Samuel Sueiro: "Dla Henri de Lubaca uprawianie teologii było głoszeniem wiary".Być może pierwszą rzeczą, która rzuca się w oczy ta książka Dlaczego "teologie okazji"? Tom opublikowany niedawno przez BAC składa się z dwudziestu czterech bardzo nierównych prac, które Henri de Lubac (1896-1991) napisał na przestrzeni prawie pół wieku. W 1984 roku, na prośbę swoich czytelników, francuski jezuita zdecydował się opublikować ten zbiór krótkich pism: "Wszystkie zamieszczone tu teksty mają charakter teologiczny. Nie pochodzą one jednak ani z organicznego nauczania na temat jakiegoś centralnego punktu dogmatu lub jego historii, ani z długotrwałych badań nad konkretnym tematem". W innej książce wyznaje również, że "czytelnik był w stanie zdać sobie sprawę, że prawie wszystko, co napisałem, było funkcją okoliczności, często nieprzewidzianych, w pewnym rozproszeniu i bez technicznego przygotowania". Jak słusznie zauważa jego przyjaciel H. U. von Balthasar, obszerna produkcja H. de Lubaca jest "dziełem, które otwiera się swobodnie we wszystkich kierunkach".
Teologie okazji
Nazwisko H. de Lubaca jest znane w świecie teologicznym, ale dla niejednego ta książka może być dobrą okazją do uzyskania bardzo kompletnego "światopoglądu" myśli francuskiego jezuity. W teologii H. de Lubaca wyczuwa się żywe zainteresowanie historią i społecznymi aspektami chrześcijaństwa. Tam, gdzie historia była tragiczna i krzywdząca, młody profesor z Lyonu starał się zaoferować słowo rozeznania. Tak więc wiele wydarzeń, których H. de Lubac był świadkiem, charakteryzowało przebieg jego pracy teologicznej, co wyjaśnia ogromną różnorodność jego twórczości - zarówno pod względem tematów, jak i dzieł - rozbieżność, która znajduje odzwierciedlenie również w tej książce. Z tego powodu postaramy się opisać tematyczne jądra każdego z rozdziałów, biorąc pod uwagę "lubacjański porządek" rozdziałów.
W przybliżeniu przyjrzymy się tylko pierwszej i ostatniej części książki "Theologies of Occasion", ponieważ obie są bardzo reprezentatywne dla całej treści.
Pierwsza część, zatytułowana "Teologia i duchowość", składa się z sześciu rozdziałów o charakterze teologicznym i duchowym. Trzy z nich dotyczą bezpośrednio kwestii natury eklezjologicznej i sakramentalnej, dwa inne zajmują się teologią duchowości, a ostatni stanowi cenny wkład w dzieło teologii fundamentalnej:
"Sanctorum communio". W pierwszym rozdziale de Lubac analizuje znaczenie, jakie wyrażenie "komunia świętych" nabrało w tradycji chrześcijańskiej na przestrzeni wieków. Francuski jezuita analizuje zmienność wyrażenia "ciało mistyczne" i jego reperkusje dla relacji między Kościołem a Eucharystią. Dla autora "komunia świętych" oznacza przede wszystkim, że między wszystkimi, którzy należą do Chrystusa, między wszystkimi członkami Jego ciała, istnieje komunia życia, która jest tym, co buduje i podtrzymuje Kościół.
Teologie okazji może pomóc nam odpowiedzieć na niektóre duchowe pytania naszych czasów
"Mistycyzm i tajemnica". Zainteresowanie De Lubaca mistycyzmem stało się źródłem inspiracji do rozeznania wielu innych kwestii teologicznych. Ponieważ nie jest ona owocem ignorancji, ale adoracji, w mistyce chrześcijańskiej "milczenie nie jest na początku, ale na końcu". W przeciwieństwie do innych możliwych dróg, mistyka chrześcijańska jest mistyką podobieństwa, która spogląda na Boga, który wzywa człowieka z jego najgłębszej natury, aby ukierunkować go na siebie: "Bóg nie jest niewysłowiony w tym sensie, że jest niezrozumiały: jest niewysłowiony, ponieważ zawsze pozostaje ponad wszystkim, co można o Nim powiedzieć".
"Wspólnota chrześcijańska i komunia sakramentalna". W podobny sposób jak w pierwszym rozdziale, przedstawia historię rozumienia pojęcia communio-κοινωνία w odniesieniu do Kościoła, ale w tym artykule H. de Lubac próbuje przeciwstawić się tym, którzy obawiali się, że odzyskanie biblijnego i patrystycznego sensu tego pojęcia oznaczałoby obniżenie afirmacji rzeczywistej obecności Chrystusa w sakramencie. Poprzez tę pracę H. de Lubac zaprasza chrześcijanina do zanurzenia się na nowo "w sakramentalnych początkach wspólnoty chrześcijańskiej, w mistycznych źródłach Kościoła".
Ostatnia część, "In memoriam", zawiera dwa artykuły, które "dziękują" jego wielkim przyjaciołom i nauczycielom za wszystko, co otrzymał. Artykuły zatytułowane "Filozof i apostoł" oraz "Miłość Jezusa Chrystusa" są poświęcone pamięci A. Valensina, jego nauczyciela filozofii na Wydziale Katolickim w Lyonie. Auguste Valensin (1879-1953) był jednym z aktorów zaangażowanych w debaty w katolickim świecie intelektualnym w okresie międzywojennym w następstwie kryzysu modernistycznego. Niewątpliwie to sam Valensin wprowadził młodego Lubaca w myślenie M. Blondela. Innym wspólnym frontem, który jeszcze bardziej wzmocnił ich przyjaźń, był sprzeciw wobec totalitaryzmu. Znaczna część ich korespondencji epistolarnej została opublikowana pośmiertnie przez samego H. de Lubaca, na prośbę jego przełożonych.
Ostatnie trzy artykuły w tej części poświęcone są wybitnemu francuskiemu pisarzowi i dyplomacie P. Claudelowi: "O Credo Claudela", "Claudel teolog" i "Dramat powołania". Po swoim nawróceniu religijnym, które miało miejsce 25 grudnia 1886 r., w przeddzień Notre-Dame de Paris, Claudel rozwinął płodną karierę literacką, do tego stopnia, że został uznany za jednego z czołowych katolickich poetów i dramaturgów XX wieku.
H. de Lubac zaczął czytać jego dzieła już w szkole średniej. W rzeczywistości P. Claudel był, obok Ch. Péguy, jednym z ulubionych poetów H. de Lubaca od czasu jego wstąpienia do Towarzystwa Jezusowego. Claudel i Péguy: dwaj poeci teologowie o wyjątkowej randze, zbyt często zapomniani w Kościele. Od ich pierwszego spotkania w 1942 r. H. de Lubac i P. Claudel dzielili wspólne zainteresowanie duchowym wymiarem interpretacji Biblii, opartym na lekturze Ojców Kościoła.
Być może najlepszym sposobem na umiejscowienie tekstu zatytułowanego "On a Claudelian Creed" jest spojrzenie wstecz do jego Wspomnienia, gdzie wyjaśnia: "W przedmowie, którą kiedyś umieściłem przed wyborem tekstów Klaudiusza na temat Credo, starałem się pokazać, za pomocą rzadkich przykładów zaczerpniętych z tego wyboru, jakie bogactwa oferuje dzieło Claudela dla refleksji doktrynalnej, jakie perspektywy, czasem nieoczekiwane [...]. Zdumiewa swoją śmiałością i żywą siłą odnowy, którą inspiruje".
Rozdział zatytułowany "Claudel theologian" jest tekstem wykładu wygłoszonego w Institut Catholique w Paryżu w grudniu 1968 roku. Pesymistyczny posmak niektórych jego notatek wynika być może bardziej z zamieszania i polemik okresu bezpośrednio posoborowego i maja 1968 r. niż z geniuszu Lubaciana. W rzeczywistości jego lament nie opłakuje zaćmienia Claudela, ale wartości religijnych i chrześcijańskich, na których opierała się jego praca.
Wreszcie, artykuł "The Drama of the Call" powstał na podstawie recenzji, którą jezuita napisał o książce A. Beckera pod tym samym tytułem. Książka miała na celu podkreślenie związku twórczości i myśli P. Claudela z wiarą i duchowością chrześcijańską, ilustrując, w jaki sposób poeta podejmował temat boskiego wezwania w swojej lirycznej i dramatycznej twórczości, konfrontując się z głęboko egzystencjalnymi i duchowymi pytaniami.
Pod koniec naszej tematycznej podróży przez dwadzieścia cztery studia, które składają się na niniejszy tom, możemy zobaczyć wielkość tego dzieła, zbudowanego w rytmie pracy i dni, w szerokim zakresie kontekstów i okazji, w których francuski teolog czuje się wezwany do zaoferowania słowa specyficznego dla jego pracy. W tym sensie rozdziały "Teologii okazji" mogą pomóc nam odpowiedzieć na niektóre z duchowych pytań naszych czasów. Ich lektura i studium przyniosą wielką korzyść czytelnikowi, specjaliście - a także amatorowi - w kwestiach teologicznych. Lektura, która jest głęboka i pocieszająca, witalna i spokojna, akademicka i duchowa. Dziękujemy BAC i Fundación Maior za ich zaangażowanie w publikację w języku hiszpańskim.
