"Ad charisma tuendum" konkretyzuje postać Prałatury Opus DeiTłumaczenie artykułu na język angielski
Wymiar instytucjonalny i wymiar charyzmatyczny to dwa wymiary, które można wyróżnić, nie myląc ich. Jednocześnie są one zarówno niezbędne dla życia Kościoła, jak i wzajemnie się uzupełniają.
Nie ma Kościoła, który nie byłby hierarchiczny, założony na Apostołach i zarządzany przez ich następców, a jednocześnie nie byłby charyzmatyczny. Nie ma czegoś takiego jak Kościół hierarchiczny i Kościół "z ludu".
Nie ma też czegoś takiego jak Kościół, który jest tylko hierarchiczny, nie będąc jednocześnie charyzmatycznym.
Istotnie, charyzmaty udzielone przez Ducha Świętego są rzeczywistością w Kościele od jego założenia. Wystarczy przeczytać listy św. Pawła, aby zrozumieć, że istnieje wielka różnorodność darów Ducha Świętego, dla użyteczności i dobra Kościoła; jedne dotyczą władzy, inne wiernych (co widać np. w 1 Kor 12, 28 i 1 Kor 14, 27-28).
Dary otrzymywane przez ochrzczonych we wspólnocie chrześcijańskiej były w każdym przypadku darami o różnej substancji i treści. Nie były one jednak przeznaczone dla indywidualnej korzyści, ale dla dobra wspólnoty. Dlatego ich wykonywanie musi być uporządkowane, gdyż są one dla budowania, a nie niszczenia.
Zauważając tę rzeczywistość, Sobór Watykański II podkreślił, że Duch Święty wyposaża i rządzi Kościołem w dary hierarchiczne i charyzmatyczne. Jak wskazuje Konstytucja Lumen gentium, n. 4, "Duch Święty (...) prowadzi Kościół do całej prawdy (por. J 16, 13), jednoczy go w komunii i posłudze, wyposaża i rządzi nim za pomocą różnych darów hierarchicznych i charyzmatycznych oraz upiększa go swoimi owocami (por. Ef 4, 11-12; 1 Kor 12, 4; Ga 5, 22)".
Wymiar hierarchiczny i charyzmatyczny u ostatnich papieży rzymskich
Ta obecność Ducha Świętego została szczególnie doceniona przez ostatnich papieży rzymskich. Wyraźnym wkładem Jana Pawła II, odnoszącym się do obecności nowych grup obdarzonych niezwykłym ciągiem charyzmatycznym i ewangelizacyjnym, było podkreślenie, że dary Ducha Świętego są niezbędne dla Kościoła.
I tak, powiedział: "Przy wielu okazjach podkreślałem, że w Kościele nie ma kontrastu ani przeciwstawienia między wymiar instytucjonalny i wymiar charyzmatycznyktórego ruchy są istotnym wyrazem. Oba są równie istotne dla boskiej konstytucji Kościoła założonego przez Jezusa, ponieważ przyczyniają się do uobecnienia tajemnicy Chrystusa i Jego zbawczego dzieła w świecie" (Orędzie do uczestników Światowego Kongresu Ruchów Eklezjalnych, 27 maja 1998, n. 5). Jeśli są one współistotne, to znaczy, że należą do natury i istoty Kościoła.
Papież Benedykt XVI ze swej strony wyjaśnił, w jaki sposób te dwa wymiary łączą się i odnoszą do siebie: "Również w Kościele zasadnicze instytucje są charyzmatyczne, a z drugiej strony charyzmaty muszą być w taki czy inny sposób zinstytucjonalizowane, aby mieć spójność i ciągłość. W ten sposób oba wymiary, wzbudzone przez tego samego Ducha Świętego dla tego samego Ciała Chrystusa, uobecniają razem tajemnicę i zbawcze dzieło Chrystusa w świecie" (Przemówienie do Bractwa Komunii i Wyzwolenia z okazji 25-lecia jego papieskiego uznania, 24 marca 2007 r.).
Są to dwa wymiary, które się przenikają, które się uzupełniają, które są zawsze obecne, z większym lub mniejszym natężeniem. Jakże nie pamiętać, że z postacią Papieża Rzymskiego zjednoczony jest charyzmat nieomylności; że ten, który jest następcą Apostołów, otrzymuje dary Ducha, aby rządzić i kierować Kościołem, a wśród tych darów jest rozeznawanie autentyczności charyzmatów (na co zwróciła uwagę Kongregacja Nauki Wiary w n. 8 Listu pt.) Iuvenescit EcclesiaTen sam Duch daje hierarchii Kościoła zdolność rozeznawania autentycznych charyzmatów, przyjmowania ich z radością i wdzięcznością, promowania ich z hojnością i towarzyszenia im z ojcowską czujnością"; jest to dar otrzymany dla dobra całego Ludu Bożego).
Na harmonię między tymi dwoma wymiarami zwrócił uwagę także papież Franciszek: "Wspólne chodzenie w Kościele, prowadzone przez Pasterzy, którzy mają szczególny charyzmat i posługę, jest znakiem działania Ducha Świętego; eklezjalność jest podstawową cechą chrześcijan, każdej wspólnoty, każdego ruchu" (homilia podczas Wigilii Zesłania Ducha Świętego z ruchami eklezjalnymi, 19 maja 2013 r.), a także podkreślił, jak charyzmaty rodzą się i rozkwitają we wspólnotach chrześcijańskich: "To właśnie w sercu wspólnoty kiełkują i rozkwitają dary, którymi napełnia nas Ojciec; i to właśnie w ramach wspólnoty gdzie uczy się je rozpoznawać jako znak Jego miłości do wszystkich swoich dzieci". Mają one zawsze charakter eklezjalny, są w służbie Kościoła i jego członków.
W piśmie Iuvenescit EcclesiaKongregacja Nauki Wiary w swoim liście z 2016 roku stwierdza: "Ostatecznie można uznać zbieżność ostatniego Magisterium kościelnego w kwestii współistotności między darami hierarchicznymi i charyzmatycznymi. Ich przeciwstawienie, jak również zestawienie, byłoby znakiem błędnego lub niewystarczającego rozumienia działania Ducha Świętego w życiu i misji Kościoła".
Komplementarność hierarchii i charyzmatu w przypadku Opus Dei
W ostatnim motu proprio Ad charisma tuendum22 lipca 2022 roku papież Franciszek po raz kolejny podkreślił komplementarność darów hierarchicznych i charyzmatycznych. Rzeczywiście, prałatura Opus Dei została ukonstytuowana przez Jana Pawła II, konstytucją apostolską Ut sitrealizować cel właściwy tym organom hierarchicznym: prowadzenie konkretnych dzieł duszpasterskich (drugim celem jest przyczynianie się do dystrybucji duchowieństwa: dekret Presbyterorum Ordinisn. 10; Kodeks Prawa Kanonicznego, kanon 294).
Jak przypomina papież Franciszek w Proemie motu proprio, Opus Dei ma szczególne zadanie w ewangelizacyjnej misji Kościoła: żyć i szerzyć dar Ducha otrzymany przez św. Josemaríę, który nie jest niczym innym, jak szerzeniem w świecie wezwania do świętości, poprzez uświęcanie pracy oraz zadań rodzinnych i społecznych chrześcijanina.
Aby osiągnąć ten cel szerzenia powszechnego powołania do świętości, które nie jest zadaniem wyłącznie dla Opus Dei, ale dla całego Kościoła (por. Lumen gentium, n. 11, oraz Franciszek, Adhortacja apostolska Gaudete et exultate, 19 marca 2018 r.), hierarchia stworzyła Prałaturę, przedstawiając realny i praktyczny model życia tą świętością pośród świata.
Rzeczywiście, droga otwarta przez Ducha Świętego 2 października 1928 roku, w dniu założenia Opus Dei, wydała owoce świętości wśród szerokiej rzeszy wiernych: mężczyzn i kobiet, żonatych i celibatariuszy, świeckich i duchownych. Rzeczywiście, wśród wiernych Dzieła niektórzy doszli do chwały ołtarzy: św. Josemaría, bł. Álvaro del Portillo i bł. Guadalupe Ortiz de Landázuri. Opus Dei jest bowiem możliwym i realnym przykładem świętości w świecie.
Z kolei Stolica Apostolska przeprowadziła rozeznanie charyzmatu Opus Dei, udzielając aprobaty w różnych momentach jego historii (por. A. de Fuenmayor, V. Gómez-Iglesias, J.L. Illanes, "El itinerario jurídico del Opus Dei: historia y defensa de un carisma", Pamplona 1989). Illanes, "El itinerario jurídico del Opus Dei: historia y defensa de un carisma", Pamplona 1989), a w 1982 r. doszedł do wniosku, że należy ją skonfigurować jako Prałaturę personalną, która to konfiguracja została potwierdzona przez papieża Franciszka w motu proprio (które jednocześnie modyfikuje niektóre artykuły Konstytucji apostolskiej Ut sit, w punktach, w których określona jest relacja ze Stolicą Apostolską: art. 5 i 6).
Dwa wymiary w jednej rzeczywistości
To normalne, że w obliczu darów charyzmatycznych i hierarchicznych pojawia się tendencja do myślenia, że nosicielami obu są różne osoby.
W tym przypadku znajdujemy podmiot, który jest hierarchiczny (jego przewodnikiem jest prałat, który działa przy koniecznej współpracy prezbiteratu i wiernych świeckich jako członków: por. kanony 294 i 296 oraz Jan Paweł II, Konstytucja Apostolska Ut sit, artykuły 3 i 4), a jednocześnie charyzmatyczny: ma żyć i szerzyć ten charyzmat. Wszyscy jego członkowie otrzymali Boże powołanie, by być świętymi wcielającymi się w ducha, którego Bóg udzielił założycielowi Dzieła.
Jest więc przykładem podmiotu, w którym komplementarność darów hierarchicznych i charyzmatycznych jest namacalna w jednej i tej samej rzeczywistości. Każda rzeczywistość charyzmatyczna ma związek z funkcją hierarchii. W tym przypadku, oprócz normalnej relacji z władzą, która zadekretowała autentyczność charyzmatu i która zawsze towarzyszy temu żywemu charyzmatowi, który ma swój rozwój w historii, istnieją pewne szczególne aspekty, takie jak ten, który właśnie wskazałem: Prałatura z Pasterzem, z Prezbiterium i z osobami świeckimi przeznaczonymi do szerzenia charyzmatu w służbie Ludu Bożego.
Rektor Papieskiego Uniwersytetu Świętego Krzyża, profesor prawa osobistego, konsultant Dykasterii ds. Świeckich, Rodziny i Życia.
