Istnieją różne ważne sposoby otwierania się na rzeczywistość z doświadczenia, odpowiadające samej istocie, która leży u podstaw różnych zjawisk, i zgodne z ludzką zdolnością recepcyjną. Zatem wiedza może być zdobywana według pięć sposobów doświadczaniaStudium nauk humanistycznych: wrażliwych, afektywno-sentymentalnych, estetycznych, etycznych i religijnych. Wszystkie one wnoszą bogactwo danych do racjonalnego opracowania i przyczyniają się do osobistej dojrzałości oraz do kulturalnego, naukowego i technicznego rozkwitu wspólnoty ludzkiej. Odrzucenie którejkolwiek z tych form wiedzy z powodu redukcjonizmu lub ideologicznych uprzedzeń jest sprzeczne ze zdrowym rozsądkiem i nieuchronnie prowadzi do zubożenia oraz osobistej i społecznej degradacji.
Na stronie doświadczenie religijne jest skarbem sapiencjalnym we wszystkich epokach i społeczeństwach. Nie jest to wyłączność dla tzw. mistyków, choć wśród nich jest szczególnie intensywna lub jasna. W zasadzie każdy poszukiwacz transcendentnego Boga, każdy wierzący ma doświadczenie Bożej obecności w jego życiu, wypełniając je sensem: w jego modlitwie, w jego sumieniu, w jego decyzjach, w ukierunkowaniu jego egzystencji, w jego relacjach międzyludzkich, w jego utrapieniach, radościach i nadziejach.
To prawda, że są ludzie, u których ta naturalna otwartość na boską tajemnicę staje się decydująca. Tak jest w przypadku życie świętych uznanych przez Kościół i w tylu innych, którzy już cieszą się obecnością Boga, którzy żyli w czasie intymnie związanym z tajemnicą Boga osobowego. Relacja o ich intymnym spotkaniu z Panem podczas ziemskiej egzystencji zawiera uprzywilejowane źródło poznania Boga, które jest korzystne dla wszystkich.
Można powiedzieć, że ich głęboka osobista relacja z Panem stanowi prawdziwe miejsce teologiczne: to znaczy, jego życie odnosi się do Boga w którego wierzą; promieniują Bogiem, są paradygmatami obecności świętej i transcendentnej tajemnicy w immanencji historii.
Co więcej, oprócz pewnych wspólnych cech, ta wewnętrzna biografia - rozwijająca się w wielorakich działaniach ewangelizacyjnych - jest w każdym z tych opowiadań odrębna i niepowtarzalna. Z tych wszystkich względów Kościół wyraża swoje zainteresowanie poznaniem doświadczenie Boga tych wielkich duszJana Pawła II, z korzyścią dla całej wspólnoty wierzących i całego społeczeństwa.
I tak na przykład hebrajska filozofka Edyta Stein - znana dziś jako św. Teresa Benedykta od Krzyża - opowiada o swoim nawróceniu jako owocu łaski dzięki spotkaniu z Bogiem poprzez wewnętrzną biografię św. Teresy od Jezusa. Rzeczywiście, na zakończenie lektury Księga mojego życia mistyczki z Avili - wykrzyknęła, zaabsorbowana i przekonana: "¡To jest prawda!". Było to szczere uświadomienie sobie, ze strony intelektualistki, rzeczywistości Boga, który wdziera się w kobietę - żyjącą kilka wieków wcześniej - by przemienić i wypełnić jej istnienie wszechogarniającym potencjałem napromieniowania.
Święty sposób poznania Boga jest komplementarny wobec sposobu poznania przez rozum filozoficzny i teologiczny. W tym drugim przypadku jest to nauka często nadmiernie rozbudowana i akademicka. U świętych natomiast Bóg jest poznawany i doświadczany jako podmiot transcendentny, a zarazem bliski, ktoś, kto jest wewnątrz, dynamizowanie samo istnienie.
Ta wiedza o osobistej komunii z Bogiem polega więc na. wewnętrzne, witalne, bogate, transformujące doświadczenieDojrzałe po ludzku, uczciwe i piękne osobowości, światli i odważni mężczyźni i kobiety, z wadami i ograniczeniami, ale zdolni do podejmowania czynów apostolskich i charytatywnych, osiągający szczyty człowieczeństwa. Ich świetlane życie, często ukryte, jest tym, co naprawdę decyduje o biegu historii i postępie cywilizacji miłości.
Na stronie obsada wzorcowego życia z tego sposobu doświadczalnego poznania Boga wynika niewyczerpany. Począwszy od nawróconych intelektualistów, poprzez duszpasterzy, którzy odnowili życie Kościoła, aż po mężczyzn i kobiety o niewiarygodnej działalności charytatywnej na rzecz najuboższych lub w promocji ludzkiej i edukacji młodzieży znajdującej się w trudnej sytuacji; czy wreszcie tak wielu świeckich, którzy ze swoich sfer zawodowych i społecznych budowali cywilizację rodziny i inkulturowali Ewangelię w różnych społeczeństwach. Wszystkie one doprowadziły do mobilizacji uczniów gotowych przylgnąć do misji Chrystusa z ewangelicznym radykalizmem.
Ostatecznie ścisłe świadectwo świętych ukazuje, z niezbitą siłą udanego życia, prawdziwość Bóg, który doprowadza do pełni Istnienie tych, którzy są całkowicie zorientowani na niego, jest niepodejrzane. Wielkość tych postaci - w ramach bardzo bogatej różnorodności - sama w sobie przemawia za Bogiem, który jest w stanie rozwinąć do maksimum w każdym człowieku i w każdej osobie najlepszy potencjał ludzkości.