7 czerwca 1818 roku papież Pius VII ustanowił Wikariat Apostolski Przylądka Dobrej Nadziei i Terytoriów Przyległych, rozpoczynając w ten sposób instytucjonalną obecność Kościoła katolickiego w Afryce Południowej. W ciągu tych 200 lat jej obecność rozwinęła się do tego stopnia, że Konferencja Episkopatu Katolickich Biskupów Południowej Afryki, obejmująca kraje RPA, Botswany i Suazi, składa się dziś z 28 diecezji i jednego wikariatu apostolskiego.
25 czerwca br. archidiecezja kapsztadzka rozpoczęła roczne obchody dwustulecia Mszą św. dziękczynną w katedrze tego wspaniałego miasta, poświęconą św. Marii od Ucieczki do Egiptu. W rozpoczęciu uroczystości uczestniczyło wielu biskupów z RPA.
Obchody dwustulecia nie ukrywają faktu, że obecność Kościoła katolickiego w tej części świata sięga odkrycia Przylądka Dobrej Nadziei przez Portugalczyka Bartolomé Díaza w 1488 roku. Początkowo nazwał go Przylądkiem Burz, ze względu na niebezpieczeństwa związane z jego przekroczeniem, o czym świadczą niezliczone katastrofy statków, gdyż w tym samym miejscu spotykają się dwa oceany - Atlantyk, ze swoimi zimnymi prądami, i cieplejszy Ocean Indyjski. Nawigatorzy nadali jej obecną nazwę w nadziei na znalezienie drogi do Indii, co zostało nagrodzone.
W 1652 roku Holendrzy założyli bazę w połowie drogi między Europą a Azją, aby zaopatrywać swoje statki w wodę, mięso i warzywa. W wyniku antykatolickich nastrojów reformacji protestanckiej, holenderscy kolonizatorzy zabronili katolikom praktykowania swojej wiary. W 1688 roku przybyli francuscy hugenoci, którzy uciekając przed antyprotestanckimi prześladowaniami, dodali oliwy do ognia. Dowodem na to jest historia francuskiego biskupa, który, gdy w 1660 roku jego statek został rozbity w tym rejonie, nie mógł odprawić Mszy św. na suchym lądzie. Kiedy w 1685 r. sześciu księży jezuitów pojawiło się z misją astronomiczną, nie pozwolono im odprawiać w mieście mszy, ani katolikom udać się na ich statek, by przyjąć sakramenty.
Wreszcie w 1804 r. gubernator kolonii ogłosił tolerancję religijną, zezwalając holenderskim księżom na przyjazd i opiekę nad nielicznymi katolikami. Jednak w 1806 roku księża zostali wydaleni. Przez trzydzieści lat sytuacja katolików była bardzo niepewna.
Związany z Egiptem
W 1837 roku papież Grzegorz XVI ustanowił Wikariat Apostolski Przylądka Dobrej Nadziei, odrębny od Wysp Mauritius. Wreszcie w kwietniu 1838 r. dominikański biskup Patrick Griffith wybrał na patronkę nowego wikariatu Matkę Boską Ucieczki do Egiptu, ze względu na prześladowania, jakich katolicy doznawali w tych latach, oraz ze względu na afrykańskie konotacje Egiptu.
W 1852 r. Oblaci Maryi Niepokalanej założyli wspólnotę w Natalu i to oni zapoczątkowali ewangelizację czarnych. O Oblatach można powiedzieć, że są ewangelizatorami Afryki Południowej. Wcześniej większość wysiłków ewangelizacyjnych była skierowana do białej społeczności.
Kościół katolicki w XX wieku szybko się rozwijał. W 1951 r. Pius XII ustanowił obecną strukturę hierarchii katolickiej obejmującą prowincje kościelne Kapsztad, Durban, Pretoria i Bloemfontein (gdzie urodził się pisarz Tolkien, być może najbardziej znany po Nelsonie Mandeli Południowy Afrykanin), z których każda ma swoje diecezje sufraganalne. Po Soborze Watykańskim II Kościół katolicki zaczął nasilać swój sprzeciw wobec apartheidProtestanci afrykanerscy opowiadali się za.
Zimbabwe ustanowiło własną konferencję biskupów w 1969 r., następnie Lesotho w 1972 r. i Namibia w 1996 r. W 2007 roku została utworzona prowincja kościelna Johannesburg ze względu na szybki wzrost do około 8 milionów mieszkańców i została podniesiona do rangi archidiecezji.
Podobnie jak w przypadku pozostałych instytucji tego kraju, być może największym wyzwaniem stojącym przed Kościołem katolickim w RPA jest integracja czarnej populacji, która stanowi 80 %, z białą mniejszością. W protestanckiej większości Kościół katolicki stopniowo wyprzedza 7 % społeczeństwo. W obrębie kontynentu afrykańskiego RPA jest szczególnym przypadkiem, zawierającym dwa społeczeństwa, jedno europejskie i jedno afrykańskie, żyjące obok siebie, z najlepszymi i najgorszymi cechami obu. Trzy podstawowe plagi tego kraju to ubóstwo, bezrobocie i nierówności, które razem powodują wysoki poziom przestępczości. Czarny rząd ANC (Afrykański Kongres Narodowy, partia zmarłego w 2013 roku Nelsona Mandeli), nieopiniowany od czasu upadku apartheidu, stara się jak może, by naprawić sytuację, ostatnio z problemami korupcji. Miejmy nadzieję, że Matka Boża Ucieczki z Egiptu pomoże nam znaleźć drogę.
Johannesburg (RPA)
