Papież Franciszek ustanowił nową ordynację sądową dla Państwa Watykańskiego, uchylając i zastępując poprzednią ustawę (CXIX), pochodzącą sprzed ponad trzydziestu lat (1987), za pontyfikatu św. Jana Pawła II. Wejdzie ona w życie zaraz po Wielkanocy.
Przepis legislacyjny CCCLI (351) zapewnia, w skrócie, większą niezależność sędziów działających w małym państwie, zapewnia wyraźniejszy rozdział między sądownictwem śledczym a sądownictwem procesowym, a w efekcie upraszcza cały system sądowniczy.
Zwiększanie efektywności
Ta inicjatywa papieża była również konieczna, aby zintegrować wszystkie zmiany, które zostały przyjęte na przestrzeni lat, w tym podczas pontyfikatu Benedykta XVI, zwłaszcza w sferze gospodarczej i finansowej, ale także w sferze karnej (na przykład w dziedzinie wykorzystywania nieletnich przez duchownych), a także w różnych przystąpieniach Watykanu do międzynarodowych konwencji. Biuro Prasowe Stolicy Apostolskiej rzeczywiście mówiło o adaptacji "do obecnego kontekstu historycznego i instytucjonalnego, który wymaga coraz większej skuteczności"..
Organy sądowe będą więc niezależne i hierarchicznie podporządkowane tylko Najwyższemu Papieżowi i prawu, wykonując swoje funkcje z bezstronnością. Z tego powodu sędziowie posiadają własną policję sądową (służba ta jest nadal pełniona przez korpus żandarmerii), a wszyscy zwykli sędziowie nabywają obywatelstwo watykańskie na okres pełnienia służby.
Decyzja papieża Franciszka przewiduje również, że przynajmniej jeden z sędziów Trybunału będzie pełnił swoją funkcję w pełnym wymiarze godzin i na wyłączność, a także wprowadza jako wymóg przy pontyfikalnej nominacji sędziów, zarówno do Trybunału, jak i do Sądu Apelacyjnego i częściowo Kasacyjnego, aby byli to np. profesorowie uniwersyteccy - którzy w związku z tym pobierają już pensję w innej instytucji - w celu zagwarantowania większej niezależności w sprawowaniu funkcji sędziowskich w służbie państwa.
Nowe prawo wprowadza szczególne innowacje w odniesieniu do adwokatów, którzy, aby zostać wpisani do rejestru watykańskiego, muszą uzyskać także kwalifikacje sądowe w państwie zamieszkania, podczas gdy wcześniej wystarczał jedynie tytuł cywilny, przy jednoczesnym zachowaniu konieczności znajomości prawa kanonicznego i watykańskiego. Sankcje dyscyplinarne są wprowadzane wobec nich w przypadkach niewłaściwego zachowania lub postawy wobec jakiegokolwiek podmiotu w ramach wykonywania zawodu.
Po raz pierwszy wskazano odrębne zasady dla biura promotora sprawiedliwości (sędziów reprezentujących prokuraturę), wprowadzając rozróżnienie między sędzią procesowym a śledczym, tak aby ten ostatni zachował autonomię i niezależność w wykonywaniu swoich funkcji.
Ponadto szefowie dykasterii Kurii Rzymskiej i innych organów Stolicy Apostolskiej, a także Gubernatorstwa, mogą bronić swoich administracji przed organami sądowymi wszystkich szczebli. Jako postanowienie końcowe papież postanowił, że rok sądowy będzie rozpoczynał się 1 stycznia, co czyni go równoważnym z rokiem słonecznym.
Równowaga między starym i nowym
Komentując te nowe zasady, przewodniczący Trybunału Państwa Watykańskiego, Giuseppe Pignatone - znany włoski sędzia, który koordynował ważne śledztwa, które doprowadziły do aresztowania mafiosów, i który zawsze był na pierwszej linii walki z korupcją, a którego papież wybrał na to stanowisko w październiku ubiegłego roku, przebywający niedawno we Włoszech na emeryturze - przypomniał dokładnie słowa papieża wypowiedziane z okazji ostatniej inauguracji roku sądowego, w lutym ubiegłego roku.
Mianowicie, że wraz ze zobowiązaniem "osobisty, hojny i odpowiedzialny". sędziów, należy zagwarantować "odpowiednie instytucje, zdolne zagwarantować skuteczność i terminowość"..
Następnie wskazał, że interpretacja i stosowanie tych przepisów powinno odbywać się z poszanowaniem "specyfika prawa watykańskiego".Pierwszym źródłem normatywnym i pierwszym kryterium odniesienia interpretacyjnego w Kościele pozostaje porządek kanoniczny. "Ta równowaga między starożytnością a nowoczesnością jest osobliwością obecnego momentu historycznego, a także kolejnym powodem zaangażowania nas, sędziów".podsumował.
Cnota i miłosierdzie
Tegoroczne przemówienie Papieża do pracowników watykańskiego Trybunału Stanu w połowie lutego miało raczej duchowy charakter części wstępnej, poprzez którą Ojciec Święty przedstawił sędziom, prawnikom i współpracownikom przykład sprawiedliwości zaproponowany przez Jezusa w Ewangelii, nie jako "prosty zbiór technicznie stosowanych zasad, ale dyspozycja serca, która kieruje tymi, którzy mają obowiązki"..
Dlatego zaprosił obecnych do ciągłego osobistego nawracania się, bo to jest "jedyna sprawiedliwość, która rodzi sprawiedliwośćMuszą jej jednak towarzyszyć cnoty kardynalne, takie jak roztropność, męstwo i wstrzemięźliwość. Oprócz umiejętności odróżniania tego, co prawdziwe, od tego, co fałszywe, i przypisywania każdemu tego, co jego, dobry sędzia to taki, który umie zachować umiar i równowagę w ocenie faktów, może decydować w zgodzie z sumieniem i jest w stanie oprzeć się naciskom i namiętnościom.
Nie wolno o tym zapomnieć - powiedział, "że w waszym codziennym zaangażowaniu często spotykacie się z ludźmi, którzy łakną i pragną sprawiedliwości".którzy cierpią, "czasem padają ofiarą egzystencjalnej udręki i rozpaczy".Więc, właściwe odpowiedzi zostaną znalezione "dokopanie się do złożoności ludzkich spraw"., "łącząc poprawność przepisów z tą dodatkową odrobiną miłosierdzia, której nauczył nas Jezus".. Właśnie dlatego, że tak rozumiane miłosierdzie jest pełnią sprawiedliwości.
Przy tej okazji papież Franciszek odniósł się również do reform, które Stolica Apostolska przeprowadziła w sferze sądownictwa na przestrzeni lat - a które obecnie doprowadziły do powstania nowego systemu sądowniczego, który zilustrowaliśmy - przypominając, że są one częścią nowego systemu sądowniczego. "integralny i zasadniczy". W ten sposób, w ramach duszpasterskiej działalności Kościoła, uwzględnia się warunki życia osób najbardziej pokrzywdzonych przez los i tych, którzy zostali dotknięci przez los. "zdeptane w swojej ludzkiej godności i uznane za niewidzialne i odrzucone"..
Reforma prawa karnego
Tydzień po inauguracji watykańskiego roku sądowego Papież Franciszek po raz pierwszy przyjął na audiencji uczestników sesji plenarnej Papieskiej Rady ds. Tekstów Prawodawczych, której przewodniczył abp Filippo Iannone, karmelita, a która była poświęcona zarysowi rewizji księgi VI Kodeksu Prawa Kanonicznego, dotyczącej sankcji w Kościele, rozpoczętej wiele lat temu i ostatecznie zakończonej.
Publikacja zreformowanego tekstu nie jest spodziewana wcześniej niż w czerwcu. Również w tym przypadku konieczne stało się, aby ustawodawstwo karne w Kościele było "bardziej organiczny i zgodny z nowymi sytuacjami i zagadnieniami dzisiejszego kontekstu społeczno-kulturowego".i oferują bardziej zwinne narzędzia wspierające ich realizację.
Pastoralny ślad sprawiedliwości
Także tutaj Papież przypomniał, że w Kościele norma prawna ma rolę konieczną, ale podporządkowaną wobec pierwszeństwa Słowa Bożego i sakramentów, i zawsze musi być na służbie komunii. Prawo w Kościele, w istocie, ma charakter instrumentalny. "w celu salus animarum"wiedząc, że sprawiedliwość musi być zawsze potwierdzana i gwarantowana, nie zapominając o jej duszpasterskim charakterze.
W związku z tym papież przypomniał, "Rola sędziego ma zawsze znamię duszpasterskie, o ile zmierza do komunii między członkami Ludu Bożego".. I to samo dotyczy kary kanonicznej, która realizuje "nie tylko funkcję poszanowania prawa, ale także zadośćuczynienia, a przede wszystkim dobra obwinionego".. W związku z tym "wyraźny charakter leczniczy". a więc reprezentuje "pozytywny środek do realizacji Królestwa, do odbudowy sprawiedliwości we wspólnocie wiernych, powołanych do osobistego i wspólnego uświęcenia"..
