Nowe prawo Kurii Rzymskiej. Pierwsze czytanie

Tłumaczenie artykułu na język włoski
Tłumaczenie artykułu na język angielski

Papież Franciszek, datowany na 19 marca 2022 r. i mający wejść w życie 5 czerwca przyszłego roku, w święto Zesłania Ducha Świętego, promulgował Konstytucję Apostolską Praedicate Evangelium o Kurii Rzymskiej i jej służbie Kościołowi i światu. Dokument organizuje przede wszystkim wydziały, które pomagają papieżowi w jego misji kierowania Kościołem powszechnym i zastępuje poprzedzającą go Konstytucję Apostolską. Bonus dla pasterza Świętego Jana Pawła II (1988).

Ogólnie rzecz biorąc, reforma Kurii nie jest celem, lecz środkiem, aby być lepszym świadkiem Ewangelii, sprzyjać skuteczniejszej ewangelizacji, promować głębokiego ducha ekumenicznego, zachęcać do owocnego dialogu ze wszystkimi (por. n. 12). Dlatego Papież powierza wyniki reformy Duchowi Świętemu, prawdziwemu przewodnikowi Kościoła, i liczy na czas oraz zaangażowanie i współpracę wszystkich.

Lektura nowej ustawy o Kurii Rzymskiej musi uniknąć błędu mylenia reformy Kurii z reformą Kościoła, podsycanego zapewne przez częste przypisywanie "Watykanowi" tego, co dzieje się w katolicyzmie. Od początku swojego pontyfikatu Papież odciska na Kościele impuls synodalny, który przejawia się także w tej normie, przedstawionej w Proemium jako owoc życia komunii, która nadaje Kościołowi oblicze synodalnośćTo znaczy, że charakteryzuje go jako Kościół słuchający. W tym sensie Kościół zawsze słucha swoich wiernych, swoich struktur, ale także głosów, które przemawiają do niego z zewnątrz, problemów świata, oczekiwań ludzkości. Z tego powodu reforma Kurii nie jest reformą Kościoła, ale pomaga podjąć kroki w kierunku lepszego zrozumienia komunii i misji, którą Kościół otrzymał i stara się wypełnić w tej epoce.

W tej synodalnej propozycji słuchania ważną rolę odgrywa relacja w Kościele między prymatem papieża rzymskiego a kolegium biskupów (która opiera się na relacji między św. Piotrem a kolegium apostolskim). Relacja ta ma swoją strukturę w pewnych ciałach, takich jak kościoły patriarchalne czy konferencje episkopalne. Praedicate Evangelium podkreśla fakt, że służba Kurii wobec Papieża Rzymskiego stawia ją także w kontakcie i na usługach Kolegium Biskupów, tak że nie jest ona "między" Papieżem a biskupami, ale w służbie Papieża i biskupów.

Kilkakrotnie, w odpowiedzi na konkretne pytania dziennikarzy, papież stwierdził, że nowe prawo "nie będzie miało w sobie nic nowego w stosunku do tego, co widzimy teraz". Proces reformy, który ma ułatwić lepszą służbę struktur kurialnych wobec celów, do których są przeznaczone, wymaga czasu i wytrwałości, jest jednym z tych powolnych i uporczywych procesów, które zmieniają kierunek działania instytucji. Papież jest wytrwały i próbuje promować zmiany mentalne, aby Kuria Rzymska pozwoliła się ścisnąć misji służby; tej samej misji, która ściska papieża. Misja służby, która staje się północą działania kurialnego i prowokuje nową część dokumentu, serię "kryteriów" służby, dwanaście, które poprzedzają artykuły prawa.

Kiedy w 2013 roku papież powierzył organ zarządzający najpilniejszą instytucją charytatywną papieża, Elemosineria Apostolica, obecnemu kardynałowi Krajevskiemu, powiedział mu: "Teraz moje ramiona są krótkie, jeśli wydłużymy je z twoimi, uda mi się dotknąć ubogich Rzymu i Włoch; ja nie mogę wyjść, ty możesz". Kuria Rzymska działa jako oczy i ramiona papieża w jego misji jedności i troski o Kościół katolicki. Od XVI wieku jest ona zorganizowana w sposób analogiczny do sposobu organizacji rządu państwowego, z jego ministerstwami lub dykasteriami i wielością organów spełniających funkcje duszpasterskie. Dziś wydziały Kurii zmieniają nazwy na Dykasterie, Organizmy i Urzędy, a znikają Papieskie Rady. Dykasterie i organizmy, wraz z Sekretariatem Stanu, nazywane są "instytucjami" (art. 12).

Już z tytułu Konstytucji Apostolskiej wynika, że nowa Kuria Rzymska jest zgodna z pulsującym sercem papieża Franciszka, czemu dał wyraz w Evangelii Gaudium z 2013 roku: "Marzę o opcji misyjnej zdolnej do przemiany wszystkiego, aby zwyczaje, style, rozkłady jazdy, język i każda struktura kościelna stały się odpowiednim kanałem dla ewangelizacji" (n. 27).

Pierwszą instytucją, o której traktuje ustawa, jest Dykasteria ds. Ewangelizacji, której przewodniczy bezpośrednio Papież Rzymski (art. 34), której funkcją jest rozpatrywanie kwestii związanych z misjami.Propaganda Fide-przyjmuje również odpowiedzialność za podstawowe kwestie ewangelizacji świata, stając się ostoją Kościoła "wychodzącego", tak drogiego papieżowi Franciszkowi.

Elemosineria Apostolica zostaje przekształcona w dykasterię do spraw służby miłości i umieszczona na trzecim miejscu po ewangelizacji i nauce wiary, która zakłada w ramach niej, choć autonomicznie, Papieską Komisję do spraw Opieki nad Małoletnimi.

Opisując kompetencje Dykasterii ds. Biskupów w sprawach nominacji, wyraźnie wspomina się o konieczności zasięgnięcia rady członków Ludu Bożego w danych diecezjach (art. 105).

Kompetencje, które wcześniej były podzielone między dwa organy, jeden dla kultury i drugi dla edukacji katolickiej, zostały ujednolicone w jednej dykasterii ds. kultury i edukacji, choć w dwóch różnych sekcjach.

Kilka papieskich rad zostaje przekształconych w dykasterie o kompetencjach zasadniczo identycznych z tymi, które już posiadały, choć w niektórych przypadkach dokonywane są istotne zmiany: na przykład dykasteria ds. tekstów legislacyjnych otrzymuje większe kompetencje w zakresie promocji prawa kanonicznego i jego studiowania.

Potwierdzone zostały organy utworzone w ostatnich latach: utworzona w 2017 roku Dykasteria ds. Integralnego Rozwoju Człowieka oraz utworzona w 2018 roku Dykasteria ds. Świeckich, Rodziny i Życia. Dodaje się dykasterię ds. komunikacji, która dziedziczy kompetencje obecnego Sekretariatu ds. komunikacji.

Pod tytułem "Organizmy Sprawiedliwości" spotyka się grupa instytucji, które sądzą w imieniu papieża, choć nie zmienia się ani nazwa, ani kompetencje: Penitencjaria, Signatura i Rota Rzymska.

Zasadniczo potwierdzone zostały profile dykasterii i organów zajmujących się gospodarką wewnętrzną Stolicy Apostolskiej, które od początku pontyfikatu były przedmiotem uwagi Papieża: Rada ds. Gospodarki, Sekretariat ds. Gospodarki, Administracja Patrimonium Stolicy Apostolskiej i Urząd Rewizora Generalnego, do których dodano Komisję do Spraw Zastrzeżonych i Komisję do Spraw Inwestycji, które zostały utworzone w związku z ostatnią reorganizacją spraw gospodarczych Kurii, wraz ze zniknięciem Urzędu Administracyjnego istniejącego wcześniej w Sekretariacie Stanu.

Z grupy organów o funkcjach ekonomicznych znika tradycyjna Izba Apostolska, która posiadała uprawnienia w czasie wakatu Stolicy Apostolskiej: uprawnienia te przypisane są teraz nowemu Urzędowi Kamerlinga Świętego Kościoła Rzymskiego (art. 235-237).

Oto główne zmiany, jakie przynosi nowe prawo kurialne w porównaniu z tym, co obowiązywało jeszcze do 5 czerwca. Jest ich znacznie więcej. Z tej pierwszej lektury wynika, że ustawa oferuje nowe perspektywy, większą dynamikę. Główny nacisk kładzie się na to, co trzeba zrobić, nie rozwodząc się zbytnio nad tym, jaki się jest. A gdy chodzi o zorganizowanie narzędzia służby, wypada myśleć bardziej o działaniu niż o byciu, bo bycie to robienie, służenie.