"Prawdą jest, że świeccy są powołani przede wszystkim do przeżywania swojej misji w rzeczywistości świeckiej, w której są zanurzeni na co dzień, ale nie wyklucza to, że posiadają również zdolności, charyzmaty i umiejętności, aby wnieść wkład w życie Kościoła: w animację liturgiczną, w katechezę i formację, w struktury władzy, w administrowanie dobrami, w planowanie i realizację programów duszpasterskich itd. Z tego powodu duszpasterze muszą być szkoleni, już od seminarium, w codziennej i zwyczajnej współpracy ze świeckimi, tak aby żywa komunia stała się dla nich naturalnym sposobem działania, a nie wydarzeniem nadzwyczajnym i okazjonalnym". Tak powiedział papież Franciszek podczas audiencji w Auli Synodalnej w Watykanie, zwracając się do uczestników Międzynarodowej Konferencji dla Przewodniczących i Szefów Komisji Episkopatów ds. Świeckich, promowanej przez Dykasterię ds. Świeckich, Rodziny i Życia w dniach 16-18 lutego na temat: "Pasterze i wierni świeccy wezwani do chodzenia razem".
"Nadszedł czas, aby pasterze i świeccy szli razem, we wszystkich dziedzinach życia Kościoła, we wszystkich częściach świata! Wierni świeccy nie są "gośćmi" w Kościele, są w jego domu, dlatego są wezwani do dbania o swój dom. Świeccy, a zwłaszcza kobiety, muszą być bardziej doceniani w swoich kompetencjach oraz w swoich ludzkich i duchowych darach dla życia parafii i diecezji".
Bergoglio mówił dalej o przeżywanej współodpowiedzialności świeckich i duszpasterzy w pokonywaniu dychotomii, lęków i wzajemnej nieufności, aby móc dawać chrześcijańskie świadectwo w środowiskach świeckich, takich jak świat pracy, kultury, polityki, sztuki, komunikacji społecznej. "Moglibyśmy powiedzieć: świeccy i duszpasterze razem w Kościele, świeccy i duszpasterze razem w świecie" - powiedział Papież, podkreślając to, co uważa za największy problem Kościoła - "klerykalizm jest najbrzydszą rzeczą, jaka może przydarzyć się Kościołowi, gorszą nawet niż w czasach papieży konkubinatów. Klerykalizm musi zostać 'wypędzony'. Ksiądz lub biskup, który popada w taką postawę, wyrządza Kościołowi wielką krzywdę. Ale jest to choroba, która zaraża: jeszcze gorsze od księdza czy biskupa, który popadł w klerykalizm, są sklerykalizowane świeckie osoby: proszę, są one plagą dla Kościoła. Niech świeccy będą świeckimi".
Chciałbym, abyśmy wszyscy mieli w sercach i umysłach tę piękną wizję Kościoła: Kościoła zaangażowanego w misję, w którym siły są zjednoczone i razem idziemy na ewangelizację; Kościoła, w którym tym, co nas łączy, jest nasze bycie chrześcijanami, nasza przynależność do Jezusa; Kościoła, w którym istnieje prawdziwe braterstwo między świeckimi i duszpasterzami, pracującymi każdego dnia ramię w ramię, we wszystkich dziedzinach duszpasterstwa".
W przemówieniu otwierającym konferencję kardynał Kevin Farrell, prefekt dykasterii, wyjaśnił jej cel: "Uświadomienie zarówno duszpasterzom, jak i świeckim poczucia odpowiedzialności, które wypływa z chrztu i łączy nas wszystkich, oraz potrzeby odpowiedniej formacji - zarówno dla duszpasterzy, jak i świeckich - aby ta współodpowiedzialność mogła być skutecznie przeżywana".
Perspektywa, dodał, to "duszpasterstwo zintegrowane" oraz "pozytywna współpraca i współodpowiedzialność w Kościele, we wszystkich obszarach jego kompetencji: w obszarze duszpasterstwa rodzin, w obszarze duszpasterstwa młodzieży i bardziej ogólnie, jak proponuje ta konferencja, w odniesieniu do wiernych świeckich".
U podstaw, według prefekta, leży "przezwyciężenie logiki 'delegowania' lub 'zastępowania': świeccy 'delegowani' przez proboszczów do jakiejś sporadycznej posługi lub świeccy 'zastępujący' duchownych na niektórych stanowiskach, ale także poruszający się w izolacji". Wszystko to wydawało się redukcyjne".
Według https://www.laityfamilylife.va/Konferencja ma swoje korzenie w Zgromadzeniu Plenarnym Dykasterii z listopada 2019 r.: w tamtych dniach, wyjaśnił kardynał, "zdawaliśmy się dostrzegać odnowione wezwanie Pana, aby 'iść razem', przyjmując wspólną odpowiedzialność za służbę wspólnocie chrześcijańskiej, każdy zgodnie z własnym powołaniem, bez postawy wyższości, jednocząc energie, dzieląc się misją głoszenia Ewangelii mężczyznom i kobietom naszych czasów".
Wzmacniając tę intencję, rozpoczęta w międzyczasie podróż synodalna umieściła konferencję w kontekście zobowiązania całego Kościoła do "wspólnego kroczenia".
Kościół, kontynuował, jest "podmiotem wspólnotowym", który wie, że ma tego samego ducha, te same uczucia, tę samą wiarę i to samo posłannictwo, i dlatego stanowi prawdziwy organizm jednolity: w tym sensie nie jest federacją. Ale w tym jednolitym podmiocie nie zostają unieważnione indywidualne osobowości. Przeciwnie, każdy w Kościele powinien być podmiotem aktywnym: wszyscy są wezwani do wniesienia swego oryginalnego wkładu w życie i misję Kościoła, wszyscy są wezwani do samodzielnego myślenia i do owocowania swoimi oryginalnymi charyzmatami".
Po zacytowaniu fragmentów Lumen Gentium, które zawierało już "cały program formacji dla pasterzy w odniesieniu do świeckich, a także pewne bardzo ważne wskazania praktyczne" Prefekt podkreślił, że "istnieje wiele dziedzin, w których świeccy są często bardziej kompetentni niż kapłani i osoby konsekrowane" i że "obecność i działanie wiernych świeckich jest bardzo użyteczne w Kościele nawet w działaniach bardziej właściwie 'eklezjalnych', takich jak ewangelizacja i dzieła miłosierdzia", ponieważ "nawet w tych kontekstach świeccy często wykazują gorliwość, zdolność do inwencji i odwagę do poszukiwania nowych dróg i próbowania nowych metod dotarcia do odległych, których często brakuje duchownym", przyzwyczajonych do bardziej tradycyjnych i mniej "niewygodnych" metodologii i praktyk".
Pierwszy dzień, poświęcony refleksji nad współodpowiedzialnością w posłudze duszpasterskiej, rozpoczął się celebracją eucharystyczną, której przewodniczył kardynał Marc Ouellet, prefekt Dykasterii ds. Biskupów. W swojej homilii kardynał zaprosił do refleksji nad "nowym przymierzem", które "kształtuje się na drodze synodalności, przymierzem odbudowującym i mobilizującym". Znaczący postęp wyłania się z poszukiwania lepszego uczestnictwa i współpracy między pasterzami i wiernymi świeckimi".
W pierwszym wystąpieniu ks. Luis Navarro, rektor Papieskiego Uniwersytetu Świętego Krzyża, zaproponował uczestnikom refleksję nad fundamentem i naturą współodpowiedzialności wiernych świeckich, a także ich powołaniem i misją w społeczeństwie. "Świeccy są członkami społeczeństwa obywatelskiego: ale nie biernymi jego członkami, lecz jego budowniczymi, w rodzinie, w pracy, w kulturze, w nieograniczonym świecie relacji międzyludzkich, krótko mówiąc, tym byciem alter Christus, innym Chrystusem, ponieważ są żywymi członkami Kościoła: powołanymi do bycia duszą świata, jak to wyraża List do Diogneta" - powiedział.
Cztery świadectwa, które otworzyły debatę plenarną, zostały wygłoszone przez: Jorge i Martę Ibarra z Gwatemali, koordynatorów Krajowej Komisji ds. Rodziny i Życia Konferencji Episkopatu; Paula Metzlaffa, urzędnika Dykasterii z doświadczeniem w Konferencji Episkopatu Niemiec w zakresie młodzieży i ŚDM oraz jako dyrektora Komisji ds. Duchowieństwa, Życia Konsekrowanego i Duszpasterstwa Świeckich; Sergio Durando, dyrektor Migrantów w Turynie (Włochy); oraz Ana Maria Celis Brunet z Chile, konsultantka Dykasterium, która mówiła o swoim doświadczeniu w Krajowej Radzie ds. Zapobiegania Nadużyciom i Towarzyszenia Ofiarom.
Druga część dnia rozpoczęła się od wystąpienia Carmen Peña García, profesor prawa kanonicznego na Papieskim Uniwersytecie Comillas w Madrycie. Zastanawiając się nad obszarami i sposobami, w których realizuje się współodpowiedzialność wiernych świeckich, przypomniała, że "od afirmacji posługi świeckich wywodzącej się z chrztu i zasady synodalności, należy kontynuować postęp we współodpowiedzialnym uczestnictwie świeckich w życiu i misji Kościoła, w sposób kapilarny: od aktywnego zaangażowania świeckich w życie parafii do ich znormalizowanego udziału w strukturach służby kościelnej, przechodząc przez sprawowanie, zgodnie z ich formacją i kompetencjami, urzędów kościelnych w kurii diecezjalnej lub w samej Kurii Rzymskiej, wnosząc do działalności kościelnej aspekt i styl specyficznie świecki, współpracując w stopniowym "nawracaniu - pastoralnym i misyjnym - struktur kościelnych i pomagając uniknąć "pokusy nadmiernego klerykalizmu" (EG 102).
Dialog plenarny był kontynuowany świadectwem Jego Ekscelencji bpa Paolo Bizzeti. Paolo Bizzeti, wikariusz apostolski Anatolii, który opowiedział o straszliwych doświadczeniach, jakie przeżywa ludność Turcji i Syrii z powodu trzęsienia ziemi. Bolesne doświadczenie jest jednak także okazją, być może niezrozumiałą w tej chwili, do zrozumienia "tego, co w życiu nie jest kruche, co się nie zawali; a co przeciwnie, jest ulotne, co przemija" - powiedział bp Bizzetti.
Dario Gervasi, biskup pomocniczy Rzymu, mówił o współodpowiedzialności w duszpasterstwie rodzin. Aleksandra Bonarek, członek Dykasterii, o swoim doświadczeniu jako sędzia świecki w sądzie kościelnym w Polsce.
Szeroki udział świeckich w życiu Kościoła lokalnego w Papui Nowej Gwinei podkreśliła Helen Patricia Oa: "Poprzez współpracę i otwartość, począwszy od duchownych i zakonników, zapewniamy pełniejszy udział wiernych katolickich, aby mogli uznać się za aktywnych członków żywego Kościoła w Chrystusie".
Na koniec Francuzka Leticia Calmeyn mówiła o znaczeniu współpracy męsko-żeńskiej dla misji, podkreślając pojęcie współodpowiedzialności nie tylko w relacji kapłaństwa chrzcielnego i służebnego, ale z potrójnego powołania chrzcielnego: kapłańskiego, prorockiego i królewskiego.
W drugim dniu konferencji głównym tematem było znaczenie formacji stałej, która ma towarzyszyć wszystkim ochrzczonym w ponownym odkryciu ich powołania i charyzmatów, tak aby współodpowiedzialność stała się rzeczywistością. Po celebracji Mszy św. w Bazylice św. Piotra, której przewodniczył kard. José Tolentino de Mendonça, prefekt Dykasterii ds. Kultury i Edukacji, prace rozpoczęły się od wystąpienia prof. Hosffmana Ospino, który poruszył temat dnia z perspektywy wiernych świeckich: aby współodpowiedzialność była skuteczna, konieczna jest odpowiednia formacja świeckich.
Również Gérald Lacroix, arcybiskup Quebecu, przypomniał o potrzebie formacji, która pomaga iść razem ku Panu, a w szczególności "odkryć na nowo kapłaństwo ochrzczonych, aby wszyscy, katolicy, wyświęceni szafarze, członkowie życia konsekrowanego mogli skutecznie uczestniczyć w życiu Kościoła".
Shoy Thomas, z międzynarodowego ruchu Jesus Youth, mówił o formacji młodych: "Jeśli formacja odgrywa ważną rolę na drodze duszpasterskiej, to równie ważny jest proces towarzyszenia, obecność rodzin, które otwierają swoje domy dla młodych, wolność dana do popełniania błędów i uczenia się na nich, zachęcanie i wspieranie, oferowanie możliwości.
Benoît i Véronique Rabourdin, francuscy członkowie Wspólnoty Emmanuel, mówili następnie o formacji jako akcie przemiany, który daje impuls misyjny małżeństwom wobec siebie i rodzinom wobec innych rodzin. "Nie ma możliwości dotarcia do serc innych, jeśli pozostaniemy zamknięci w sobie. Formacja to także podnoszenie wzroku, aby umieć dostrzec i odpowiedzieć ze współczuciem na tak wiele potrzeb": tak mówił Andrea Poretti, Argentyńczyk ze Wspólnoty Sant'Egidio, o formacji ciągłej wszystkich, którzy pracują na polu społecznym.
Ze swej strony José Prado Flores z Meksyku skoncentrował swoje świadectwo na znaczeniu pierwszego głoszenia tajemnicy Chrystusa, Zbawiciela i Pana, aby rozpocząć na nowo formację ochrzczonych, którzy oddalili się od Kościoła. Kardynał Matteo Zuppi, przewodniczący Konferencji Episkopatu Włoch, podkreślił w swoim wystąpieniu, że konieczne jest zapoczątkowanie głębokiej formacji proboszczów, aby nauczyli się odchodzić od postawy paternalistycznej, ponieważ "wszyscy mamy się czego uczyć z komunii między nami, świeckimi i proboszczami".
Na koniec podsekretarz Linda Ghisoni zapewniła obecnych, że dialog - ze strony Dykasterii - będzie z pewnością kontynuowany w zwykłych relacjach z Kościołami partykularnymi, zachęcając uczestników konferencji, by stali się pomnażaczami tej wymiany w swoich lokalnych realiach. Przez trzy dni nie zabrakło modlitwy za ofiary trzęsienia ziemi w Syrii i Turcji.
