się od tego, co najważniejsze, często spychając opiekę nad osobami starszymi na drugi plan. Jednak pośród efemerycznego świata istnieje potrzeba zmiany mentalności, odnowy, która zaprasza nas do przeżywania każdego wydarzenia z perspektywy mądrości serca. Rodzina ludzka musi na nowo połączyć się z tym, co najcenniejsze: miłością, szacunkiem i solidarnością międzypokoleniową. W świecie, w którym wyrzekamy się posiadania dzieci ze szkodą dla nadawania większej wartości zwierzętom, musimy zatrzymać się i zadać sobie transcendentalne pytania.
Odnowa, o którą apelujemy, oznacza powrót do korzeni, przewartościowanie więzi rodzinnych i zaangażowanie na rzecz pełnej i doskonałej godności każdego człowieka. Nadszedł czas, aby wspierać kulturę opieki i życia, w której dziedzictwo osób starszych dla społeczności jest uznawane i honorowane, a wszelkie formy dyskryminacji lub wykluczenia są odrzucane.
Jak rządy, jako władze publiczne, mogą pomóc?
-Rządy ponoszą kluczową odpowiedzialność za tworzenie polityk i programów, które wspierają opiekę nad osobami starszymi i wzmacniają rolę rodziny w tym zakresie, ponieważ to od nich zależy organizacja struktur społecznych.
Po pierwsze, mają one obowiązek zapewnienia równego dostępu do wysokiej jakości usług zdrowotnych dla osób starszych w celu promowania ich dobrobytu i godności w społeczeństwie. Oznacza to nie tylko zapewnienie dostępności odpowiednich obiektów i pracowników służby zdrowia, ale także ułatwienie dostępu do leków, leczenia i specjalistycznej opieki.
Po drugie, rządy powinny promować godzenie życia zawodowego i rodzinnego. W związku z tym konieczne jest, aby uchwalały one przepisy i polityki, które uznają i wspierają pracę pracowników, którzy są również opiekunami rodzinnymi. Jednym z kluczowych środków byłoby wdrożenie płatnego urlopu przeznaczonego specjalnie na opiekę nad starszymi członkami rodziny. Innym ważnym środkiem jest promowanie elastycznych godzin pracy. Po trzecie, rządy powinny promować edukację i szkolenia dla opiekunów rodzinnych.
Zastosowanie sztucznej inteligencji jest bardzo aktualne, w jaki sposób może ona pomóc w opiece nad osobami starszymi?
– La Sztuczna inteligencja (AI) staje się obiecującym narzędziem do poprawy opieki nad osobami starszymi na wiele sposobów. Po pierwsze, sztuczna inteligencja może być wykorzystywana do monitorowania stanu zdrowia osób starszych w sposób ciągły i nieinwazyjny, za pomocą urządzeń do noszenia lub inteligentnych czujników wbudowanych w dom, i może wykrywać wczesne oznaki problemów zdrowotnych, umożliwiając szybką i zapobiegawczą interwencję.
Ponadto sztuczna inteligencja może pomóc w personalizacji planów opieki dla każdej osoby, biorąc pod uwagę jej potrzeby medyczne, osobiste preferencje i wyjątkowe okoliczności. Kluczowe znaczenie ma jednak podjęcie wyzwań etycznych i związanych z prywatnością, związanych z wykorzystaniem sztucznej inteligencji w opiece nad osobami starszymi. Przejrzystość w przetwarzaniu danych jest niezbędna, aby użytkownicy rozumieli, w jaki sposób ich dane osobowe są wykorzystywane i do jakich celów. Ponadto konieczne jest uzyskanie świadomej zgody osób starszych przed zastosowaniem jakiejkolwiek technologii opartej na sztucznej inteligencji w ich opiece. Priorytetem musi być również ochrona prywatności użytkowników.
Wreszcie, ważne jest, aby pamiętać, że sztuczna inteligencja nie powinna zastępować interakcji międzyludzkich w opiece nad osobami starszymi, ale je uzupełniać. Opieka skoncentrowana na człowieku pozostaje podstawą do zaspokojenia emocjonalnych, społecznych i fizycznych potrzeb osób starszych.
