Dlaczego przyspieszają promocję eutanazji?ForoPalabra: Czym jest umieranie z godnością? Perspektywy eutanazji i opieki paliatywnejMartínez-Sellés: "Terminy ustawy o eutanazji są przyspieszone".Ustawa o eutanazji "krzywdzi najbardziej wrażliwych" w obliczu presji społecznejEutanazja to problem naprawdę złożony: ma elementy prawne, społeczne, medyczne, antropologiczne, moralne, ekonomiczne, nawet religijne itd. Jego badanie dopuszcza wiele punktów widzenia, z których każdy ma swoje zalety i wady. Obecnie w Hiszpanii dąży się do zapisania w ustawach woli jednostki do zakończenia własnego życia przy pomocy medycznej. Za pomocą tych uwag zamierzam, w skromny sposób, odnieść się do niektórych głównych wytycznych w każdym z wyróżnionych aspektów: roli prawa, roli woli podmiotu, roli powierzonej lekarzom. Oferuję je temu, komu mogą się przydać.
Wiersze te mogą być wykorzystane do refleksji i argumentacji nad tym problemem, mogą też służyć jako podstawa do odprawy lub debaty. W tych uwagach celowo pomijam inne rozważania: czy wysłuchano instytucji zawodowych i społeczeństwa obywatelskiego, czy dopuszczono do społecznej debaty na ten temat, czy taka ustawa była stosowna w tym czasie pandemii, czy stał za nią interes polityczny lub ekonomiczny, propozycja opieki paliatywnej itp.
Zarys, według którego będą prowadzone te notatki, jest następujący:
- Sprawa eutanazji.
- Ustawa o eutanazji przeszła w hiszpańskim parlamencie.
- O woli pacjenta.
- O roli, jaką prawo przypisuje lekarzom.
- Stanowisko katolickie w sprawie eutanazji.
1. Argumenty przemawiające za eutanazją
Powody podawane przez zwolenników eutanazji można czasem dość lekko karykaturalnie przedstawić. Albo określa się je jako "ideologiczne", zapominając, że w naszym społeczeństwie znajdują się ludzie popierający eutanazję w całym spektrum społecznym i politycznym, od najbardziej liberalnych do najbardziej konserwatywnych, bogatych lub biednych, intelektualistów lub nie. Nie jest stratą czasu poznanie ich stanowisk w miarę szczegółowo, bo docenianie tych, którzy są inni lub myślą inaczej, to postawa oznaczająca wewnętrzną wolność i otwartość.
Dlaczego twierdzi się, że ustawy powinny uznawać za prawo wolę kogoś do zakończenia życia poprzez otrzymanie pomocy medycznej w tym celu?
Po pierwsze, wskazuje się, bo daje możliwość zakończenia bólu i cierpienia, zarówno pacjentowi, jak i jego rodzinie. Ludzie mają prawo do decydowania o swoim życiu, każdy musi mieć swobodę decydowania, co chce zrobić ze swoim życiem i kiedy je zakończyć. A ta ustawa pozwala ludziom na samodzielne decydowanie. Pozwolić ludziom na wolność to nie zmuszać ich do podporządkowania się własnym osądom. Utrzymywanie kogoś w cierpieniu, odmawianie mu spokoju, jest jak tortura i niezrozumiałym, irracjonalnym, niesprawiedliwym aktem okrucieństwa.
Jeśli wymagania pacjentów, społeczeństwa, a nawet wielu lekarzy, uległy zmianie w zakresie wrażliwości na dobrowolną prośbę o śmierć, konieczne jest istnienie praw, które regulują ją z gwarancjami. Jest to wymóg pluralizmu. Tam gdzie pojawia się potrzeba, pojawia się prawo. Ci, którzy popierają tę ustawę, opowiadają się za godnością i wolnością. Ta ustawa sprzyja naszej wolności i zapewni wystarczające gwarancje, że procedura respektuje tę indywidualną wolność. Skorzystaliby z niego wszyscy, którzy się o niego ubiegają, a on nikogo do niczego nie zmusza. Nawet nie lekarze, bo sama ustawa zawiera prawo do sprzeciwu sumienia.
Oczywiście mam nadzieję, że nikt nie musi podejmować takich decyzji. Ale rzeczywistość jest taka, że są setki ludzi, którzy to robią: żyją od lat w nieznośnym cierpieniu lub w sytuacji nieodwracalnego pogorszenia się ich życia. I nie możemy narzucać innym swoich przekonań i decyzji, ale musimy uszanować indywidualne przekonania o najlepszym momencie zakończenia życia. Ci, którzy chcą nadal żyć w niepokojących sytuacjach, będą mogli nadal to robić, tak jak robili to do tej pory. Ale ci, którzy dobrowolnie chcą w takich sytuacjach zakończyć swoje cierpienie, będą mogli to zrobić dzięki tej ustawie. Nikt nie traci praw, a wszyscy posuwamy się trochę do przodu w naszej wolności.
2. Ustawa o eutanazji uchwalona w hiszpańskim parlamencie
Jest to prawo niesprawiedliwe z co najmniej dwóch powodów:
a) ponieważ ustanawia prawo przeciwko ochronie podstawowego prawa, jakim jest prawo do życia. Tym technicznym wyrażeniem ("prawo podstawowe") określa się podstawowe dobra, które muszą być respektowane u każdego człowieka przez sam fakt bycia "człowiekiem". Nie są to prawa "dyspozycyjne". Inne prawa podstawowe to np. prawo do nauki, do nietykalności cielesnej, do życia prywatnego, do wolności myśli itp. Nie są one tworem systemu prawnego czy politycznego: są to dobra podstawowe, niezbędne do rozwoju każdej osoby. Zwykle opisuje się je za pomocą kilku charakterystycznych uwag: są to prawa powszechne, absolutne (czyli "bez warunków" płci, wieku itp.), niezbywalne (nie można ich sprzedać ani przenieść na osobę trzecią), nie dające się wypowiedzieć (szczególnie wyraźne w prawie do życia, pierwszym ze wszystkich praw podstawowych, gdyż jest ono generatorem wszelkich innych możliwych praw).
b) ponieważ pozwala na popełnianie poważnych niesprawiedliwości pod osłoną samego prawa. Wielu jurystów, w tym zwolenników eutanazji, zwracało uwagę, że technicznie obecna ustawa otwiera drogę do popełniania większych niesprawiedliwości niż te, którym ma zapobiegać: zabójstwo dla interesu, fałszowanie dokumentu advance directives, stosowanie śmierci wbrew woli podmiotu, eliminacja gwarancji sądowej w procedurze itp. Zasadniczo problem polega na tym, że to nie pacjent decyduje. Mechanizmy ustanowione przez tę ustawę są prawnie niewystarczające, aby uniknąć nadużyć, i jest miejsce na niesprawiedliwe zastosowania. Ta niesprawiedliwość jest szczególnie poważna, ponieważ nie da się jej naprawić, gdyż śmierć, która nastąpiła, jest nieodwracalna: nie można przywrócić życia komuś, kto zabił się "przez pomyłkę", czyli w złej wierze.
Niektóre z bardziej godnych uwagi zastrzeżeń, jakie uczeni prawnicy zgłosili wobec tej ustawy, to:
1) W obecnym prawie sędzia (gwarancja i ochrona sądowa) nie pojawia się zawsze i wszędzie. "Kontrole", które ustanawia ustawa, są jedynie administracyjne, w sprawie o kapitalnym znaczeniu, bo chodzi o prawo podstawowe (wystarczy pomyśleć, że nietykalność mieszkania, usunięcie zwłok, przeszukanie ciała, niezawinione przyjęcie do zakładu psychiatrycznego itp. to sytuacje wymagające działania sądu).
2) W zakresie zdolności do działania pacjenta żądającego eutanazji (zdolność prawna osoby, w pełni władz umysłowych, do dobrowolnego działania) ustawa wprowadza niepokojące novum, ustanawiając jako "Niezdolność faktyczna" oznacza sytuację, w której pacjentowi brakuje wystarczającego zrozumienia i woli, aby rządzić się samodzielnie, w pełni i skutecznie, niezależnie od istnienia lub istnienia środków wspierających w zakresie korzystania z jego zdolności prawnej. (patrz art. 3, ust. h). Zgodnie z nim przedstawiciel pacjenta lub lekarz, czyli osoba trzecia, może zażądać śmierci, jeśli uzna, bez kurateli sądowej, że pacjent jest niezdolny do życia.
3) Ustawa stanowi, że udzielanie pomocy w umieraniu może odbywać się na dwa sposoby. Jednym z nich jest "bezpośrednie podanie pacjentowi substancji przez właściwego pracownika służby zdrowia" (patrz artykuł 3, ustęp g-1). Jest to dekryminalizacja zabójstwa, sprzeczna z kodeksem karnym. Między momentem prośby o eutanazję a jej zastosowaniem upływa czas, w którym podmiot może chcieć cofnąć tę decyzję lub odłożyć ją na jakiś czas. Choć prawo uznaje prawo pacjenta do odwołania decyzji lub jej odroczenia (zob. art. 6.3), należy pamiętać, że jeśli lekarz lub osoba trzecia uzna, że w tym momencie pacjent nie jest już "w pełni świadomy" lub jest "de facto niezdolny" do wyrażenia swojej odmiennej woli, lub pacjent po prostu stracił fizyczną zdolność do komunikowania się, eutanazja może zostać zastosowana wbrew jego woli. Kto zaświadcza, że w chwili, gdy ma nastąpić śmierć, osoba ta chce, aby śmierć została zadana: nie ma sądowego czuwania nad ochroną pacjenta.
4) Art. 5.1 określa wymagania dotyczące otrzymania świadczenia z tytułu śmierci. Niepokojące jest to, że w kolejnym wierszu (art. 5.2) ustawa stwierdza, że "przepisy lit. b), c) i e) poprzedniego ustępu nie mają zastosowania w przypadkach, w których odpowiedzialny lekarz zaświadcza, że pacjent nie jest w pełni władz umysłowych ani nie może wyrazić wolnej, dobrowolnej i świadomej zgody na złożenie prośby, spełnia przepisy ust. 1 lit. d), a także podpisał uprzednio dokument dotyczący dyrektyw z wyprzedzeniem, testamentu życia, dyrektyw z wyprzedzeniem lub prawnie uznanych równoważnych dokumentów, w którym to przypadku świadczenie pomocy w umieraniu może być zapewnione zgodnie z przepisami wspomnianego dokumentu.". Ten sam artykuł precyzuje, że oceny sytuacji faktycznej niezdolności do pracy będzie dokonywał lekarz odpowiedzialny za pacjenta. W postępowaniu o ubezwłasnowolnienie, mającym na celu rozważenie, czy dana osoba jest zdolna do decydowania o własnym życiu, sędziego nigdzie nie ma.
5) Wśród wymogów otrzymania świadczenia z tytułu śmierci ustala się (patrz art. 5.1.c), że "jeżeli odpowiedzialny lekarz uzna, że utrata zdolności wnioskodawcy do wyrażenia świadomej zgody jest nieuchronna, może przyjąć krótszy okres, który uzna za stosowny (wcześniej była mowa o tym, że muszą być 2 pisemne prośby o eutanazję oddzielone 15 dniami). na podstawie okoliczności klinicznych, które muszą być odnotowane w dokumentacji medycznej". Zwróć uwagę na kilka rzeczy:
- że kryterium zdolności do pracy ustala lekarz. W sprawie tak poważnej jak zdolność do czynności prawnych, uprawnienia te otrzymuje lekarz;
- że jeżeli lekarz uzna, że należy pominąć procedurę dwóch poprzednich wniosków, np. z uwagi na to, że pacjent w ciągu kilku dni straci zdolność do czynności prawnych, może pominąć protokół.
6) Określając wymogi, jakie musi spełniać wniosek o udzielenie pomocy w umieraniu, stwierdza się (zob. art. 6 ust. 4), że po stwierdzeniu faktycznej niezdolności "...osobie, która została uznana za niezdolną do umierania, przysługuje prawo do zasiłku pogrzebowego...".wniosek o udzielenie pomocy w umieraniu może zostać przedłożony odpowiedzialnemu lekarzowi przez inną pełnoletnią i w pełni zdolną osobę, do której dołączono wcześniej podpisaną przez pacjenta dyrektywę wstępną, testament życia, dyrektywy wstępne lub prawnie uznane równoważne dokumenty. W przypadku braku osoby, która może złożyć wniosek w imieniu pacjenta, wniosek o eutanazję może złożyć lekarz prowadzący leczenie.". Nie dość, że rodzina może zostać pominięta przy podejmowaniu decyzji, to jeszcze jak się później stwierdza (patrz art. 9) lekarz "...".jest zobowiązany do realizacji postanowień dyrektywy wstępnej lub równoważnego dokumentu"Dokument może trafić do lekarza (być może sfałszowany) w każdym momencie ewolucji klinicznej pacjenta, po uznaniu go za "de facto niezdolnego".
7) Po przeprowadzeniu eutanazji lekarz odpowiedzialny musi przedłożyć komisji nadzorczej określone dokumenty. Brzmienie przepisu otwiera możliwość, że nawet jeśli pacjent nie zażądał eutanazji na piśmie, ktoś "w imieniu pacjenta" może jej zażądać (zob. art. 12, ust. a-4: "...").Jeżeli wnioskodawca posiadał dyrektywę wstępną lub równoważny dokument, w którym wskazano przedstawiciela, pełne imię i nazwisko przedstawiciela. W przeciwnym razie imię i nazwisko osoby, która złożyła wniosek w imieniu pacjenta de facto ubezwłasnowolnionego.").
8) Wreszcie, bardzo niepokojące jest to, że Pierwszy dodatkowy przepis. O prawnym ujęciu śmiercistwierdzają, że "(...)Śmierć wynikającą z udzielenia pomocy w umieraniu uważa się do wszystkich celów za śmierć naturalną, niezależnie od kodowania wykonanego w chwili śmierci.". Innymi słowy, gdy sędzia lub krewny otrzyma akt zgonu, przeczyta śmierć naturalnaNowa ustawa, która miałaby odciąć możliwość złożenia pozwu w związku z podejrzeniem, że np. nie zostały spełnione wszystkie zabezpieczenia, jest tego dobrym przykładem.
Stojąc przed jakimkolwiek prawem, uczeni prawnicy często zadają sobie pytanie, jakie jest to prawo, które zamiar samego prawa. Wielu obawia się, że intencje leżące u podstaw są raczej ekonomiczne, jako kolejny środek zabezpieczenia państwa opiekuńczego (trwałość emerytur itp.). I że prawo godna śmierć pod tą nazwą kryje się procedura mająca na celu zakończenie tego, co uważa się za bezużyteczne życie.
3. Z woli pacjenta
Wielu uczonych z dziedziny prawa i medycyny zwraca uwagę, że ocena rzeczywistej autonomii osoby wyrażającej wolę śmierci jest jednym z najtrudniejszych pytań.
Prawo zwraca uwagę, że swobodna i dobrowolna zgoda podmiotu może być bardzo łatwo obarczona wadą: może być wymuszona przez rodzinę, opiekunów, lekarza; przez osoby zainteresowane pobraniem ubezpieczenia na życie; lub przez administrację (w przypadku pacjenta będącego tylko pod opieką administracji zdrowia) itp. Gdy sytuacja osoby chorej jest dużym obciążeniem dla rodziny, obiektywnym lub subiektywnym, możliwość wyboru eutanazji staje się moralnym przymusem na sumieniu osoby, która czuje, że jest przeszkodą.
W medycynie specjaliści (psychiatrzy, paliatywiści, intensywiści, neurolodzy itd.) zgłosili istotne zastrzeżenia co do wolności pacjenta przy wyrażaniu "woli śmierci". Przyjrzyjmy się niektórym z nich:
- Tylko dzięki wolności można podejmować decyzje zgodne z własnym sposobem myślenia i sposobem życia. Zaburzenia, które na to wpływają, w mniejszym lub większym stopniu będą skutkowały decyzją zaczerpniętą z patologii, w której brakuje podstawowego elementu: wolności. Ale to jest właśnie tam, gdzie występują zaburzenia psychiczne, wolność jest poważnie zagrożona, Jest to element niezbędny (wolność lub autonomia woli pacjenta do wyrażenia jego wyraźnej woli śmierci) do tego, aby odpowiedzieć lub nie na prośbę o pomoc w umieraniu.
- Niektóre patologie mogą upośledzać istotne funkcje psychiczne (świadomość, myślenie, percepcję zmysłową, doświadczenie siebie lub afektywność), umożliwiające podejmowanie odpowiednich decyzji. Integralność tych funkcji jest warunkiem sine qua non przyjęcie, że decyzja została podjęta w sposób wolny i jest zgodna z prawdziwą wolą danej osoby, a nie z wolą uwarunkowaną patologicznie. Dlatego osoby cierpiące na dekompensację psychopatologiczną w momencie podejmowania decyzji mających wpływ na ich przyszłość muszą być wcześniej wspierane, aby przywrócić im wolność, a w ostateczności zdolność do podejmowania decyzji. Zwłaszcza jeśli te decyzje są sprzeczne z ich własnym interesem i są nieodwracalne.
- Najcięższe zaburzenia psychiczne same w sobie stawiają tych pacjentów w sytuacji szczególnego zagrożenia, z towarzyszącymi im problemami dotyczącymi długości życia, dostępu do mieszkania, zatrudnienia, specjalistycznej opieki zdrowotnej itp.
- Wiadomo, że pragnienie śmierci jest częścią wspólnej symptomatologii kilku zaburzeń psychicznych, zwłaszcza depresyjnych, ale także m.in. schizofrenii, uzależnień i ciężkich zaburzeń osobowości. W rzeczywistości samobójstwo jest globalnym problemem zdrowia publicznego - częstość występowania zakończonego samobójstwa u pacjentów z zaburzeniami psychicznymi jest bardzo wysoka, stanowiąc jedną z głównych przyczyn śmierci u osób w wieku 15-34 lat. Opinia naukowa zgodnie wiąże większość zakończonych samobójstw z obecnością choroby psychicznej, przyjmując nawet, że chęć śmierci nie zawsze wynika z manifestacji choroby psychicznej.
- Obecność depresja stanowi szczególny problem w przypadku wniosków o eutanazję, ponieważ może wpływać na kompetencje pacjentów, zwłaszcza w zakresie względnego znaczenia, jakie przypisują oni pozytywnym i negatywnym aspektom swojej sytuacji i możliwym przyszłym rezultatom. Depresja jest chorobą, dla której istnieją sposoby leczenia i jest potencjalnie odwracalna. Pacjenci z depresją mogą być w tym kontekście uznani za populację wrażliwą, ponieważ ich prośba o śmierć może wynikać z obecności depresji; a właściwą odpowiedzią jest leczenie depresji, a nie pomoc w umieraniu.
- Nie ulega wątpliwości, że niektóre zaburzenia psychiczne powodują ogromne cierpienie, a o stopniu generowanego przez nie dystresu można łatwo wnioskować zarówno z doświadczeń społecznych i zawodowych z pacjentami psychiatrycznymi, jak i z danych dotyczących samobójstw przypisywanych zaburzeniom psychicznym. Nie można pominąć podobieństwa poczucia beznadziejności i pragnienia śmierci z symptomatologią depresji i klinicznym kontekstem samobójstwa. Podatność nie powinna być wykorzystywana do dyskryminacji dostępu do pomocy w umieraniu lub jakiegokolwiek innego prawa prawnego, ale obecność elementów spoza osoby w procesie podejmowania decyzji nie może być ignorowana, tym bardziej, gdy jest to wydarzenie nieodwracalne. W społeczeństwach, w których zapobieganie samobójstwom jest uznawane za globalny obowiązek, a zmniejszenie ich rocznej liczby za wspólny cel, nie można nie zauważyć nieścisłości w uznaniu pomocy w umieraniu osobom cierpiącym na zaburzenia, których objawami są ideacje samobójcze i pragnienie śmierci, za część ich patologii.
- Istnieją liczne badania dotyczące "życzenia śmierci", którego doświadczają pacjenci chorzy na raka lub nieuleczalnie chorzy w pewnym momencie swojego przebiegu klinicznego. Badania pokazują, że ten stan umysłu ma zupełnie inne znaczenie niż "rzeczywista chęć bycia zabitym".
4. O roli lekarzy w prawie
Przede wszystkim należy sięgnąć do oficjalnych deklaracji pisanych przez różne korporacje medyczne. Są jednomyślni w kategorycznym odrzuceniu perwersyjnej współpracy, o którą prosi się lekarzy, by spowodowali śmierć pacjenta. Zgodnie z medyczną etyką zawodową eutanazja i medyczna pomoc w samobójstwie są niezgodne z etyką lekarską.
- Światowe Stowarzyszenie Medyczne, w październiku 2019 roku, wydało Oświadczenie, w którym wyraziło "zdecydowany sprzeciw wobec eutanazji i samobójstwa wspomaganego przez lekarza; żaden lekarz nie powinien być zmuszany do angażowania się w eutanazję lub samobójstwo wspomagane przez lekarza, ani nie powinien być zmuszany do kierowania pacjenta w tym celu"..
- W maju 2018 roku Consejo General de Colegios oficiales de Médicos en España (Organización Médica Colegial) opublikowała swoje "Posicionamiento ante la eutanasia y el suicidio asistido" (Stanowisko w sprawie eutanazji i samobójstwa wspomaganego), w którym zgodnie z Kodeksem Etyki Lekarskiej stwierdza się, że. lekarz nigdy nie może celowo spowodować śmierci pacjenta, nawet na jego wyraźne życzenie..
- A ostatnio hiszpański Komitet Bioetyczny (organ konsultacyjny podlegający Ministerstwu Zdrowia) opublikował w październiku 2020 roku swój raport, w którego rozdziale 6 (zatytułowanym. Eutanazja i profesjonalizm medyczny) wskazał, że "ze ściśle medycznego punktu widzenia [...] eutanazja wiąże się z przemianą, która musi być podkreślona. Poprzez opisanie go jako prawa realizowanego w kontekście działalności medycznej, to sama działalność medyczna ulega przekształceniu, ponieważ w określonych przypadkach opisanych przez prawo zabójstwo medyczne staje się czynnością protokolarną.. [...] Wraz z eutanazją medyk zyskuje nową, choć niezamierzoną, władzę. Posiada on władzę śmierci nad pacjentem, która z pewnością otwiera się zgodnie z wolą pacjenta i okolicznościami przewidzianymi w ustawie. Zmiana, która następuje, to umyślne zabójstwo ze strony lekarza jako obowiązek prawny, który przekroczy lex artis"..
- Szczególnie interesujące są również deklaracje opublikowane przez Hiszpańskie Towarzystwo Psychiatryczne, Hiszpańskie Towarzystwo Opieki Paliatywnej czy oficjalna wspólna deklaracja Madryckich Stowarzyszeń Farmaceutów, Dentystów i Lekarzy.
Co oznacza dla medycyny sytuacja, w której lekarz musi spowodować śmierć lub asystować przy samobójstwie swojego pacjenta, jeśli ten go o to poprosi? W skrócie można powiedzieć, że doprowadza do degeneracji medycyny, bo zamienia medycynę w coś innego:
- Perwersja relacji lekarz-pacjent. Opieka nad samobójcami nie jest zadaniem, które wynika z odpowiedzialności zawodowej lekarza, ważne jest bowiem, aby ciężko chorzy pacjenci mogli postrzegać swojego lekarza jako osobę godną zaufania, z którą mogą porozmawiać, nawet jeśli zmagają się z pragnieniem przedwczesnej śmierci. W ramach chronionej przestrzeni relacji lekarz-pacjent każdy pacjent powinien móc liczyć na uczciwą rozmowę o myślach i zamiarach samobójczych oraz na zorientowane na życie doradztwo i wsparcie ze strony lekarza. Odmowa pomocy w samobójstwie umożliwia lekarzom zachowanie etycznego i deontologicznego znaczenia ich zawodu, a pacjentom pozwala zachować silniejsze zaufanie do lekarzy.
- Zniesienie etos Niszczy powołanie lekarskie, podstawowe cechy tego zawodu: opiekę i towarzyszenie pacjentowi do końca, zapobieganie cierpieniu, wierność pacjentowi, poszanowanie jego godności, koleżeństwo zawodowe, równą sprawiedliwość dla wszystkich. Lekarz jest osobą, której człowiek ufa właśnie w chwili, gdy choroba i cierpienie wysysają jego siły duchowe i cielesne oraz zagrażają jego życiu. Lekarz nie może być proszony o osądzanie lub decydowanie, kto powinien żyć, a kto umrzeć. Zaufanie, jakim obdarza go pacjent, opiera się na założeniu zarówno jego profesjonalizmu, jak i jednoznacznej postawy pro-life, której się od niego oczekuje.
- Uczciwe spojrzenie na rzeczywistość ujawnia, że lekarz, jako podmiot moralny, nie jest "istotą wyższą". Jest człowiekiem, z cnotami i słabościami, ideałami i wadami. Może być czasem przemęczony, zirytowany swoimi niepowodzeniami lub nadmiernie poruszony cierpieniem swoich pacjentów. Ze zmęczenia emocjonalnego lub bezmyślnego współczucia lekarz może ulec pokusie przewidywania śmierci pacjenta, zwłaszcza gdy pacjent go o to prosi. Gdyby wtedy uległ, popełniłby zabójstwo. Bezwzględny zakaz zabijania swoich pacjentów, obecny w etyce zawodowej od czasów Hipokratesa, był moralną siłą napędową i ludzkim zbawieniem lekarzy i medycyny.
- Lekarz ustawia się jako pełnomocnik niezdolnych do pracy pacjentów. Lekarz, który akceptuje "rozwiązanie" eutanatyczne dla części swoich pacjentów, staje się, ze względu na spójność moralną, właścicielem życia osób przewlekle niezdolnych do życia (głęboko upośledzonych, trwale śpiących, z demencją starczą itp.)
- Doświadczenia Belgii i Holandii pokazują, że początkowo wyznaczone przez prawo granice są szybko wymazywane przez praktykę lekarzy. Gdy eutanazja nabiera w sumieniach jednostek lub społeczeństw statusu czegoś moralnie dopuszczalnego, a nawet dobrego, staje się powszechna i w istocie prawnie niekontrolowana.
- Kolejny powód, na który warto zwrócić uwagę to. eutanazja głęboko szkodzi badaniom biomedycznym, szczególnie te, które mają na celu leczenie zaawansowanej i terminalnej choroby. Ale także tych, którzy szukają rozwiązań dla chorób uznawanych obecnie za nieuleczalne, zwłaszcza jeśli badacze nie odkryją obiecujących perspektyw szybkiego postępu. Słodka śmierć" może okraść badania nad mechanizmami starzenia się mózgu, rehabilitacją demencji, zaawansowanymi chorobami nowotworowymi, korektą wad rozwojowych wielu osób oraz wieloma poważnymi chorobami genetycznymi ich bodźców. Ci, którzy twierdzą, że eutanazja zuboży pracę i naukę lekarzy, mają sporo racji.
Co oznacza dla medycyny sytuacja, w której lekarz musi spowodować śmierć lub asystować przy samobójstwie swojego pacjenta, jeśli ten go o to poprosi? Wynaturzenie medycyny, bo zmienia medycynę w coś innego.
Juan Carlos García Vicente
5. Katolickie stanowisko w sprawie eutanazji
We wszystkich powyższych nie odniesiono się do przekonań religijnych. Z pewnością jednak idea, którą człowiek wierzący otrzymuje z własnych przekonań religijnych o pochodzeniu i przeznaczeniu człowieka, każe mu reagować z trwogą na wszelkie próby legalizacji tej praktyki. Wierzący przyjmuje z poczuciem bezpieczeństwa i ulgi przekonanie, że tylko Bóg życia jest Panem, który panuje nad śmiercią. Przyjście do tego życia i jego koniec to wydarzenia zbyt ważne i tajemnicze, aby jakakolwiek ludzka władza mogła w nie ingerować.
Główne oficjalne dokumenty Kościoła katolickiego dotyczące eutanazji to Deklaracja Iura et bonai Karta Bonus Samaritanusoba wydane przez Kongregację Nauki Wiary odpowiednio w 1980 i 2020 roku. Do tych dokumentów należy dodać odrzucenie eutanazji sformułowane przez św. Jana Pawła II w encyklice Evangelium vitae n. 65, ze szczególnie uroczystymi słowami: "Zgodnie z Magisterium moich poprzedników i w jedności z biskupami Kościoła katolickiego potwierdzam, że eutanazja jest ciężkim naruszeniem prawa Bożego, o ile jest świadomą, moralnie niedopuszczalną eliminacją osoby ludzkiej"..
Te dwa dokumenty, choć dzieli je 40 lat, stanowią krótkie kompendium katolickiej moralności na temat choroby i śmierci. Ich lektura pokazuje, że magisterium było świadome ciągłej ewolucji rzeczy, zarówno w odniesieniu do eutanazji, jak i do nowych terapii, które umożliwiały ratowanie życia lub przedłużanie go niemal w nieskończoność.
W oświadczeniu Iura et bona dwa postulaty antropologiczne, na których opiera się dobrowolna eutanazja i wspomagane samobójstwo, zostają uwzględnione i obalone: z jednej strony idea, że w pewnych okolicznościach umieranie jest dobrem, a życie złem; z drugiej strony twierdzenie, że człowiek ma prawo do wyboru, czy chce spowodować, czy też nie, śmierć innych osób. Dokument ten zaprzecza ponadto, że ból jest złem absolutnym, którego należy unikać za wszelką cenę: obowiązkowym aktem miłosierdzia jest czynienie tego, co możliwe, aby ulżyć cierpieniom chorych, nie zapominając jednak o pozytywnym znaczeniu cierpienia dobrowolnie przyjętego i podtrzymywanego przez wiarę w Jezusa Chrystusa.
Miłosierdzie i dobroczynność mają tysiąc sposobów wyrażania się. Ale nie ma wśród nich miejsca na zabójstwo umierającego brata. Doktryna katolicka potwierdza, że życie jest cudownym darem i obowiązkiem powierzonym człowiekowi przez Boga. I że właśnie dlatego, że jest to dar i misja otrzymana od Pana, należy nią zarządzać i żyć w pełni, zawsze z ufnością powierzając się projektom Bożej miłości, zwłaszcza w chwilach największych trudności. Dlatego moralność katolicka widzi w eutanazji i wspomaganym samobójstwie zło, które sprzeciwia się nie abstrakcyjnym zasadom dogmatycznym, ale samemu dobru człowieka, ponieważ jest sprzeczne z jego wewnętrzną istotą i powołaniem do szczęścia.
W przypadku choroby powierzenie się Bożej Opatrzności nie eliminuje osobistego obowiązku dbania o siebie i bycia zadbanym, ani nie nakłada obowiązku korzystania ze wszystkich możliwych środków zaradczych. W szczególności niniejsza deklaracja zawiera następujące wyjaśnienia:
- w braku innych środków zaradczych dopuszczalne jest odwołanie się, za zgodą pacjenta, do środków oferowanych przez najbardziej zaawansowaną medycynę, nawet jeśli są one jeszcze w fazie eksperymentalnej i nie są pozbawione pewnego ryzyka;
- Dopuszczalne jest również zaprzestanie stosowania tych środków, gdy rezultaty nie odpowiadają pokładanym w nich oczekiwaniom;
- zawsze wolno zadowolić się normalnymi środkami, jakie może zaoferować medycyna;
- W obliczu bliskiej i nieuchronnej śmierci, mimo zastosowanych środków, dopuszczalna jest rezygnacja z leczenia, które prowadziłoby jedynie do niepewnego i bolesnego przedłużenia życia, ale bez przerywania normalnej opieki, jaką w takich przypadkach należy otoczyć każdego chorego.
Wobec kultury proeutanazji chrześcijaństwo piętnuje sprzeczności i słabości stanowisk, które nie uświadamiają dramatu tych, którzy chorzy i być może zmarginalizowani przez wszystkich, nie mogą już dłużej znosić życia. Pragnienie śmierci jest często wynikiem nieludzkiej i niesprawiedliwej sytuacji lub patologicznego stanu, który został zaniedbany lub wręcz zignorowany. Nie da się zaprzeczyć, że długotrwały ból jest nie do zniesienia, a inne przyczyny psychologiczne mogą zaciemnić umysł do tego stopnia, że można pomyśleć, że można legalnie poprosić o śmierć lub zapewnić ją innym. Ale mimo wszystko mordowanie chorego człowieka jest niedopuszczalne.
Prośba o śmierć raczej nie jest wynikiem realnego wyboru. Ten, kto znajduje się w takich okolicznościach, ma tylko doświadczenie rozpaczy lub rzeczywistej samotności, ale nie ma doświadczenia śmierci: śmierć można sobie tylko wyobrazić, ale nie można jej zmierzyć, a tym bardziej policzyć. Jest to jedyna ludzka sprawa, która nie pozostawia możliwości powrotu. Paradoksalnie, nie ma w życiu momentu, w którym tak zasadnicze znaczenie miałoby ponowne rozbudzenie nadziei, jak wtedy, gdy jest się blisko śmierci: jest to moment, w którym przeżyta do tej pory historia nabiera pełnego znaczenia tylko wtedy, gdy możliwość przyszłości pozostaje otwarta.
Karta Bonus Samaritanus oddaje wszystkie te same uczucia. Poszerza jednak punkt ciężkości uwagi, uwzględniając ostatnie 40 lat rozwoju medycyny. Już sama lektura spisu treści tego dokumentu daje wyobrażenie o nowych dziedzinach zdrowia i terapii, w których moralność katolicka może rzucić ważne światło.
W bardzo dużym skrócie możemy podsumować dwie wskazówki, które pojawiają się w tym dokumencie:
- Kluczową i powtarzającą się koncepcją jest koncepcja opieka (gdy nie jest możliwe wyleczyćjest zawsze możliwe opieka) oraz. akompaniament przewlekle chorych, bez nadziei na wyleczenie, lub w terminalnej fazie choroby. Ciągłość opieki jest obowiązkiem lekarza, jako szczególna forma solidarności z cierpiącymi.
- Szczególną uwagę zwraca się na obowiązek lekarza dostosowania terapii do realnych możliwości poprawy stanu pacjenta, wskazując na daremność terapeutyczną jako praktykę nie tylko medycznie, ale i etycznie niedopuszczalną. I uznanie legalności sedacji w ostatnich fazach życia: "...obowiązkiem lekarza jest dostosowanie terapii do realnych możliwości poprawy stanu pacjenta".W celu zmniejszenia dolegliwości bólowych pacjenta w terapii przeciwbólowej stosuje się leki, które mogą powodować stłumienie świadomości (sedacja). [...] Kościół potwierdza legalność sedacji jako części opieki ofiarowanej pacjentowi, aby koniec życia mógł się odbyć w jak największym spokoju i w jak najlepszych warunkach wewnętrznych. Dotyczy to również zabiegów wyprzedzających moment śmierci (głęboka sedacja paliatywna w fazie terminalnej), zawsze, w miarę możliwości, za świadomą zgodą pacjenta". (Bonus Samaritanus, n. 7).
Źródła wykorzystane w pracy, jako referencje dla zainteresowanych czytelników:
1) Można zobaczyć próbkę stanowiska zwolenników eutanazji:
2) Aktualne prawo dotyczące eutanazji w Hiszpanii można znaleźć pod adresem: https://www.boe.es/buscar/pdf/2021/BOE-A-2021-4628-consolidado.pdf
3) Proponuje się następujące lektury, które mają rzucić światło na to, dlaczego jest to prawo niesprawiedliwe. Co prawda nie odnosi się do przetwarzanej ustawy hiszpańskiej, ale ogólnie analiza Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 31 sierpnia 2020 r. jest znakomita. Można go znaleźć pod adresem: https://www.echr.coe.int/Documents/Guide_Art_2_ENG.pdf. Niezwykle interesujące są również strony poświęcone analizie prawnej eutanazji w Raporcie Hiszpańskiego Komitetu Bioetycznego (organu konsultacyjnego przy Ministerstwie Zdrowia); można je znaleźć pod adresem: http://assets.comitedebioetica.es/files/documentacion/Informe%20CBE%20final%20vida%20y%20la%20atencion%20en%20el%20proceso%20de%20morir.pdf.
4) Istnieją różne opracowania dotyczące ograniczeń technicznych obecnej ustawy o eutanazji, z prawnego punktu widzenia. Aby przytoczyć bardziej szczegółowe opracowanie, spośród wielu, dotyczące techniki prawnej, patrz: R. Gisbert, El gran peligro de la ley de eutanasia
(https://www.youtube.com/watch?v=21vp0TXhlaQ; durac. 37 min). Autor ten zajmuje się tekstem ustawy uchwalonej w Kongresie, przed jej przejściem przez Senat i opracowaniem projektu ustawy obecnie obowiązującej. Modyfikacje wprowadzone do obowiązującej ustawy nie wpływają jednak na istotę analiz R. Gisberta, które są nadal aktualne. Inne badania jakościowe, obecnie krótsze, można znaleźć w R. Navarro-Valls, La encrucijada sangrienta del derecho (La encrucijada sangrienta del derecho) (https://blogs.elconfidencial.com/espana/tribuna/2020-10-20/encrucijada-sangrienta-derecho_2796332/); lub J.M. Torralba, Dignidad humana y autonomía personal en la nueva ley de eutanasia (https://www.elespanol.com/opinion/tribunas/20201017/dignidad-humana-autonomia-personal-nueva-ley-eutanasia/528817119_12.html).
5) Proponujemy odczytanie stanowiska Hiszpańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, które znajduje się w: Sociedad Española de Psiquiatría: http://www.sepsiq.org/file/Grupos%20de%20trabajo/SEP-Posicionamiento%20Eutanasia%20y%20enfermedad%20mental-2021-02-03(1).pdf
6) Dla zainteresowanych czytelników, zwłaszcza lekarzy i pracowników służby zdrowia, odnotowano niektóre nowsze badania dotyczące "życzenia śmierci" wyrażanego przez niektórych pacjentów:
- Bellido-Pérez M, Monforte-Royo C, Tomás-Sábado J, Porta-Sales J, Balaguer A. Assessment of the wish to hasten death in patients with advanced disease: A systematic review of measurement instruments. Palliat Med. 2017 Jun;31(6):510-525. doi: 10.1177/0269216316669867. Epub 2016 Oct 22. PMID: 28124578; PMCID: PMC5405817. Artykuł można przeczytać na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5405817/
- Rodríguez-Prat A, van Leeuwen E. Założenia i moralne rozumienie życzenia przyspieszenia śmierci: filozoficzny przegląd badań jakościowych. Med Health Care Philos. 2018 Mar;21(1):63-75. doi: 10.1007/s11019-017-9785-y. PMID: 28669129. Streszczenie można znaleźć pod adresem: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28669129/
- Belar, Alazne & Arantzamendi, Maria & Santesteban, Yolanda & López-Fidalgo, Jesús & Martínez García, Marina & Gay, Marcos & Rullan, Maria & Olza, Inés & Breeze, Ruth & Centeno, Carlos (2020). Badanie przekrojowe dotyczące życzenia śmierci wśród pacjentów paliatywnych w Hiszpanii: jedno zjawisko, różne doświadczenia. BMJ Supportive & Palliative Care. bmjspcare-2020. 10.1136/bmjspcare-2020-002234. Artykuł można pobrać pod adresem: https://www.researchgate.net/publication/342429857_Cross-sectional_survey_of_the_wish_to_die_among_palliative_patients_in_Spain_one_phenomenon_different_experiences
- Arantzamendi M, García-Rueda N, Carvajal A, Robinson CA. People With Advanced Cancer: The Process of Living Well with Awareness of Dying. Qual Health Res. 2020 Jul;30(8):1143-1155. doi: 10.1177/1049732318816298. Epub 2018 Dec 12. PMID: 30539681; PMCID: PMC7307002. Artykuł można przeczytać na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7307002/
7) Oświadczenie Światowego Stowarzyszenia Medycznego, październik 2019, można znaleźć na: https://www.wma.net/es/policies-post/declaracion-sobre-la-eutanasia-y-suicidio-con-ayuda-medica/
8) Deklaracja Consejo General de Colegios oficiales de Médicos en España (Organización Médica Colegial), maj 2018, znajduje się na stronie: https://www.cgcom.es/sites/default/files/u183/np_eutanasia_21_05_18.pdf. Nowe oświadczenie tego organu było konieczne po przejściu ustawy w Kongresie, zauważając, że Uregulowanie eutanazji w Hiszpanii oznacza zatwierdzenie przez prawo, że eutanazja jest "aktem medycznym". Jest to niezgodne z naszym Kodeksem Etyki Lekarskiej i sprzeczne ze stanowiskami Światowego Stowarzyszenia Lekarzy. Dalej ostrzega, że CGCOM uruchomi wszelkie niezbędne mechanizmy w obronie zawodu lekarza, praktyki lekarskiej, wartości profesjonalizmu medycznego i relacji lekarz-pacjent.. Można je znaleźć na: https://www.cgcom.es/sites/default/files/u183/np_ley_eutanasia_cgcom_18_12_2020.pdf
9) Raport CBI (Hiszpańskiego Komitetu Bioetycznego) można przeczytać w: http://assets.comitedebioetica.es/files/documentacion/Informe%20CBE%20final%20vida%20y%20la%20atencion%20en%20el%20proceso%20de%20morir.pdf.
10) Deklarację Hiszpańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego można przeczytać w: http://www.sepsiq.org/file/Grupos%20de%20trabajo/SEP-Posicionamiento%20Eutanasia%20y%20enfermedad%20mental-2021-02-03(1).pdf
11) Bardzo stanowcze deklaracje hiszpańskiego Towarzystwa Opieki można znaleźć, by przytoczyć tylko dwie najnowsze, w:
– https://aecpal.secpal.com/Sobre-la-eutanasia-y-la-dignidad-al-final-de-la-vida
12) Oficjalne wspólne oświadczenie Madryckich Stowarzyszeń Farmaceutów, Dentystów i Lekarzy można znaleźć na stronie https://www.icomem.es/comunicacion/noticias/3640/Declaracion-oficial-contra-el-Proyecto-de-Ley-de-Eutanasia-de-los-Colegios-de-Farmaceuticos-Odontologos-y-Medicos-de-Madrid
13) Istnieją setki wywiadów, książek i artykułów napisanych przez lekarzy na temat znaczenia dla medycyny faktu, że lekarz musi spowodować śmierć lub asystować przy samobójstwie swojego pacjenta, jeśli pacjent go o to poprosi. Aby przytoczyć jedno opracowanie lekarza, skierowane do lekarzy, które jest szczególnie cenne ze względu na zwięzłość, jasność i kwalifikacje jego autora, należy przeczytać G. Herranz, Los médicos y la suicidio. Herranz, Los médicos y la eutanasia, które można znaleźć pod adresem: http://www.muertedigna.org/textos/euta29.html
14) Jeśli chodzi o stanowisko katolików w sprawie eutanazji, nie należy zapominać, że Konferencja Episkopatu Hiszpanii (i wielu biskupów w ich zwyczajnym magisterium) opublikowała kilka zdecydowanych oświadczeń na ten temat. Można je znaleźć w:
– https://www.conferenciaepiscopal.es/podcast/la-vida-es-un-don-la-eutanasia-un-fracaso/lub jego wersji tekstowej pod tytułem Życie jest darem, które można przeczytać na: https://www.conferenciaepiscopal.es/interesa/eutanasia/iglesia-frente-eutanasia/
15) Jak wiadomo, głównymi oficjalnymi dokumentami Kościoła katolickiego dotyczącymi eutanazji, wydanymi przez Kongregację Nauki Wiary, są deklaracja Iura et bonai Karta Bonus Samaritanusktóre można przeczytać na stronie
https://press.vatican.va/content/salastampa/es/bollettino/pubblico/2020/09/22/carta.html
16) Aby dać odniesienie do powszechnego i uroczystego magisterium w sprawie eutanazji, należy przytoczyć tekst św. Jana Pawła II w encyklice Evangelium vitae, n. 65.
17) Czytelnicy znajdą w Karcie Bonus SamaritanusKsiążka podzielona jest na dziesięć rozdziałów dotyczących podejmowania decyzji etycznych w szerokim zakresie sytuacji klinicznych (konteksty pediatryczne, stan wegetatywny, wycofanie terapii itp.) Będzie ona szczególnie interesująca dla lekarzy.
18) Dla ułatwienia poniżej zamieszczono niektóre fragmenty tekstu Karty. Bonus SamaritanusRozdział V: Nawet gdy wyleczenie jest niemożliwe lub mało prawdopodobne, wsparcie lekarskie i pielęgniarskie (opieka nad podstawowymi funkcjami organizmu), psychiczne i duchowe, jest obowiązkiem nie do uniknięcia, gdyż w przeciwnym razie stanowiłoby nieludzkie opuszczenie chorego. (.../...) Uznanie niemożności wyleczenia w bliskiej perspektywie śmierci nie oznacza jednak końca pracy lekarskiej i pielęgniarskiej. Sprawowanie odpowiedzialności wobec chorego oznacza zapewnienie opieki aż do końca: "leczyć, jeśli to możliwe, zawsze opiekować się". Ta intencja, by zawsze troszczyć się o chorego, daje kryterium oceny różnych działań, które należy podjąć w sytuacji choroby "nieuleczalnej"; nieuleczalność zresztą nigdy nie jest synonimem "nieuleczalności". Spojrzenie kontemplacyjne zaprasza nas do poszerzenia pojęcia opieki.
(19) Moralna dopuszczalność sedacji jest, jak powszechnie wiadomo, zapisana w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Bonus SamaritanusV, n. 7.
20) Jako dodatkową bibliografię ogólną proponuje się:
I. Carrasco de Paula, głos Eutanazjaw Papieskiej Radzie ds. Rodziny, Leksykon (Wieloznaczne i sporne pojęcia dotyczące rodziny, życia i zagadnień etycznych)Palabra 2004, s. 359-366.
M. Martínez-Selles, Eutanazja. Analiza w świetle nauki i antropologii., Rialp, Madrid 2019, 98 stron.
C. Centeno, Eutanazja, według prawa, w Hiszpanii: czy wszystko jest jasne?w https://theconversation.com/eutanasia-por-ley-en-espana-esta-todo-claro-152908
C. Centeno, Chcę społeczeństwa, które chroni słabych i koi chorych.w https://eldebatedehoy.es/noticia/entrevista/08/02/2021/carlos-centeno-eutanasia/#:~:text=Quiero%20una%20sociedad%20en%20la,enfermo%20se%20le%20ofrezca%20alivio.&text=Estoy%20a%20favor%20de%20la,que%20viven%20todos%20los%20dem%C3%A1s.
AA.VV., Dawanie życia u kresu życia: 20 pism do refleksjiw Cuadernos de Bioética (do pobrania na: http://aebioetica.org/eutanasia-y-etica.html)
Aceprensa, Eksperci ONZ: niepełnosprawność nie jest podstawą do eutanazjiw https://www.aceprensa.com/el-observatorio/expertos-de-la-onu-la-discapacidad-no-es-motivo-para-aplicar-la-eutanasia/
E. García Sánchez, Autonomia pacjenta jako moralne uzasadnienie eutanazji. Analiza jego instrumentalizacji i perwersjiw: https://www.bioeticaweb.com/wp-content/uploads/eutanasia_vs_autonomia.pdf
R. Sánchez Barragán, Sprzeciw sumienia wobec eutanazji: analiza bioprawna,pl: http://revistas.usat.edu.pe/index.php/apuntes/article/view/398/843
Ksiądz, doktor teologii moralnej, doktor teologii moralnej
