Konflikt na Ukrainie i utracone braterstwoW sobotę 19 marca, w uroczystość św. Józefa, wchodzimy w dziesiąty rok pontyfikatu papieża Franciszka. Z tego powodu analitycy spraw kościelnych powtarzają mniej lub bardziej wyczerpujące oceny tego, co w tych latach oznaczał wybór papieża "który przybył niemal z końca świata".
Dziewięć lat to nie jest długi okres w historii Kościoła i dla trajektorii pontyfikatu: wystarczy pomyśleć o długim panowaniu świętego Jana Pawła II, które trwało prawie 27 lat, aby przytoczyć bliski nam przykład. Ale nie jest to też krótki czas w porównaniu z przyspieszonym przepływem współczesnej epoki, w której wydarzenia i odkrycia następują jedno po drugim, a domena komunikacji dodatkowo rozszerza narrację o tym, co się dzieje.
Zamiast zdawać szczegółową relację z tego, jak wiele rzeczy ten papież zrobił do tej pory, chcemy podsumować to, co naszym zdaniem jest "zakładami", na które papież Franciszek postawił od początku, wierny swojemu mottu: "Musimy inicjować procesy, a nie zajmować przestrzenie". Oczywiście, są to tematy ogólne, ale jeśli je dokładnie przeanalizujemy, wszystkie one były już "w zarodku" w jego pierwszych wystąpieniach, począwszy od pozdrowienia dla tłumu zgromadzonego na placu św. Piotra w dniu wyboru. Należy też wziąć pod uwagę homilię podczas pierwszej Mszy z Kolegium Kardynałów, dzień po wyborze, oraz homilię podczas Mszy na początku pontyfikatu.
Z tego zestawu "początkowych pędów", wokół których zbudowana została cała trajektoria i misja obecnego Biskupa Rzymu, możemy zatem wyodrębnić 9 "zakładów", by zachować odniesienie do zakończonych lat pontyfikatu.
Bractwo
Pierwszą kwestią, na którą postawił papież Franciszek i na którą kazał postawić całe chrześcijaństwo, jest temat braterstwa. Temat, który znalazł się dokładnie w jego pierwszym przemówieniu do wiernych na Placu Świętego Piotra, a który następnie został zwieńczony ważnym podpisaniem Dokumentu Abu Dhabi wraz z Wielkim Imamem Al Azhar Ahmadem Al-Tayyebem w 2019 roku. W następnym roku papież skierował swoją trzecią encyklikę, Fratelli tuttido całego Kościoła. W tych właśnie dniach uświadamiamy sobie, jak bardzo prorocze było to zobowiązanie do braterstwa: skierowanie Kościoła na drogę, która musi prowadzić do pokoju na świecie. Wciąż musimy nalegać na modlitwę, bo proces ten, niestety, nie jest jeszcze zakończony.
Mercy
Drugim wyzwaniem jest wyzwanie związane z miłosierdziem. Nieprzypadkowo pochodzi ona od jego motta episkopalnego -.Miserando atque eligendo- i która odnosi się, jak sam wielokrotnie powtarzał, do jego nawrócenia i powołania kapłańskiego. Kościół miłosierny to taki, który jest blisko wszystkich swoich dzieci, które z jakiegokolwiek powodu są "zagubione". To właśnie podczas swojej pierwszej Mszy św. w parafii św. Anny na Watykanie w niedzielę po wyborze Franciszek mówił o tej szczególnej postawie Jezusa, o swoim najmocniejszym przesłaniu, zapraszając wiernych do powierzenia się Jemu. Po raz pierwszy też papież powiedział: "Pan nigdy nie męczy się przebaczaniem: nigdy! To my męczymy się prosząc go o przebaczenie". W 2016 roku ogłosił "Jubileusz Miłosierdzia" ponad podziałami we wszystkich diecezjach świata i dawał przykład poprzez "piątki miłosierdzia", odwiedzając miejsca i osoby przeżywające osobiste dramaty. Konkretnym owocem Jubileuszu był Światowy Dzień Ubogich, świadomy, że miłosierdzie nie jest nawiasem w życiu Kościoła.
Opieka nad dziećmi
Trzecie wyzwanie również nawiązuje do Mszy św. na początku pontyfikatu i dotyczy sprawowania opieki na wzór św. Józefa, patrona Kościoła powszechnego. Jest to powołanie, na które musi patrzeć cały Kościół, słuchając Boga, pozwalając się prowadzić Jego woli, będąc wrażliwym na powierzonych mu ludzi, uważnym na otoczenie i zdolnym do podejmowania najmądrzejszych decyzji. Oczywiście nie ma szafarstwa bez uwzględnienia, że w centrum tej postawy musi być Chrystus. On jest przykładem, z którego możemy czerpać inspirację do troski o siebie, o innych i o całe stworzenie. Właśnie ten ostatni punkt przypomina o całym dynamizmie, który dał początek w 2015 roku encyklice Laudato si' i wiele inicjatyw na całym świecie, które po niej nastąpiły. W to wyzwanie należy włączyć także Synod o Amazonii i owoce Drogi Amazonii.
Czułość z radością
"Nie wolno nam się bać dobroci, czułości!które są właśnie indeksem poprawnego "...".opieka", z "siła ducha i zdolność do uważności, współczucia, prawdziwej otwartości na innych, zdolność do miłości"Papież Franciszek podczas Mszy św. na początku swojego pontyfikatu powiedział ponownie: to czwarte zobowiązanie. Jest to temat, który Papież nieustannie powtarzał przez lata, właśnie po to, aby uruchomić proces tworzenia Kościoła, który jest bliski innym, który nie osądza, który przyjmuje, towarzyszy, leczy rany, rozpala serca, a przy tym w pełni cieszy się bogactwem, które odkrył i daje innym.
Peryferia
Wyzwanie "peryferii" jest również pojęciem obecnym od początku pontyfikatu. I przez to Papież identyfikuje dwa uzupełniające się znaczenia: geograficzne - najodleglejsze miejsca na świecie, ukryte przed głównym nurtem, gdzie toczą się wojny, panuje głód, ubóstwo i ogólne ataki na godność człowieka - oraz egzystencjalne, gdzie w grę wchodzą cierpienia ludzkiego serca, wraz z licznymi słabościami i samotnością. Papież postanowił uobecnić się na peryferiach geograficznych poprzez swoje podróże apostolskie; na peryferiach egzystencjalnych uobecnił się, wzywając cały Kościół do postawy otwartości i "wyjścia", do przechwycenia niewypowiedzianych pytań ludzkiej duszy, z dala od moralizatorstwa i zaostrzonych dogmatyzmów, które kończą się unicestwieniem wszelkich oznak nawrócenia.
Młodzież
Innym zobowiązaniem Papieża Franciszka jest młodzież, nie przyszłość, ale "teraźniejszość Kościoła", "Boże teraz", co powtórzył przy wielu okazjach. Tutaj też poświęcił im Synod szczegółowy w 2018 roku, którego owocem jest Adhortacja Apostolska Christus vivit. Wobec pragnień, kryzysów i ran młodych ludzi Papież proponuje "wyjście", a jest nim nauka, by nie dać sobie ukraść nadziei i radości oraz by uznać własny etap życia za czas "hojnego dawania, szczerego ofiarowania, wyrzeczeń, które kosztują, ale czynią nas owocnymi". Wszystko to nie jest możliwe bez korzeni, a dla każdego młodego człowieka są one w tych, którzy poszli przed nim. Stąd następujące wyzwanie.
Starsi
Franciszek często cytuje argentyńskiego poetę i pisarza Francisco Luisa Bernárdeza: "Wszystko, co ma drzewo, które kwitnie, pochodzi z tego, co jest zakopane". Celem było przypomnienie znaczenia dialogu między młodymi ludźmi a ich dziadkami, starszymi, bez którego "historia nie idzie do przodu, życie nie idzie do przodu". Przekazywanie doświadczeń między pokoleniami jest najbardziej owocnym sposobem zachowania świata nie tylko od nienawiści, ale i od marnotrawstwa. Papież nie omieszkał potępić wielu sytuacji marnotrawstwa, które można przezwyciężyć jedynie poprzez bliskość i wzajemne poznanie się młodych i starych. W tym kontekście znamienna jest idea ustanowienia Światowego Dnia Babci i Dziadka, który od 2021 roku miałby się odbywać w czwartą niedzielę lipca.
Kobiety
Kolejnym wyzwaniem jest zaangażowanie kobiet w Kościele. Nie tyle jako inicjatywa mająca usprawiedliwić lata pozornej marginalizacji, czy zaspokoić mniej lub bardziej natarczywe żądania. Papież jest świadomy, że wkład kobiet jest fundamentalny i stanowi wzbogacenie, które musi być również stabilne. Jest wiele przykładów otwartości, z pewnością zachęcających do uznania tej kwestii za nieodwracalną. Wśród nich jest dopuszczenie kobiet do posługi lektora i akolity, o ile są to kobiety świeckie i ochrzczone. Albo mianowanie kobiet lub zakonników na wysokie stanowiska w Kurii Rzymskiej. Znaczące jest mianowanie pierwszej "matki synodalnej", siostry Nathalie Becquart, którą będzie można zobaczyć pracującą podczas zgromadzenia w 2023 r. Istotny jest również fakt, że pracownicom Watykanu zezwolono na towarzyszenie środowym audiencjom generalnym, co do tej pory było absolutną prerogatywą monsignorów Kurii.
Witamy
Ten "przegląd" stawki nie byłby kompletny bez odniesienia się do tematu gościnności, podejścia, które jest symbolicznie bardzo widoczne w przypadku migrantów i uchodźców, ale które zasadniczo wyraża postawę i dynamizm, który według papieża Franciszka musi być również skierowany do wszystkich sytuacji marginalizacji i cierpienia, tak zwanych "ostatnich", których społeczeństwo odrzuca i spycha. Również tutaj jest oczywiste odniesienie do początku jego pontyfikatu, w szczególności do jednej z pierwszych porannych medytacji w kaplicy Casa Santa Marta, poświęconej właśnie chrześcijańskiej gościnności.
Chrystus
To jest dziewięć zobowiązań, które symbolicznie przywołują dziewięć lat pontyfikatu, ale jest jedno, które obejmuje je wszystkie, a ma ono związek z Chrystusem. Wystarczy je prześledzić, aby w każdym z nich odnaleźć ten jeden korzeń, który sprawia, że warto je uruchomić: jesteśmy braćmi w Chrystusie, dziećmi tego samego Ojca; miłosierdzie, którego musimy się uczyć i które musimy przekazywać, zostało nam okazane przez Jezusa aż po najwyższą ofiarę Krzyża; bez naszego spojrzenia utkwionego w Syna Bożego nie można troszczyć się o innych i o stworzenie; tym bardziej nie można doświadczać i szerzyć czułości i radości. Bez żywej relacji z Chrystusem zapomnielibyśmy o odrzutach z peryferii geograficznych i egzystencjalnych i nie wiedzielibyśmy, jak zaoferować młodym ludziom jedyny powód, dla którego warto walczyć na tym świecie. Na mocy chrztu rozumiemy, jak fundamentalna jest rola kobiet dla misji ewangelizacyjnej i jak przyjazne przyjęcie jest podstawową cechą każdego, kto wyznaje, że jest prawdziwym chrześcijaninem.
Najlepsze życzenia zatem dla papieża Franciszka, dla całego Kościoła i niech te procesy utrwalają się jako żywe oblicze Chrystusa w świecie.
