Papiestwo, skała Kościoła. Uroczystość świętych Piotra i PawłaOd Sykstusa V do Franciszka - Kuria Rzymska w swoich kluczowych przejściachDoroczna uroczystość świętych Piotra i Pawła jest okazją do wskazania kilku fundamentalnych pytań dotyczących postaci papieża i jego posługi jedności w służbie Kościoła powszechnego, biorąc pod uwagę obecny kontekst, zwłaszcza trwający proces synodalny.
Jeśli chodzi o pierwsze pytania, te i inne można znaleźć w syntetyczny sposób w słownikach teologicznych i innych tekstach. Przy tej okazji szczególnie przydatny okazał się termin "prymat rzymski", napisany przez D. Valentiniego, w artykule Słownik eklezjologiiw reżyserii G. Calabrese i innych, koordynowany w hiszpańskim wydaniu przez J. R. Villara, Madryt 2016.
Prymat Piotra i jego przekazywanie
Punktem wyjścia może być tylko Nowy Testament. Wyróżniają się dwie kwestie: prymat Piotra w grupie apostołów - na co wskazują zarówno ewangelie synoptyczne, jak i Dzieje Apostolskie - oraz jego transmisja w biskupie Rzymu.
Piotr (dawniej Szymon) jest tym, który wyznaje boskość Jezusa. Piotrowi obiecano, że będzie kamieniem węgielnym jedności i trwałości Kościoła. Piotr otrzymuje moc interpretowania i przekazywania nauk Mistrza, z wyższym autorytetem apostolskim, ale zawsze w komunii z innymi apostołami. Jest pierwszym "rybakiem ludzi" i rzecznikiem innych uczniów, którego obowiązkiem jest również utwierdzanie ich w wierze, na żywym fundamencie i gwarancji modlitwy Jezusa. Jest on szczególnie obecny w Ewangelii Jana. Swój prymat otrzymuje od Jezusa (por. J 21, 15-17), w kategorii pasterza, w odniesieniu do jego zjednoczenia z Panem, które wymaga od niego gotowości na męczeństwo. Wszystko to zakłada "sukcesję" prymatu Piotra w Kościele.
Inne księgi Nowego Testamentu świadczą o "wykonywaniu" tej posługi. Krótko mówiąc, jak pisze biblista R. Fabris: Piotr "zajmuje znaczącą pozycję, uznaną i poświadczoną przez całą tradycję Nowego Testamentu. Piotr jest historycznym uczniem Jezusa, autoryzowanym świadkiem Jego zmartwychwstania i gwarantem autentyczności tradycji chrześcijańskiej".
Jeśli chodzi o transmisja W przypadku prymatu Piotra nad jego następcami, wiele czynników łączy się, aby go potwierdzić: pewien "kierunek znaczeniowy" w tekstach Ewangelii odnoszących się do Piotra w kontekście postaw Jezusa; przekonanie wiary, w tradycji kościelnej, o sukcesji Piotra, a nie tylko apostołów; sama sukcesja jako medium tej tradycji; interpretacja funkcji Piotra jako przedstawiciela zarówno Jezusa, jak i apostołów; sukcesja zasadniczo związana z przekazywaniem słów Chrystusa, a więc wiary, a także z nakładaniem rąk.
Posługa Piotrowa: komunia i jurysdykcja
W jaki sposób prymat rzymski był interpretowany w historii Kościoła? Jan Paweł II napisał: "Kościół katolicki jest świadomy, że zachował, w wierności tradycji apostolskiej i wierze Ojców, posługę następcy Piotra, którego Bóg ustanowił 'wieczystą i widzialną zasadą i fundamentem jedności' (Lumen gentium, 23)" (List do kardynała Ratzingeraw "L'Osservatore Romano", zwłaszcza 13-XII-1996).
W pierwsze tysiąclecie Należy podkreślić odniesienia Ojców Kościoła (św. Klemensa Rzymskiego, św. Ignacego Antiocheńskiego i św. Ireneusza) do wyznania Piotra (por. Mt 16, 16), nawet jeśli dopiero od IV wieku opracowywana jest doktryna teologiczna dotycząca posługi następcy Piotra. Do tego dochodzi prestiż autorytetu "pierwszej stolicy" i niektóre decydujące interwencje papieży, w różnych formatach, z okazji ówczesnych soborów lub z okazji pytań stawianych przez biskupów lub wspólnoty kościelne.
W drugie tysiąclecie zmienił się sposób interwencji prymasa. Między XI a XV wiekiem prymat rzymski był silnie podkreślany. Na Soborze w Konstancji (XV w.) nacisk położono na postać soboru, co wiązało się z ryzykiem koncyliaryzmu. Od tego czasu aż do Soboru Watykańskiego I (XIX wiek) dążono do harmonijnej syntezy roli papieża i biskupów. Na Soborze Watykańskim I okoliczności doprowadziły do zdefiniowania władzy papieża w kategoriach prawnych. Sobór Watykański II posunął naprzód tę pożądaną syntezę poprzez pogłębienie relacji między papieżem a biskupami w ramach komunii kościelnej. Posługa Piotrowa jest rozumiana w ramach i w służbie episkopatu, a tym samym w służbie całej wspólnoty kościelnej, promując jednocześnie zaangażowanie ekumeniczne.
Od tego czasu trwa pogłębianie tego istotnego zrozumienia prymatu rzymskiego, niezmiennego i trwałego zrozumienia, obecnego od pierwszych wieków. To, co się zmienia, to tryb ćwiczenia prymatu następcy Piotra, w zależności od wielu czynników i okoliczności. W każdym razie zasadnicze elementy pozostają takie same, tak że między drugim a pierwszym tysiącleciem nie ma przerwy, ale raczej nowość w ciągłości.Z pewnością w pierwszym tysiącleciu nacisk położono na komunia eklezjalny, podczas gdy drugi podkreśla jurysdykcjaAle oba wymiary są zawsze obecne.
Nieomylność papieża w służbie jedności
Konstytucja dogmatyka Pastor aeternus Soboru Watykańskiego I (1869-1870) skupił się na posłudze "prymatu rzymskiego" lub "prymatu apostolskiego". Chciał przede wszystkim odnieść się do ryzyka galikańskiego. Wskazał, że celem prymatu Piotra jest jedność między biskupami, jedność wiary i jedność między wszystkimi wiernymi. Potwierdził, że Piotr otrzymał od Chrystusa prawdziwą i właściwą posługę prymatu. pierwszeństwo jurysdykcji (posłuszeństwa, a nie tylko honoru) nad całym Kościołem i że prymat ten pozostaje w rękach następców Piotra. Władza jurysdykcyjna prymasa jest kwalifikowana jako najwyższa (nie tylko jako primum inter pares; i nieodwołalna), pełna (we wszystkich sprawach), powszechna (na całym świecie), zwyczajna (nie delegowana), natychmiastowa (nie wymagająca pośrednictwa biskupów lub rządów) i "prawdziwie biskupia" (nie zastępująca lokalnego biskupa). Nie rozróżnia władzy jurysdykcyjnej (nauczania i rządzenia) od władzy porządkowej (uświęcania).
Jeśli chodzi o nieomylność papieża, Sobór Watykański I uroczyście określił, że papież jest nieomylny w swoich deklaracjach ex cathedrato znaczy w jego deklaracjach dogmatycznych. Nieomylność papieża jest tutaj rozumiana w służbie jego posługi Piotrowej, nie w izolacji, ale jako głowa kolegium biskupów i wspólnoty kościelnej.
Pośpieszne zakończenie Soboru Watykańskiego I nie pozwoliło na harmonijne ukształtowanie doktryny episkopatu w jego relacji do prymatu, co miało nastąpić po Soborze Watykańskim II w ramach eklezjologii komunii, deklarującej doktrynę sakramentalności episkopatu i kolegialności biskupiej.
W Sobór Watykański II doktryna o prymacie rzymskim jest usytuowana w ciągłości z Soborem Watykańskim I, a raczej w perspektywie nowość w ciągłości. Ta nowość wynika głównie z kontekstu eklezjologicznego, a nie z konkretnego wkładu doktrynalnego. Zwróćmy uwagę na trzy główne kwestie związane z prymatem papieża:
Rada oświadcza, że sakramentalność episkopatu. Oznacza to, że przez sakrament święceń biskup otrzymuje potrójną władzę. munus nauczać, uświęcać i rządzić w hierarchicznej komunii z głową i członkami kolegium biskupiego.
Uczy również znaczenia kolegialność episkopatuKolegium biskupów zastępuje kolegium apostołów pod przewodnictwem papieża, następcy Piotra. Jedność między papieżem a kolegium biskupów jest uroczyście manifestowana na soborze ekumenicznym.
Oprócz nieomylność dogmatycznych deklaracji Papieża, w tym Sobór Watykański II deklaruje trzy inne sposoby, w jakie Kościół uczestniczy w nieomylność Boski (jedyny, który jest absolutny). 1) Sobór ekumeniczny, na którym uroczyście sprawowane jest magisterium papieża i biskupów. 2) Sobór zwyczajne i powszechne magisteriumNieomylność sprawowana przez papieża i biskupów w komunii z nim, gdy proponują ostateczną doktrynę w sprawach wiary i moralności, nawet jeśli nie są zgromadzeni na soborze, ale rozproszeni po całym świecie. 3) Całe ciało wiernych w komunii z papieżem i biskupami w sprawach wiary i moralności cieszy się nieomylnością (nieomylność w credendo) jako przejaw "zmysłu wiary".
Po Sobór Watykański IIMagisterium wyjaśniło, że prymat papieża i kolegium biskupów należą do istoty każdego Kościoła partykularnego "od wewnątrz" (List Communionis notio1992, 14; por. Lumen gentium, 8).
Z powyższego wynika, że należy dokonać rozróżnienia między najwyższy autorytet duszpasterski, którą posiada papież, oraz aspekty i sposoby jej sprawowania. Władza ta może być tylko wyjątkowa. Wykluczone są dwa skrajne stanowiska: koncyliarystyczno-episkopalistyczne, które definiuje władzę biskupów zgromadzonych na soborze ponad papieżem; stanowisko uważane za "papalistyczne", zgodnie z którym tylko papież (lub tylko papież) miałby najwyższą władzę w Kościele, a biskupi otrzymywaliby ją od niego.
Relacje między papieżem a biskupami są dziś zwykle rozpatrywane z perspektywy pojedynczego "podmiotu" najwyższej władzy w Kościele: kolegium biskupów z jego głową; i dwa sposoby jej sprawowania: przez papieża, jako głowę kolegium; przez kolegium biskupów w komunii z jego głową.
Jeśli chodzi o kolegialność biskupią, mówimy dziś o kolegialności biskupiej "skutecznej" i "afektywnej". Obie są konieczne i muszą być realizowane w komunii z posługą Piotrową i vice versa. Kolegialność "skuteczna" przejawia się w soborze ekumenicznym (w sposób uroczysty i w pełni techniczno-prawny) oraz w zwyczajnym powszechnym magisterium biskupów w komunii z Najwyższym Papieżem. Kolegialność "afektywna" odnosi się do częściowych realizacji kolegialności, takich jak Synod Biskupów, Synod Biskupów i Synod Biskupów. Kuria Rzym, rady lokalne i konferencje episkopatu.
Prymat, jedność i synodalność
Przechodząc do posługi papieża w obecnym czasie i w ciągłości zwłaszcza z pontyfikatami po Soborze Watykańskim II, należy zauważyć, że papiestwo przejawia się na podwójnej płaszczyźnie, która jest również podwójnym wyzwaniem: z jednej strony służba na rzecz jedności wiary i komunii dla chrześcijan (wraz ze sposobami jej wykonywania i wyjaśniania, które są odpowiednie dla kontekstu ekumenicznego); a jednocześnie ich niezaprzeczalne uniwersalny autorytet moralny (w odniesieniu do głównych tematów, takich jak godność osoby i służba dobru wspólnemu i pokojowi, skuteczna troska o najsłabszych i najbardziej potrzebujących, obrona życia i rodziny, troska o Ziemię jako nasz wspólny dom).
Teraźniejszość Instrumentum laboris kilkakrotnie odnosi się do prymatu papieża, właśnie w odniesieniu do synodalności.
Po pierwsze, powołuje się na Sobór Watykański II i jego wizję katolickości Kościoła, aby wyrazić, że synodalność ma być realizowana "przy niezmienionym prymacie Stolicy Piotrowej, która przewodniczy powszechnemu zgromadzeniu miłości, chroni uzasadnione różnice, a jednocześnie zapewnia, że różnice służą jedności, a nie jej szkodzą" (Lumen gentium, 13).
Po drugie, prymat pojawia się w trzech pytaniach sformułowanych jako pomoc w modlitwie, refleksji i rozeznaniu synodalnym.
Pierwszy z nich jest sformułowany w następujący sposób: "W jaki sposób trwający proces synodalny może przyczynić się do 'znalezienia sposobu sprawowania prymatu, który, nie rezygnując w żaden sposób z istoty jego misji, byłby otwarty na nową sytuację'" (cytat za św. Janem Pawłem II, Enc. Ut unum sint, 1995, n. 95, tekst cytowany przez papieża Franciszka w adhortacji ap. Evangelii gaudium,32 i w Konst. Episcopalis communio, 10).
Później pyta ponownie: "Jak powinna ewoluować rola biskupa Rzymu i sprawowanie prymatu w Kościele synodalnym?
Następnie mamy do czynienia z afirmacją, która musi być uzasadniona i wyjaśniona, a także uzupełniona odpowiednimi środkami (na poziomie duchowym, formacyjnym, teologicznym i kanonicznym), warunkami, aby mogła skutecznie przyczynić się do dobra wszystkich:
"Synod 2021-2024 wyraźnie pokazuje, że proces synodalny jest najbardziej odpowiednim kontekstem dla zintegrowanego sprawowania prymatu, kolegialności i synodalności jako niezbywalnych elementów Kościoła, w którym każdy podmiot wypełnia swoją szczególną rolę w najlepszy możliwy sposób i w synergii z innymi".
Wreszcie, prymat pojawia się ponownie w rozważaniach i pytaniach dotyczących ogólnych ram synodalności: "W świetle dynamicznej i cyrkularnej relacji między synodalnością Kościoła, kolegialnością biskupią i prymatem Piotrowym, w jaki sposób można udoskonalić instytucję Synodu, aby stała się pewną i gwarantowaną przestrzenią wykonywania synodalności, zapewniając pełne uczestnictwo wszystkich - Ludu Bożego, Kolegium Episkopatu i Biskupa Rzymu - przy jednoczesnym poszanowaniu ich specyficznych ról? Jak ocenić eksperyment partycypacyjnego dotarcia do grupy "nie-biskupów" podczas pierwszej sesji XVI Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów (październik 2023 r.)?".
