W kierunku narodzin państwa Izrael. Żydzi i diasporaW kierunku narodzin państwa Izrael. Syjonizm i pierwsza alijaW kierunku narodzin państwa Izrael. Pierwsza wojna światowaŻydzi, którzy wyemigrowali do Palestyny, zakładali miasta (np. Tel Awiw, drugie co do wielkości miasto Izraela, zostało założone w 1909 r. w pobliżu miasta Jaffa, które dziś jest dzielnicą miasta) i wioski rolnicze dwóch różnych typów.
Kibuce i moszawy
- Kibuc (od hebrajskiego kavatz, "gromadzić", "grupować"), rodzaj gospodarstwa rolnego (w niektórych przypadkach także rybackiego, przemysłowego lub rzemieślniczego), którego członkowie zrzeszają się dobrowolnie i zgadzają się podporządkować ścisłym egalitarnym zasadom, z których najbardziej znaną jest koncepcja własności zbiorowej. W ramach kibbùtz zyski z pracy rolniczej (lub innej) są reinwestowane w osadę po tym, jak członkowie otrzymają żywność, odzież, mieszkanie, usługi socjalne i medyczne. Dorośli mają zapewnione prywatne zakwaterowanie, ale dzieci są zwykle trzymane i pod opieką w grupach. Posiłki są zawsze wspólne, a kibuce (pierwszy został założony w Deganya w 1909 roku) są zwykle zakładane na gruntach dzierżawionych od Żydowskiego Funduszu Narodowego, który jest właścicielem większości gruntów na terenie obecnego państwa Izrael. Członkowie zwołują cotygodniowe zebrania, na których ustalana jest ogólna polityka i wybierani są powiernicy.
- Moshàv (od rdzenia shuv, "osiedlać się"), podobnie jak kibuc, rodzaj spółdzielczej osady rolniczej. Jednak w przeciwieństwie do tego ostatniego, moshàv opiera się na zasadzie prywatnej własności poszczególnych działek, które składają się na gospodarstwo. Moshav jest również budowany na gruntach należących do Żydowskiego Funduszu Narodowego lub państwa. Rodziny mieszkają tu niezależnie.
Nowe życie, nowy język
W nowych osadach rolniczych i miejskich "olìm", którzy pozostali poddanymi Imperium Osmańskiego, musieli nauczyć się żyć w nowy sposób. Przede wszystkim istniał problem ich różnego pochodzenia geograficznego i kulturowego, który wymagał jednego języka do komunikacji. W związku z tym wykorzystano biblijny język hebrajski. Pionierem projektu ożywienia tego języka był Eliezer Ben Yehuda (1858-1922), urodzony w Rosji Żyd i imigrant do Palestyny, którego syn stał się pierwszym rodzimym dzieckiem mówiącym po hebrajsku od tysięcy lat.
Odrodzenie języka, który był nieużywany przez dwa tysiąclecia, było jedną z najbardziej niesamowitych przygód w historii, nie tylko ze względu na potrzebę dostosowania języka, którego ubogi leksykon, oparty głównie na Piśmie Świętym i starożytnej poezji lirycznej, musiał zostać całkowicie wymyślony na nowo i dostosowany do nowoczesnej wymowy, która okazała się kompromisem między tymi przyjętymi przez różne społeczności rozproszone po całym świecie.
W ten sposób położono podwaliny pod nowego człowieka, przyszłego Izraelczyka, który często zmieniał imię, odmawiał mówienia w języku, którego używał do tej pory i musiał być silny, zahartowany przez ciężką pracę i pustynię, przeciwieństwo tradycyjnego Żyda z getta. To nie przypadek, że do dziś rdzenni mieszkańcy Państwa Izrael nazywani są tzabra ("opuncja figowa" po hebrajsku) i charakteryzują się szorstkimi i brutalnymi manierami.
Między innymi, biorąc pod uwagę rosnący opór ludności arabskiej już mieszkającej w Palestynie, istniała potrzeba, aby ktoś pilnował i zapewniał bezpieczeństwo osadnikom. Tak więc w 1909 r. narodziła się Ha-Shomer (Gildia Strażników), która miała strzec osiedli w zamian za wynagrodzenie, a później w 1920 r. połączyła się ze słynną Haganą, która powstała po arabskich powstaniach w tym samym roku.
Arabowie czy Palestyńczycy: wielcy przegrani
Należy dokonać rozróżnienia między słowem "Arab" a słowem "Palestyńczyk". Pierwsze z nich oznacza, po pierwsze, mieszkańca Półwyspu Arabskiego i, w związku z tym, zaczęło oznaczać każdego, kto dziś posługuje się językiem arabskim, chociaż w tym sensie bardziej poprawne byłoby użycie przymiotnika rzeczownikowego "arabskojęzyczny". W rzeczywistości wiele osób, które dziś używają arabskiego jako pierwszego języka, nie jest Arabami w ścisłym tego słowa znaczeniu, ale "arabizowało się" w ciągu wieków po nadejściu islamu.
W czasie przybycia islamskich zdobywców region syro-palestyński podlegał Cesarstwu Bizantyjskiemu i był w dużej mierze chrześcijański.
Jerozolima była okupowana i cedowana kilka razy w historii, najpierw przez kalifat Umajjadów, następnie przez kalifat Abbasydów i ponownie przez kalifat Fatymidów z Egiptu; następnie, po zdominowaniu przez kilka królestw krzyżowców i będąc świadkiem wyczynów Saladyna, który odzyskał Jerozolimę w 1187 roku, ostatecznie powróciła w ręce muzułmanów pod rządami Turków Seldżuckich, a następnie Osmanów. W 1540 roku, za panowania Sulejmana Wspaniałego, zbudowano mury Starego Miasta Jerozolimy, które stoją do dziś.
Pod koniec XIX wieku obszar ten był częścią Imperium Osmańskiego ("vilayet" od Syria). Nazwa "Palestyna" była używana luźno do określenia zarówno tego, co dziś znamy jako obszar izraelsko-palestyński oraz części Transjordanii i Libanu, jak i mieszkańców tego obszaru, którzy, jak widzieliśmy, byli prawie całkowicie arabskojęzyczni. Chociaż zdecydowana większość (nieco poniżej 801 TTP3T) ludności była muzułmanami, istniała spora mniejszość chrześcijańska (około 161 TTP3T, głównie w Betlejem, Jerozolimie i Nazarecie), niewielka mniejszość żydowska (4,81 TTP3T) i jeszcze mniejsza obecność Druzów.
Mieszkańcy uważali się wówczas za Osmanów i Arabów, a dopiero później za Palestyńczyków, a nacjonalizm był jedynie zalążkiem w umysłach nielicznych przedstawicieli klas zamożnych. Jednak niechęć do władzy centralnej i jej coraz bardziej wygórowanego systemu podatkowego rosła, zwłaszcza po reformie rolnej z 1858 r. (Arazi Kanunnamesi), uchwalonej w ramach Tanzimatu. Celem tego dekretu było odzyskanie przez władzę centralną kontroli nad ziemią, która przez wieki wymknęła się spod jej "longa manus" i znajdowała się w rękach jednostek lub chłopów niezdolnych do roszczenia sobie do niej praw.
Dzięki tej reformie duzi właściciele ziemscy mogli jednak wystawiać fałszywe certyfikaty własności, aby jeszcze bardziej zwiększyć swoje latyfundia, czasami faworyzowane przez samych drobnych właścicieli ziemskich, plemiona i społeczności chłopskie, którzy obawiali się jeszcze bardziej wygórowanego opodatkowania, gdyby stali się prawnymi właścicielami ziemi, na której osiedlali się od pokoleń. Bogate międzynarodowe fundacje żydowskie z łatwością nabywały duże połacie ziemi od lokalnych właścicieli ziemskich.
Arabskie i islamskie przebudzenie narodowe
Co ciekawe, arabskie przebudzenie narodowe zbiegło się w czasie z żydowskim przebudzeniem narodowym, początkowo z powodu różnych czynników, ale później z powodu bezpośredniego starcia między nimi, a dokładnie w Palestynie, biorąc pod uwagę rosnącą obecność w regionie Żydów osiedlających się na ziemiach wcześniej zajmowanych przez arabskich chłopów. W rzeczywistości, aż do XIX wieku, tj. przed Tanzimatami, muzułmańscy Arabowie byli uważani, podobnie jak Turcy, za pierwszorzędnych obywateli imperium, które utrzymywało się nie na bazie etnicznej, ale religijnej. Istnieją zatem trzy podstawowe czynniki stojące za pojawieniem się arabskiego fenomenu nacjonalistycznego:
1. Tak zwane reformy Tanzimatu, które zapoczątkowały odrodzenie tureckiego nacjonalizmu (zwanego również "pan-turanizmem"), o którym pisaliśmy w artykułach poświęconych Ludobójstwo Ormian.
2. Napływ tysięcy Żydów do Palestyny, począwszy od 1880 r., i łatwość, z jaką stali się właścicielami posiadłości na tym obszarze.
3. Europejski kolonializm, który skłonił islamskich intelektualistów i pisarzy, takich jak Jamal al-Din Al-Afghani (ok. 1838-1897) i Muhammad Abduh (1849-1905) stali się orędownikami projektu znanego jako Nahdha, czyli kulturowego i duchowego przebudzenia arabskiego świata islamskiego, poprzez większą świadomość jego literackiego, religijnego i kulturowego dziedzictwa, ale także poprzez powrót do jego początków, ponowne odkrycie złotego wieku, w którym Arabowie nie byli uciskani (koncepcja leżąca u podstaw myśli salafickiej).
Dało to początek dwóm przeciwstawnym szkołom myślenia:
1. Nacjonalizm panarabski lub panarabizm: wywodzący się mniej więcej z tego samego okresu co syjonizm i którego kolebka leży między Libanem a Syrią. Ideologia ta opiera się na potrzebie niepodległości wszystkich zjednoczonych narodów arabskich (czynnikiem jednoczącym jest język) i równej godności wszystkich religii wobec państwa. Wśród jej założycieli był Negib Azoury (1873-1916), chrześcijański maronicki Arab, który studiował w Paryżu w École de Sciences Politiques.
Późniejsi myśliciele i politycy, tacy jak: George Habib Antonius (1891-1942), chrześcijanin; George Habash (1926-2008), chrześcijanin, założyciel Arabskiego Ruchu Nacjonalistycznego i Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny, które później połączyły się w OWP; Michel Aflaq (1910-1989), chrześcijanin, założyciel, wraz z sunnickim muzułmaninem Salah al-Din al-Bitarem, partii Baas (partii Saddama Husajna i syryjskiego prezydenta Baszara al-Assada); oraz sam Gamal Abd Al-Nasser (1918-1970).
2. Panislamski nacjonalizm lub panislamizm: również zrodzony w tym samym okresie, przez myślicieli takich jak Jamal al-Din Al-Afghani i Muhammad Abduh, ale mający na celu zjednoczenie wszystkich narodów islamskich (nie tylko Arabów) pod sztandarem wspólnej wiary, w której islam ma oczywiście dominującą rolę, wyższą godność i pełne prawo obywatelstwa, ze szkodą dla innych religii. Wyrazicielami tego byli między innymi: Hasan al-Banna (1906-1949), założyciel Bractwa Muzułmańskiego, i osławiony szejk Amin Al-Husseini (1897-1974), również członek Bractwa Muzułmańskiego i jeden z prekursorów fundamentalizmu islamskiego, który wyrażał się poprzez swoje antyżydowskie proklamacje i bliskość z Hitlerem.
Pisarz, historyk i ekspert w dziedzinie historii, polityki i kultury Bliskiego Wschodu.
