Irak: co się stało z ogrodem Eden?Proces rozszerzenia Unii Europejskiej postawił jej członków założycieli twarzą w twarz z rzeczywistością, krajami i narodami, które do niedawna były uważane za wrogów, "innych", egzotycznych, prawie zapomnianych.
Dziś Europa jest zmuszona kwestionować tożsamość populacji, które naciskają na jej granice i w pełni zrozumieć złożoną rzeczywistość, która, jeśli zostanie zaniedbana, może przerodzić się w krwawe konflikty, takie jak te, które spustoszyły Stary Kontynent w ubiegłym wieku i przez wieki rozpalały sąsiednie obszary, takie jak Bałkany, Kaukaz i wschodnia część Morza Śródziemnego.
Jedną z tych rzeczywistości jest Turcja, kraj transkontynentalny (na pograniczu Europy i Azji), który zawsze był punktem spotkań (i starć) między Wschodem a Zachodem.
Niektóre dane
Z powierzchnią 783 356 km², Turcja (oficjalnie: Republika Turcji) jest państwem, które zajmuje cały Półwysep Anatolijski (ze wschodnią częścią kraju położoną w Cylicji i na Szelfie Arabskim) oraz niewielką część Tracji w Europie (graniczącą z Grecją i Bułgarią). Graniczy z co najmniej ośmioma różnymi krajami (i równie dobrze można powiedzieć, że z różnymi światami kulturowymi, takimi jak Grecja i Bułgaria w Europie; Gruzja, Armenia i Azerbejdżan na Kaukazie; Iran na wschodzie; Irak i Syria, a więc świat arabski, na południu). Leży nad czterema morzami: Śródziemnym, Egejskim, Czarnym i Morzem Marmara, które oddziela część azjatycką od europejskiej. Ma ponad 85 milionów mieszkańców, w większości sklasyfikowanych jako "tureccy", ale z wieloma różnymi mniejszościami etnicznymi i religijnymi.
Turcja jest republiką prezydencką od 2017 r., oficjalnie państwem świeckim. Islam jest religią dominującą (99 % Turków uważa się za muzułmanów). Oprócz sunnitów, którzy stanowią większość, istnieje również znaczna mniejszość (co najmniej 10 %) szyitów, głównie w społeczności alewitów. Istnieje również około 120 000 chrześcijan (głównie greckich prawosławnych, ale także apostolskich Ormian) i niewielka społeczność żydowska, skoncentrowana głównie w Stambule. Mniejszości chrześcijańskie i żydowskie stanowią mikroskopijną spuściznę po niegdyś dużych i ważnych społecznościach aż do XX wieku.
Trochę historii
Dlaczego Turcja w ogóle nosi tę nazwę? Rzeczywiście, do 1923 r. to, co jest obecnie Republiką Turecką, było częścią (a nawet główną częścią) Imperium Osmańskiego. Termin "Turek" jest w rzeczywistości etnonimem (od "türk") dla mieszkańców dzisiejszej Turcji, ale odnosi się również do ludów tureckich w ogóle (w tym Hunów, Awarów, Bułgarów itp.), Tych, którzy pochodząc ze stepów Mongolii i Azji Środkowej, kolonizowali części Europy Wschodniej, Bliskiego Wschodu i Azji przez tysiąclecia. Dziś mówimy również o "ludach turkijskich", tj. tych (Turcy, Azerowie, Kazachowie, Turkmeni, Uzbecy, Tatarzy, Ujgurzy itp.), którzy mówią językami turkijskimi, blisko spokrewnionymi językami należącymi do rodziny ałtajskiej.
Termin "Turcy" został po raz pierwszy użyty, nie do określenia ludów tureckich w ogóle, ale tych, którzy bardziej właściwie okupowali Anatolię, po 1071 roku, po bitwie pod Manzicertą, w której Bizancjum straciło dużą część Anatolii na rzecz Turków Seldżuckich, którzy już zaczęli najeżdżać i okupować prowincje tego regionu od VI wieku naszej ery.
Do tego czasu, ale także później, dzisiejsza Turcja nie była krajem "tureckim".
Jeśli rzeczywiście korzenie historii Anatolii sięgają Hetytów (indoeuropejskojęzycznego ludu, którego cywilizacja rozkwitła między XVIII a XII wiekiem p.n.e.), istniały również inne kultury, które uznały ten region za idealne miejsce do rozkwitu, Urartianie (protoormianie). ), istniały również inne kultury, które znalazły w tym regionie idealne miejsce do rozmnażania się, Urartianie (protoormianie), Frygowie, Lidyjczycy, Galatowie, nie zapominając o Grekach i ich osadnictwie w Jonii (zachodnia Anatolia, wzdłuż wybrzeża Morza Egejskiego) w założonych przez nich miastach, takich jak Efez). Nie zapominajmy zatem, że Ionia była również miejscem starożytnego miasta Troja, którego powstanie i tragiczne zniszczenie opisuje Homer.
To właśnie w odniesieniu do Anatolii Grecy i Rzymianie po raz pierwszy użyli terminu Azja (i rzeczywiście część Anatolii utworzyła rzymską prowincję Azja).
Po założeniu Konstantynopola przez rzymskiego cesarza Konstantyna na miejscu starożytnego Byzas (Bizancjum) i świetności Cesarstwa Wschodniorzymskiego, znanego również jako Cesarstwo Bizantyjskie, Anatolia, która już wcześniej była domem dla zróżnicowanej populacji liczącej około 14 milionów ludzi (w tym Greków, Rzymian, Ormian, Asyryjczyków i innych populacji chrześcijańskich), została stopniowo najechana, zwłaszcza po bitwie pod Manzicertą (w której Turcy Seldżucy pokonali Bizantyjczyków), Armeńscy Asyryjczycy i inne populacje chrześcijańskie) były stopniowo najeżdżane, zwłaszcza po bitwie pod Manzicertą (w której Turcy Seldżuccy pokonali Bizantyjczyków na ich wschodniej granicy), przez ludy tureckie migrujące z Azji Środkowej do Europy i na Bliski Wschód, migracja, która rozpoczęła się już w VI wieku n.e. i uważa się, że rozpoczęła się na wczesnym Bliskim Wschodzie w VI wieku n.e. i jest uważana za wczesny Bliski Wschód w VI wieku n.e.. AD i jest uważana za początek Cesarstwa Bizantyjskiego. AD i jest uważana za jedną z największych w historii.
Po Manzicercie Konstantynopol (obecnie znany jako Stambuł) pozostał jednak stolicą tego, co pozostało z Cesarstwa Bizantyjskiego, aż do 1453 r., kiedy to wojska innego plemienia tureckiego, Osmanów, dowodzone przez przywódcę Muhammada II, obległy go, pokonując armię cesarza Konstantyna XI Paleologa (który prawdopodobnie zginął podczas oblężenia), uważany za świętego i męczennika przez Kościół prawosławny, a także przez niektóre kościoły katolickie obrządku wschodniego, również za próbę rekompozycji Wielkiej Schizmy) i ustanowili Imperium Osmańskie, czyniąc sam Konstantynopol (który zachował tę nazwę aż do powstania republiki tureckiej) swoją stolicą.
Jeśli chodzi o nazwę Stambuł, została ona oficjalnie przyjęta przez Atatürka dopiero w 1930 roku, aby uwolnić miasto od jego grecko-rzymskich korzeni, które sułtani osmańscy zachowali znacznie lepiej niż on, zatrudniając greckich i ormiańskich robotników do budowy najsłynniejszych zabytków, które są odwiedzane do dziś, w tym Błękitnego Meczetu i słynnych łaźni, zbudowanych przez wybitnego grecko-ormiańskiego (i chrześcijańskiego) architekta Sinana. Stambuł nie jest jednak toponimem pochodzenia tureckiego, ale pochodzi od Stambùl, które z kolei jest skrótem od greckiego εἰς τὴν πόλιν (èis ten polin): "w kierunku miasta". A przez "polis" rozumie się miasto par excellence, o tym samym znaczeniu, co łaciński termin Urbs odnoszący się do Rzymu (Konstantynopol jest uważany przez wschodnich chrześcijan za nowy Rzym).
Imperium Osmańskie osiągnęło swój szczyt w XVI i XVII wieku, obejmując trzy kontynenty i dominując nad rozległym obszarem obejmującym południowo-wschodnią Europę, Bliski Wschód i Afrykę Północną, i było znane z ogromnej różnorodności etnicznej i religijnej. Podczas gdy sułtan był etnicznym Turkiem i wyznawcą islamu, miliony jego poddanych nie mówiły po turecku jako pierwszym językiem i były chrześcijanami lub żydami, podlegającymi (aż do XIX wieku) specjalnemu reżimowi prosa. W rzeczywistości państwo zostało założone na bazie religijnej, a nie etnicznej: sułtan był także "księciem wierzących", a więc kalifem muzułmanów wszystkich grup etnicznych (Arabów, Turków, Kurdów itp.), którzy byli uważani za obywateli pierwszej kategorii.), którzy byli uważani za obywateli pierwszej kategorii, podczas gdy chrześcijanie różnych wyznań (greccy prawosławni, Ormianie, katolicy i inni) oraz Żydzi podlegali specjalnemu reżimowi "millet", który stanowił, że każda niemuzułmańska wspólnota religijna była uznawana za "naród" w imperium, ale ze statusem prawnym niższości (zgodnie z islamską zasadą "dhimma"). Chrześcijanie i Żydzi nie uczestniczyli zatem oficjalnie w rządach państwowych, płacili zwolnienie ze służby wojskowej w formie podatku pogłównego ("dżizja") i podatku gruntowego ("kharaj"), a głową każdej społeczności był jej przywódca religijny. Biskupi i patriarchowie byli zatem urzędnikami państwowymi podlegającymi bezpośrednio sułtanowi.
W XIX wieku Imperium Osmańskie zaczęło podupadać z powodu porażek militarnych, wewnętrznych buntów i presji ze strony mocarstw europejskich. W rzeczywistości reformy znane jako "Tanzimat" (mające na celu "modernizację" państwa również poprzez większą integrację obywateli niemuzułmańskich i nietureckich, ochronę ich praw poprzez stosowanie zasady równości wobec prawa) pochodzą z tego okresu.
Z tego okresu pochodzą również masakry Hamidów, popełnione na ludności ormiańskiej za panowania sułtana Abdüla Hamida II, a na początku XX wieku trzy wielkie ludobójstwa przeciwko trzem głównym chrześcijańskim częściom już umierającego Imperium: Armianom, Grekom i Asyryjczykom.
Za czasów Hamida w 1908 r. w Imperium Osmańskim miał miejsce zamach stanu, w wyniku którego ruch nacjonalistyczny, znany jako Młodzi Turcy, przejął władzę i zmusił Abdüla Hamida do przywrócenia wielopartyjnego systemu rządów, który zmodernizował państwo i wojsko, czyniąc je bardziej wydajnymi.
Ideologia Młodych Turków była inspirowana europejskimi nacjonalizmami, ale także doktrynami takimi jak darwinizm społeczny, elitarystyczny nacjonalizm i pan-turanizm, który błędnie uważał wschodnią Anatolię i Cylicję za turecką ojczyznę (wspomnieliśmy zamiast tego, że Turcy są ludem pochodzenia mongolskiego i ałtajskiego).
Zgodnie z ich wizjami, dążyli do zbudowania czystego etnicznie narodu i pozbycia się elementów nietureckich. Logicznie rzecz biorąc, niemuzułmanin nie był Turkiem: aby osiągnąć państwo tureckie oczyszczone z elementów zakłócających, konieczne było pozbycie się chrześcijańskich poddanych, tj. Greków, Asyryjczyków i Ormian, tych ostatnich uważanych za tym bardziej niebezpiecznych, że z kaukaskiej strefy Imperium Rosyjskiego na początku I wojny światowej utworzono ormiańskie bataliony ochotnicze wspierające armię rosyjską przeciwko Turkom, w których uczestniczyli Ormianie z tej strony granicy.
Podczas I wojny światowej Imperium Osmańskie sprzymierzyło się z mocarstwami centralnymi i poniosło ciężką klęskę, do tego stopnia, że Mustafa Kemal Atatürk, obiecujący bohater wojskowy, poprowadził turecką wojnę o niepodległość przeciwko zagranicznym siłom okupacyjnym i proklamował Republikę Turcji w 1923 r., kończąc panowanie osmańskie.
Pod przywództwem Atatürka Turcja podjęła szereg radykalnych reform mających na celu modernizację kraju, w tym sekularyzację, demokratyzację i reformę systemu prawnego (przeprowadzono również reformę językową języka tureckiego, oczyszczonego z obcych elementów i pisanego alfabetem łacińskim zamiast arabskiego, a stolicę przeniesiono ze Stambułu do Ankary). W następnych latach Turcja znalazła się w centrum kluczowych wydarzeń, takich jak II wojna światowa i zimna wojna, a także wewnętrzne zmiany polityczne, które obejmowały naprzemienne rządy cywilne i wojskowe (te ostatnie uważane były za strażników świeckości państwa).
W XXI wieku Turcja nadal odgrywa ważną rolę na arenie międzynarodowej, zarówno pod względem politycznym, jak i gospodarczym, zwłaszcza wraz z pojawieniem się Recepa Tayyipa Erdoğana, prezydenta od 2014 r., jednocześnie stojąc w obliczu ciągłych wyzwań wewnętrznych i zewnętrznych, takich jak napięcia etniczne, kwestie praw człowieka, konflikt kurdyjski i kwestie geopolityczne w regionie Bliskiego Wschodu.
Pisarz, historyk i ekspert w dziedzinie historii, polityki i kultury Bliskiego Wschodu.
Irak: co się stało z ogrodem Eden?
