Drogi Europy: Niemcy. Drogi germańskiePowstanie we wrześniu 2018 r. przeoratu Neuzelle, którego nazwa wywodzi się od łacińskiego słowa "Nova cella", jako klasztoru podległego opactwu cysterskiemu Heiligenkreuz (Święty Krzyż) w Austrii, można określić jako wydarzenie historyczne: oznacza ono powrót mnichów cysterskich do tego miejsca w pobliżu granicy polsko-niemieckiej po ponad 200 latach, ponieważ musieli je opuścić w 1817 r. Kanoniczna erekcja zbiegła się z 750 rocznicą pierwszej fundacji Neuzelle 12 października 1268 roku.
Na Kongresie Wiedeńskim w 1815 roku, który reorganizował Europę po wojnach napoleońskich, postanowiono, że część terytorium Łużyc (konkretnie Niederlausitz, Dolne Łużyce), na którym znajduje się Neuzelle i które do tej pory należało do Saksonii, stanie się częścią Prus. Król pruski Fryderyk Wilhelm III dokonał sekularyzacji (w Hiszpanii w tym kontekście mówimy o "dezentuzjazmie") tego klasztoru w 1817 roku: katolicki kościół parafialny został zamieniony na kościół ewangelicki; cystersi zostali wypędzeni.
Neuzelle, właśnie dlatego, że nie należało do tej pory do Brandenburgii-Prus, przetrwało reformację protestancką na tych terenach, ale w 1817 roku skończyła się prawie 550-letnia obecność cystersów w Brandenburgii. W przeciwieństwie do Neuzelle, dwa cysterskie klasztory żeńskie na Łużycach, które pozostały częścią Saksonii, zdołały utrzymać się nieprzerwanie od momentu założenia: św. Marienthal (łac. Abbatia Vallis) - najstarszy żeński klasztor zakonu w Niemczech, założony w 1234 r. - oraz św. Mariastern (łac. Abbatia Stellae), istniejący od 1248 r.
Początki własnej historii Brandenburgii są ściśle związane z zakonem cystersów. Po wiekach walk między ludami germańskimi i słowiańskimi w 1157 r. powstała marka Brandenburgia, która - po unii z księstwem pruskim - miała stać się zalążkiem Królestwa Pruskiego, jednego z wielkich mocarstw europejskich. Zaledwie kilka lat później, w 1180 roku, założono pierwszy z 16 klasztorów cysterskich, które powstały w Brandenburgii do połowy XIII wieku: klasztor w Lehnin.
Klasztory cysterskie były nie tylko ośrodkami ewangelizacji, szerzenia chrześcijaństwa, ale także ośrodkami kultury, począwszy od pierwotnego znaczenia tego terminu: Brandenburgia była regionem bardzo bagnistym - słowiański przyrostek -in w Lehnin, ale także w wielu innych, takich jak Chorin, a nawet w samej nazwie Berlin, odnosi się właśnie do terenów bagnistych - dlatego prace, które prowadzili tu cystersi, rozpoczęły się od osuszania i orania ziemi, aby przekształcić ją w grunty uprawne.
Jednak wraz z reformacją protestancką w Brandenburgii cystersi zostali zmuszeni do opuszczenia tych klasztorów: Lehnin, na południowy zachód od Poczdamu, i jego filialny klasztor Himmelpfort w Uckermark, Chorin, Zinna, Dobrilugk... zostały zsekularyzowane już w połowie XVI wieku. Cystersi przetrwali reformację tylko w Neuzelle.
Dzisiaj gmina Neuzelle - wraz z browarem, który nosi nazwę "Kloster-Bräu" (browar klasztorny) - liczy 4.280 mieszkańców; leży osiem kilometrów na południe od Eisenhüttenstadt i niedaleko ujścia Nysy do Odry, która stanowi granicę polsko-niemiecką. Z punktu widzenia historii sztuki kościół ma szczególną cechę: po uszkodzeniu w czasie wojny trzydziestoletniej (1618-1648) został odrestaurowany w typowym dla południowych Niemiec, rzadkim w tych stronach stylu barokowym.
Po kilku perypetiach - ostatnio od 1996 roku należał do Fundacji Kraju Związkowego Brandenburgii - we wrześniu 2008 roku klasztor Neuzelle został kanonicznie erygowany. W dokumencie kanonicznym czytamy: "Dzisiaj, 2 września 2018 r., w 750. roku pierwszej fundacji klasztoru, zakładamy nowy klasztor i ustanawiamy go jako klasztor Matki Bożej z Neuzelle pod opactwem cysterskim Matki Bożej z Heiligenkreuz".
Opactwo Heiligenkreuz (Świętego Krzyża) znajduje się w Dolnej Austrii i istnieje nieprzerwanie od momentu założenia w 1133 r. Neuzelle staje się trzecim opactwem zależnym od Heiligenkreuz, wraz z Neukloster, również w Austrii, oraz Bochum-Stiepel, położonym w Zagłębiu Ruhry.
W diecezji Görlitz, na terenie której leży Neuzelle, tylko cztery procent mieszkańców to katolicy, dlatego Neuzelle - które w latach nieobecności cystersów pozostało centrum pielgrzymkowym - jest czymś w rodzaju "oazy". Nowy przeor Neuzelle, Simeon Wester, komentuje: "Wierzymy, że w niespokojnych czasach, w niespokojnym świecie, ludzie potrzebują i szukają miejsc, w których panuje cisza. To jest właśnie to, co chcemy zaoferować. Nasze doświadczenie w Heiligenkreuz i w założonym przed trzydziestu laty klasztorze w Bochum-Stiepel pokazuje nam, że jest to atrakcyjne dla wielu osób. To nie my, ale Chrystus przyciąga ich do tajemnicy. Szczególnie ci, którzy są daleko, dzięki kontaktowi ze wspólnotą modlitewną znajdują siłę do spójnego poszukiwania sensu życia. To jest to, co chcemy tu zrobić.
Do tego samego zachęcał ich także ordynariusz diecezji bp Wolfgang Ipolt: "Swoim życiem monastycznym pokażcie zarówno chrześcijanom, jak i wielu tym, którzy jeszcze nie znają Boga, że poszukiwanie Boga jest warte zachodu, że może uczynić człowieka szczęśliwym i spełnionym". Towarzysz z radością ludziom, którzy przybywają do Neuzelle w poszukiwaniu odpowiedzi na swoje życie. Jestem pewien, że jeśli sami będziecie dalej szukać Boga, to to się rozprzestrzeni i zaprosi innych. Bóg i lud Boży oczekują od ciebie nie więcej i nie mniej.
