"Umowy Kościół-państwo były mapą drogową do wolności religijnej w Hiszpanii"."Państwo demokratyczne nie może narzucać wizji antropologicznej we wszystkich dziedzinach".Nidhal GuessoumTeologia islamska nie domaga się konfesyjności państwa".Religia, jakakolwiek by ona nie była, ma tendencję do przenikania wszystkich wymiarów egzystencji, zarówno tych bardziej osobistych, jak i tych związanych ze sferą polityczną i społeczną. Skutkuje to między innymi zachęcaniem do tworzenia grup społecznych, należących do najistotniejszych składników społeczeństwa obywatelskiego, które pomagają określić tożsamość narodu i wpływają na stosunki między państwami.
Budowanie pokoju: publiczna obecność religii to temat Dnia Studiów i Szkoleń Zawodowych dla Dziennikarzy promowanego przez Stowarzyszenie ISCOMwraz z Komitetem "Dziennikarstwo i tradycje religijne", grupą roboczą działającą przy Papieskim Uniwersytecie Świętego Krzyża (PUSC), w skład której wchodzą dziennikarze, pracownicy naukowi i przedstawiciele różnych rzeczywistości religijnych, w celu promowania - poprzez seminaria i publikacje - doskonałości w komunikacji na temat religii i duchowości w mediach oraz sprzyjania rozumieniu czynnika religijnego w kontekście społecznym i w opinii publicznej.
Możliwość refleksji nad rolą i funkcją różnych tradycji (judaizm, islam, chrześcijaństwo, hinduizm), ze szczególnym uwzględnieniem geopolityki, edukacji, miejsc kultu, systemów prawnych oraz pluralizmu kulturowego i politycznego. W celu promowania owocnego dialogu pokoju i wolności.
Mówcy
Konferencja - która odbyła się dziś rano w Rzymie w PUSC, z udziałem ponad 100 osób, w tym pracowników mediów i ekspertów w tej dziedzinie, a którą wprowadziły pozdrowienia Marty Brancatisano (profesor Antropologii Dualnej i członkini Komisji "Dziennikarstwo i tradycje religijne") oraz Paoli Spadari (sekretarz Krajowego Zakonu Dziennikarzy) - była podzielona na dwie części.
Pierwsza, moderowana przez Giovana Battistę Brunoriego (redaktora naczelnego RAI), dotyczyła zarówno tematu, jak budować pokój: ścieżek formacyjnych w świętych tekstach i tradycjach religijnych, jak i nauczania religii w szkołach publicznych. Zasady i zastosowania.
"W pismach hebrajskich - zauważył Guido Coen (Związek Włoskich Gmin Żydowskich) - konkretne wybory życiowe są niezbędnymi przesłankami, aby pokój został obdarowany z góry. Pokój jest więc wynikiem współpracy człowieka z Boskością. Ale czy religie pomagają czy utrudniają pokój? "Teksty założycielskie różnych tradycji - odpowiada Coen - zawierają fragmenty, które są problematyczne: kanonów z pewnością nie można zmienić, ale to, co można zmienić, to interpretacja tych fragmentów. Dialog między religiami jest jednym z warunków pokoju na świecie".
religie wschodnie
Z punktu widzenia tradycji hinduistycznej, zdaniem Svamini Shuddhananda Ghiri (Unione Induista Italiana, UII), temat należy odczytywać w świetle świętych tekstów. "W 'sanatana dharma' wszystko prowadzi do Jednego: podłoża, z którego wszystko powstaje i do którego wszystko powraca. Jednak manifestacja opiera się na dwoistości, symbolizowanej przez ciągłą walkę między dharmą, porządkiem, dobrem, a adharmą, egoizmem. Im bardziej czyjeś myśli, czyny i słowa przylegają do dharmy, tym bardziej człowiek staje się "sukrita", "czyniącym dobro".
Urzeczywistnienie "ahimsy" lub "shanti", pokoju, jest wspólnym wątkiem biegnącym przez hinduskie pisma, od Wed do wyższych tekstów, których ostatecznym symbolem jest Bhagavad Gita. Postaci takie jak R. Tagore czy Mahatma Gandhi potrafiły dać głos wychwalanej przez teksty niestosowaniu przemocy, stając się jej żywymi modelami.
Na temat roli i funkcji nauczania religii Antonella Castelnuovo (profesor mediacji językowo-kulturowej w ramach studiów magisterskich z zakresu religii i mediacji kulturowej na Uniwersytecie Sapienza w Rzymie) zwróciła uwagę na to, jak "jej ponowne pojawienie się w przestrzeni publicznej, które często jest świadkiem powrotu do wartości fideistycznych, ale także obecności funkcji tożsamości religijnej zwłaszcza w przypadku podmiotów imigracyjnych, powinno uwzględniać zagadnienia przekrojowe, podejmowane w sposób interdyscyplinarny. W tym zadaniu dyscypliny takie jak antropologia, nauki społeczne i historia mogą wnieść fundamentalny wkład".
Szkoły publiczne
Nauczanie w szkołach publicznych może być nośnikiem bogactwa dla różnorodności i pluralizmu, jednak - zastanawiała się Ghita Micieli de Biase (UII) - "należy unikać pokusy zwykłego traktowania historyczno-religijnego, w którym mieszanie się z aspektami społecznymi i władzy groziłoby ubraniem wyznań w stereotypy. Nawet brzmienie tekstów szkolnych powinno podlegać zatwierdzeniu przez różne wspólnoty religijne, aby zapewnić ich prawidłowy przekaz".
Byłoby również pożądane, aby wychowawcy otrzymali świeckie wykształcenie, gwarantujące obiektywizm i brak prozelityzmu oraz przekazywanie piękna różnych wyznań poprzez bezpośredni kontakt ze wspólnotami religijnymi. "Religie są żywą materią i powinny być przedstawiane dzieciom jako takie, a nie jako archeologiczne relikty!
W szczególnym odniesieniu do Włoch ewolucja normatywna edukacji religijnej w szkołach publicznych stanowiła element ciągłości w jej historycznym rozwoju, "kształtując model świeckiej, ale otwartej i integracyjnej szkoły publicznej, w której obecne ramy normatywne regulujące ten przedmiot muszą być mierzone z pilnymi wyzwaniami naszych czasów, takimi jak rosnący pluralizm religijny społeczeństwa włoskiego, proces integracji europejskiej i proces globalizacji". Podkreślił to Paolo Cavana (profesor prawa kanonicznego i kościelnego, LUMSA).
Wymiar publiczny
Wśród wielu przejawów publicznej obecności tradycji religijnych nie sposób nie uwzględnić, a więc i nie rozumować o miejscach kultu, w kontekście znacznie szerszego i bardziej złożonego zagadnienia symboliki religijnej oraz z perspektywy neutralności (inni powiedzieliby bezstronności) instytucji publicznych, ze skutkami dla zasady świeckości, która leży u podstaw naszego europejskiego i włoskiego systemu prawnego. Ale z zamiarem spojrzenia również poza nasze granice kulturowe, geograficzne i prawne. Temat został powierzony wspólnej refleksji Ahmada Ejaza (Islamskie Centrum Włoch), Marco Mattiuzzo (UII) i Giovanniego Dorii (profesor prawa prywatnego na Uniwersytecie Tor Vergata).
Podkreślając, że islam i jego wyznawcy od początku swojego istnienia zawsze znajdowali się w sferze publicznej, Ejaz przypomniał o osobliwym charakterze tradycji muzułmańskiej, zgodnie z którą "islam nie jest religią, lecz Din, czyli kodeksem życia". Urodziłem się w Pakistanie w sunnickiej rodzinie muzułmańskiej, która rozumiała znaczenie praw islamskich, centralną pozycję jednostki w ummie (społeczności islamskiej), rozszerzoną rodzinę i różnicę między tym, co prywatne, a tym, co publiczne. Islam a współistnienie z innymi religiami, mozaika kultur i języków w świecie islamu. Nasz związek z naturą i koncepcja życia pozagrobowego".
W coraz bardziej pluralistycznym społeczeństwie "na państwie", zdaniem Mattiuzzo, "spoczywa ciężar i zaszczyt promowania życia religii i ich wzajemnej integracji, aby uniknąć procesów gettoizacji". Idealnym skrzyżowaniem dla tego spotkania jest miejsce kultu. Przestrzeń, w której wierni pełnią służbę dla wspólnego dobra wspólnoty, w której działają na rzecz włączenia społecznego najsłabszych, aby pomagać i wspierać się duchowo i materialnie. Aby zbliżyć się i pokonać wrodzony lęk przed drugim człowiekiem, wiedza jest absolutnie niezbędna".
Sekularyzm
W ramach zasady świeckości, która postuluje równoprawną współobecność, nawet symboliczną czy zewnętrzną, każdego przekonania religijnego, orientacji etycznej czy przekonania agnostycznego (gdy jest ono konkretnie współobecne w danej wspólnocie społecznej i o ile jest zgodne z jej podstawowymi wartościami etyczno-prawnymi), Doria przyczynił się także do "obecności krucyfiksu w klasie (lub innym miejscu publicznym)". Krucyfiks, który reprezentuje również absolutnie podstawowe dla społeczeństwa wartości ludzkie: miłość tych, którzy oddali życie za innych, poświęcenie, by służyć i kochać, wolność i sprawiedliwość. Wartości, które z punktu widzenia właściwie ludzkiego i społecznego są niezaprzeczalnie wspólne dla wszystkich".
Ostatnia sesja dnia poświęcona była samym systemom prawnym: czy "Szastra", "Halacha", "Szariat" i prawo kanoniczne stanowią instrumenty prawa pozytywnego chroniące wolność religijną czy przeszkody dla pluralizmu? Halacha - wskazał Marco Cassuto Morselli (przewodniczący Federacji Przyjaźni Żydowsko-Chrześcijańskiej we Włoszech) - obejmuje cały żydowski system prawny, którego źródłami są przede wszystkim Tora pisana (Pięcioksiąg), następnie Newiim (pisma proroków) i Ketuvim (hagiografowie) oraz Tora ustna, czyli Talmud i Kabała". Czy Halacha jest przeszkodą dla pluralizmu i wolności religijnej? Aby odpowiedzieć na to pytanie, zwracam się do myśli dwóch rabinów, którzy są również filozofami: Rav Elia Benamozegh (Livorno 1823-1900) i Rav Jonathan Sacks (Londyn 1948-2020). Obie podkreślają, że w Torze obecny jest zarówno wymiar partykularny, jak i uniwersalistyczny.
Indie
Prawo indyjskie jest jednym z najbardziej złożonych systemów dla zrozumienia ewolucji prawa w ogóle, przynajmniej z perspektywy porównawczej. Wychodząc z tego założenia, Svamini Hamsananda Ghiri (wiceprzewodniczący Unione Hinduista Italiana) stwierdził, że "prawo jest wielostronnym szczepem, którego celem jest, owszem, dobre współżycie między partnerami społecznymi, ale jest też instrumentem gwarantującym ostateczny cel życia. Stąd w prawie, ściśle mówiąc, zbiegają się poziomy heterogeniczne, od teologicznego do kapłańskiego, przechodząc przez struktury rodzinne, instytucje polityczne itd.".
Jakie jest zatem pochodzenie i cel prawa indyjskiego? "Zasadą jest 'dharma', kodeks, reguła, która oprócz wskazania kodeksu postępowania sama jest drogą i celem. Siła legalności, która wiąże jednostkę, jest moralnym autorytetem 'dharmy` wstawionym jednocześnie do wiecznego prawa, które utrzymuje równowagę wszechświata (sanātana-dharma), do prawa cywilnego dla dobra wspólnego, 'loka-kshema`, i do życia każdej jednostki, 'sva-dharma`. Dlatego autorytet 'dharmy`, jako prawa rządzącego społeczeństwem, jest bezpośrednio związany z porządkiem uniwersalnym. Jeśli jest oświetlone światłem 'dharmy', prawo, przynajmniej w swoich idealnych dążeniach, nigdy nie może być przeszkodą dla wolności innych, ale stanie się magazynem bogactwa i harmonii dla dobrego i pokojowego współżycia`.
Prawo kanoniczne
Wreszcie, w odniesieniu do prawa kanonicznego, Costantino-M. Fabris (profesor prawa kanonicznego na Uniwersytecie Roma Tre) wyjaśnił, że "Kościół chroni prawo do wolności religijnej w podwójnym wymiarze: zewnętrznym i wewnętrznym. W pierwszym zwraca się do państw o zagwarantowanie wszystkim ludziom prawa do swobodnego wyznawania wiary. Z innej perspektywy prawo kanoniczne chroni, poprzez system praw i obowiązków, prawidłowy rozwój życia chrześcijańskiego ochrzczonych w perspektywie salus animarum, czyli ostatecznego celu Kościoła, stając się w ten sposób pozytywnym narzędziem ochrony tych, którzy wyznają katolików".
Obszerność i głębia refleksji zaproponowanych przez każdego z protagonistów inicjatywy z 26 października zachęciła organizatorów do kontynuowania w najbliższych tygodniach publikacji obrad, z zamiarem zaoferowania nowego wkładu do debaty na temat Religii, w ciągłości z tomem "Wolność słowa, prawo do satyry i ochrona uczuć religijnych", owocem Dnia Studiów i Szkoleń z 26 lutego 2021 r. Wychodząc z przekonania, że uczucia religijne, będące wyrazem najbardziej intymnego wymiaru duchowego i moralnego człowieka, oraz następstwem konstytucyjnego prawa do wolności religijnej, integrują słuszne roszczenie człowieka wierzącego do ochrony jego godności.
I w duchu Apelu "Podążajcie drogą pokoju", zainicjowanego wczoraj, 25 października, wspólnie przez Międzynarodowy Komitet Olimpijski z Dykasterią ds. Kultury i Edukacji, ds. Świeckich, Rodziny i Życia oraz ds. Służby Integralnego Rozwoju Człowieka. Zaproszenie skierowane do przywódców ziemi "do promowania dialogu, zrozumienia i braterstwa między narodami oraz do obrony godności każdego mężczyzny, kobiety i dziecka, zwłaszcza ubogich, zmarginalizowanych i tych, którzy cierpią z powodu przemocy wojny i konfliktów zbrojnych". Bóg pragnie pokoju i jedności naszej ludzkiej rodziny".
