Debata o filozofii chrześcijańskiej (1931)Étienne Gilson i granice między teologią a filozofiąFilozofia ma znaczenieKościół ma kilku świętych, którzy byli wielkimi filozofami - świętego Augustyna, świętego Tomasza, świętego Anzelma, świętego Bonawenturę i świętego Alberta Wielkiego - więc uderzające jest to, że patronką filozofów jest właśnie kobieta, święta Katarzyna Aleksandryjska. Ale jakie zasługi miała ta 18-letnia dziewczyna, by zostać ogłoszoną patronką tak wielu wielkich myślicieli? Jaką wielką inteligencję posiadała?
Historia świętej Katarzyny Aleksandryjskiej
Pierwsze wzmianki o Katarzynie Aleksandryjskiej pojawiają się w hagiografii między VI a VIII wiekiem, co jest dość późną dokumentacją, biorąc pod uwagę, że męczennica zmarła w Egipcie na początku IV wieku.
Różnorodna dokumentacja dotycząca historii świętego zakończyła się w "...".Złota legenda"Księga arcybiskupa Genui, Santiago de la Voragine, mówi nam, że Katarzyna była chrześcijańską szlachcianką, córką króla Costo z Aleksandrii, młodą kobietą wykształconą w sztukach wyzwolonych, o wielkiej urodzie i cnocie. Katarzyna miała osiemnaście lat, kiedy cesarz Maksencjusz (lub Maksymin) przybył do Aleksandrii i nakazał złożenie pogańskich ofiar z okazji swojej wizyty. Katarzyna odmówiła i wchodząc do świątyni, próbowała przekonać cesarza nienaganną retoryką.
Cesarz, przytłoczony jej elokwencją, wezwał mędrców z całego Imperium, aby obalili jej argumenty. Uczeni ci zostali nawróceni na chrześcijaństwo przez Katarzynę i spaleni za to żywcem. Katarzyna została wychłostana i uwięziona, skazana na śmierć głodową. Jednak dwaj aniołowie towarzyszyli jej w niewoli, lecząc ślady biczowania, a gołąb codziennie przynosił jej jedzenie. Podczas uwięzienia udało jej się nawrócić żonę cesarza, jego generała Porfiriusza i dwustu innych żołnierzy.
Kiedy cesarz ponownie przybył, kazał torturować Katarzynę za pomocą maszyny wykonanej z kół zębatych, która po dotknięciu ciała młodej kobiety eksplodowała na tysiąc kawałków, zabijając cztery tysiące pogan, którzy obserwowali potępienie. Cesarzowa, ganiąc męża za okrucieństwo jego działań i przyznając się do nawrócenia, również została ścięta, podobnie jak generał Porfiriusz i jego nawróceni żołnierze.
W końcu cesarz kazał ściąć młodą kobietę po tym, jak Katarzyna odrzuciła jego propozycję małżeństwa. Z jej ciała wypłynęła nie krew, lecz mleko.
Kilka wieków niewiedzy na temat świętej poddało w wątpliwość jej istnienie; niemniej jednak, jako dydaktyczny przykład chrześcijańskiego życia, święta Katarzyna jest patronką wielu zawodów, biorąc pod uwagę jej niezwykłą erudycję i jest uważana za orędowniczkę w obliczu wszelkiego rodzaju problemów.
Na stronie Historia kościelna Euzebiusza z IV wieku, mówi o aleksandryjskiej kobiecie, która stawiła czoła cesarzowi (nie jest jasne, czy był to Maksencjusz czy Maksymin). Uważa się również, że historia św. Katarzyny mogła być inspirowana i stanowić kontrapunkt dla historii Hypatii (zm. 415), wysoce erudycyjnej egipskiej filozofki religii pogańskiej, która rzekomo została zabita przez tłum chrześcijan w czasach wielkich napięć politycznych i religijnych w tym regionie. Inne źródła mówiące o świętym obejmują Passio (VI-VII w.) lub Greckie Menogolio cesarza Bazylego, gdzie po raz pierwszy jest przedstawiona ze swoimi atrybutami. Wszystkie te źródła dokumentalne kulminują w Złota legenda.
Tak czy inaczej, wydaje się, że od VIII wieku kult św. Katarzyny był powszechny wśród chrześcijan w Egipcie, ponieważ wierzono, że została pochowana na Synaju. Relikwie świętej zostały znalezione na Synaju w IX wieku, gdzie według tradycji zostały przeniesione przez anioły; najstarsze przedstawienia pochodzą z Bizancjum i końca X wieku (ilustracja w Menologio Basila), czy to jako odizolowana postać, jako cykl biograficzny, czy też z konkretnymi scenami narracyjnymi.
Studium ikonograficznego typu męczeństwa św. Katarzyny Aleksandryjskiej
Pierwsze wizerunki świętej, które pojawiły się na Zachodzie, pochodzą z XII wieku, kiedy jej kult został rozpowszechniony przez krzyżowców, na krótko przed tym, jak Santiago de la Vorágine napisał opis życia Katarzyny w swoim dziele pt. Złota legenda.
Począwszy od XIV wieku nastąpił znaczny wzrost liczby przedstawień i dywersyfikacja tematów. Nie tylko pojawiał się w oderwaniu od tradycyjnych atrybutów, takich jak koło zębate jego tortur, palma jako symbol męczeństwa, różne oznaki erudycji (takie jak książki, narzędzia matematyczne lub sfera ziemska), korona jako znak szlachetnego pochodzenia lub miażdżenie głowy cesarza, ale nowe tematy, takie jak mistyczne zaręczyny, stały się powszechne. Idea życia poświęconego Bogu jako formy małżeństwa powraca od XIV wieku. Tak więc, Święta Katarzyna ze SienyŚw. Katarzyna Aleksandryjska, św. Teresa od Jezusa, św. Jan od Krzyża odnoszą się w swoich pismach (lub czytamy to w pismach innych osób po ich śmierci) do podobnej relacji poddania się. W rzeczywistości nie ma takiego epizodu w zachowanej dokumentacji św. Katarzyny Aleksandryjskiej; nawet Jakub z Voragine nie relacjonuje takiej sytuacji, a jedynie wskazuje na to, co Bóg powiedział do świętej na chwilę przed jej ścięciem. "Przyjdź, moja umiłowana, przyjdź, moja oblubienico, przyjdź! Inne powracające tematy to debata z filozofami cesarza, jej męczeństwo i nawrócenie.
Warto wspomnieć o podobieństwach między tą świętą a wspomnianą świętą Katarzyną ze Sieny: obu przypisuje się wielką erudycję (nie na próżno święta Katarzyna ze Sieny jest doktorem Kościoła), debatę przeciwko mędrcom tamtych czasów lub epizod mistycznych zaręczyn, a także ich imiona. Nie jest nierozsądne sądzić, że istnieje pewien związek między życiem XIV-wiecznej świętej (lepiej udokumentowanym) a ewolucją ikonografii świętej Katarzyny Aleksandryjskiej.
Wspomniano już, że artystyczne przedstawienie świętej Katarzyny Aleksandryjskiej było bardzo powszechne w ikonografii chrześcijańskiej od czasów średniowiecza. XVI wiek pozostawił bogate i różnorodne przykłady ikonografii świętej we wszystkich jej wariantach. Dobrze znany jest obraz Caravaggia (1598) przedstawiający świętą Katarzynę z jej najbardziej charakterystycznymi atrybutami: palmą, kołem i sztyletem.
Wśród mistycznych zaręczyn często można znaleźć przedstawienia, w których święty, klęcząc przed Dzieciątkiem Jezus, całuje jego dłoń lub otrzymuje pierścień na znak przymierza. Często przedstawiane są również typowe atrybuty. Przykładem tego jest obraz olejny Alonso Sáncheza Coello (1578), na którym widać świętą z obrączką na palcu.
Obraz Lucasa Cranacha Starszego (1506) przedstawia moment, w którym koło tortur pęka i zabija pogan otaczających świętego, którzy obserwują spektakl.
Istnieje wiele różnych przedstawień świętej Katarzyny Aleksandryjskiej w całej Europie, gdzie jej postać jest czczona w wielu miejscach. Jest uznawana za świętą przez Kościół katolicki, koptyjski, prawosławny i anglikański.
BIBLIOGRAFIA
-De la Vorágine, Santiago, ZŁOTA LEGENDA. VOLUME 2. Alianza Forma, Madryt, 1989.
-Monreal y Tejada, Luis. IKONOGRAFIA CHRZEŚCIJAŃSTWA. El acantilado, Barcelona, 2000.
-Record, André. DROGI STWORZENIA W IKONOGRAFII CHRZEŚCIJAŃSKIEJ. Alianza Forma, Madryt, 1991.
-Franco Llopis, B.; Molina Martín, Á.; Vigara Zafra, J.A. OBRAZY Z TRADYCJI KLASYCZNEJ I CHRZEŚCIJAŃSKIEJ. Ramón Areces, Madryt, 2018 r.
Profesor historii sztuki.
