Katedra w Kolonii, wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO od 1996 roku, jest jedną z najbardziej znanych katedr na świecie, nie tylko ze względu na swoją niepowtarzalną sylwetkę. Jest to również zdecydowanie najczęściej odwiedzany zabytek w Niemczech: liczba odwiedzających w 2022 r. wyniosła 4,3 mln, podczas gdy nowa Filharmonia w Hamburgu i Wyspa Muzeów w Berlinie, które zajmują drugie i trzecie miejsce w tym rankingu, odwiedziło odpowiednio 2,8 i 2,2 mln osób.
Krótka historia katedry w Kolonii
Dzisiejsza gotycka katedra nie była jednak pierwszą katedrą w Kolonii. Kiedy w 1248 r. rozpoczęto jej budowę, chrześcijaństwo w tym mieście nad Renem miało już co najmniej dziesięciowiekową historię. Jak sama nazwa wskazuje, Kolonia została założona jako rzymska kolonia (Colonia Claudia Ara Agrippinensium, CCAA) na ziemiach zajmowanych na początku naszej ery przez legiony I Germanica i XX Valeria Victrix. To właśnie Klaudiusz - cesarz w latach 41-54 n.e. - nadał jej status kolonii rzymskiej. koloniaz większymi prawami imperialnymi niż poprzedni oppidum. Klaudiusz był żonaty z Agrypiną, od której pochodzi nazwa Kolonii i która była córką generała Germanika.
Chociaż nie ma prawie żadnych źródeł na temat rozprzestrzeniania się chrześcijaństwa wzdłuż Renu, zakłada się, że rozprzestrzeniało się ono powoli, także w Kolonii. W każdym razie pierwszym znanym biskupem jest św. Maternus, który został wymieniony jako taki zarówno na synodzie w Rzymie w 313 r., jak i na synodzie w Arles w 314 r. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego i powstaniu nowych królestw, pierwszym udokumentowanym biskupem okresu frankijskiego jest Evergislus (Eberigisil) w VI wieku. Biskup Hildebold otrzymał tytuł arcybiskupa od Karola Wielkiego w latach 794-795. Od tego czasu Kolonia jest arcybiskupstwem.
Chociaż istnieją pozostałości wcześniejszych budynków, takich jak późnoromańskie baptysterium i kościół Merowingów z VI wieku, pierwsza katedra w Kolonii - katedra karolińska - pochodzi z IX wieku. Choć często określa się ją mianem katedry Hildebolda, jej budowa rozpoczęła się prawdopodobnie dopiero po śmierci Hildebolda w 818 r. Została ona konsekrowana w 870 roku.
Trzej Mędrcy i katedra w Kolonii
Na miejscu tej karolińskiej katedry, którą arcybiskup Konrad von Hochstaden zburzył w kwietniu 1248 roku, rozpoczęto budowę obecnej katedry; biskup położył kamień węgielny 15 sierpnia 1248 roku. Budowa nowej, znacznie większej i bogatszej katedry jest ściśle związana z Magami, których relikwia została przywieziona do Kolonii w 1164 roku przez arcybiskupa Rainalda von Dassel z Mediolanu. Uważana za jedną z najważniejszych relikwii w chrześcijaństwie, relikwia jest nie tylko umieszczona w luksusowym relikwiarzu, wykonanym przez złotnika Mikołaja z Verdun w latach 1190-1225, który jest uważany za największą i najbardziej artystycznie wykonaną zachowaną relikwię z czasów średniowiecza. Co więcej, nowa katedra została pomyślana jako rodzaj "relikwiarza" lub "relikwiarza w kamieniu". Kapituła katedralna zdecydowała, że powinna ona zostać zbudowana w gotyckim stylu francuskich katedr i że powinna przewyższać wysokością dwanaście romańskich bazylik, które już istniały w mieście.
Na stronie tłumaczenie Trzej Mędrcy są odpowiedzią na pomysł cesarza Fryderyka I Barbarossy, aby "sakralizować" imperium, niezależnie i na tym samym poziomie, co sancta ecclesia. W tym celu dokonał trzech aktów: po pierwsze, w 1157 roku dodał do imperium predykat kość krzyżowaOd tego czasu wyrażenie "Święte Cesarstwo Rzymsko-Germańskie" stało się powszechne. Po drugie, "mędrcy ze Wschodu" (Mt 2:1) stali się "trzema mędrcami", zgodnie z tradycją Starego Testamentu, na przykład Psalmu 72 (71): "Niech królowie Saby i Arabii ofiarują mu swoje dary; niech wszyscy królowie pokłonią się przed nim". Po trzecie, Fryderyk I zarządził kanonizację Karola Wielkiego: od czasu, gdy arcybiskup Rainald von Dassel z Kolonii kanonizował go w Akwizgranie w 1165 r., cesarz mógł zaliczyć do swoich świętych rzędynie tylko z królowie magów, ale także z królem święty.
Jego budowa trwała ponad sześć stuleci: choć rozpoczęto ją między 1248 a 1528 rokiem, zgodnie z planami mistrza budowlanego Gerharda, prace przerwano na prawie 300 lat i dopiero w 1823 roku zdecydowano się ukończyć budynek zgodnie z pierwotnymi planami: 4 września 1842 r. król Prus Fryderyk Wilhelm IV - po wojnach napoleońskich Nadrenia stała się pruską prowincją - i arcybiskup Johannes von Geissel położyli kamień węgielny pod budowę zachodniej fasady z charakterystycznymi 157-metrowymi wieżami; zakończenie budowy świętowano oficjalnie 15 października 1880 r., choć mozaikę na chórze ukończono dopiero w 1899 r.
Relikwie i obrazy o wielkiej wartości religijnej i artystycznej
Oprócz relikwii Trzech Króli, w katedrze kolońskiej znajduje się wiele arcydzieł, takich jak krzyż Gero ("Gerokreuz"), nazwany tak, ponieważ został zamówiony przez arcybiskupa Gero (biskupa w latach 969-976). Jest to jeden z najstarszych zachowanych dużych krucyfiksów (2,88 m) na północ od Alp: wykonany z drewna dębowego pod koniec X wieku, ikonograficznie uważany jest za punkt zwrotny w przedstawianiu Zbawiciela; do tej pory przedstawiany jako zwycięzca w pozycji wyprostowanej, teraz wydaje się cierpiący i ludzki. Może to wynikać z nowych trendów w teologii, które pod koniec X wieku umieściły odkupieńczą śmierć Chrystusa w centrum doktryny. Krzyż Gero posłużył jako wzór dla wielu średniowiecznych przedstawień.
Trzecim obiektem kultu w katedrze, po Mędrcach i Krzyżu Gero, jest "Madonna z Mediolanu" ("Mailänder Madonna"). Wyrzeźbiona około 1290 roku w polichromowanym drewnie, jest obecnie najstarszym posągiem Madonny w katedrze. Nazwa pochodzi od posągu, który Rainald von Dassel przywiózł z Mediolanu wraz z Mędrcami, który został zniszczony w pożarze poprzedniej katedry. W stylu gotyckim jest ona ściśle związana z figurami na filarze chóru, będącymi szczytowym osiągnięciem stylu manierystycznego okresu pełnego gotyku.
W codziennej kaplicy w miesiącach letnich - zimą codzienne msze odprawiane są w kaplicy Świętego Świętych - stoi kolejny z klejnotów katedry: ołtarz "Patronów Miasta", uważany za najważniejsze dzieło Stefana Lochnera i jedno z najwybitniejszych dzieł średniowiecznego malarstwa w Kolonii. Tryptyk, zamówiony przez radę miejską w 1426 roku, znajduje się w katedrze od 1809 roku. Łącząc włoską kolorystykę z flamandzkim realizmem, Stefan Lochner przedstawił na centralnym panelu Trzech Króli adorujących Dzieciątko na kolanach jego tronującej matki. Na skrzydłach przedstawieni są patroni Kolonii: po lewej stronie święta Urszula z "jedenastoma tysiącami dziewic"; po prawej stronie święty Gereon z żołnierzami Legionu Tebańskiego. Na zewnątrz, gdy ołtarz jest zamknięty, można zobaczyć Zwiastowanie Maryi.
Jednym z najbardziej popularnych wizerunków jest "Schmuckmadonna" ("Matka Boska Wotywna"), co widać po dużej liczbie świec, które zawsze można znaleźć przed nią. Wizerunek jest ozdobiony licznymi elementami biżuterii z XIX i XX wieku jako wotum dziękczynne za otrzymane łaski. Kult obrazu sięga końca XVII wieku.
Obok tego obrazu wiszą "coroczne pastorały": wykonane z drewna pokrytego złotem, umieszczone są nad wejściem do skarbca i wskazują, ile lat urzęduje obecny arcybiskup. Rok po roku, w rocznicę inauguracji arcybiskupa, dodawany jest kolejny krzyż. Inskrypcja głosi: "Quot pendere vides baculos, tot episcopus annos huic Aggripinae praefuit" ("Tyle krzyżaków, ile widzisz wiszących, tyle lat biskup Kolonii sprawował swój urząd"). Pochodzenie tego zwyczaju nie jest znane, ale został on już wspomniany w raporcie z podróży Arnoldusa Bucheliusa z Utrechtu w 1587 roku.
Pogrzebane osobowości
W katedrze kolońskiej pochowani są, oprócz niektórych osobistości, takich jak Richeza, królowa Polski (995-1063), biskupi diecezji: od wspomnianego Gero († 976) i Rainalda von Dassel († 1167) do ostatnich, kardynałów Josefa Fringsa († 1978), Josepha Höffnera († 1987) i Joachima Meisnera († 2017), ten ostatni w krypcie zbudowanej w latach 1958-1969.
