Ogólnie rzecz biorąc, produkty roślinne zmniejszają ryzyko zachorowania na raka, ponieważ zawierają substancje o działaniu antyoksydacyjnym, które zapobiegają powstawaniu nowotworów. Nie jest to kwestia wykluczenia wszelkiego spożycia mięsa, ale zrobienia miejsca na większą ilość i różnorodność pokarmów roślinnych. Warzywa zmniejszają ryzyko wystąpienia nowotworów jamy ustnej i gardła, przełyku, płuc, żołądka, okrężnicy i odbytnicy, krtani, trzustki, wątroby, jajnika i endometrium. Z kolei owoce minimalizują ryzyko wystąpienia nowotworów jamy ustnej i gardła, przełyku, płuc i żołądka. W związku z tym zaleca się spożywanie co najmniej pięciu porcji owoców i warzyw każdego dnia.
Ale każdy rodzaj raka powinien być rozpatrywany indywidualnie.
Po pierwsze, musimy wspomnieć o raku okrężnicy i odbytnicy (CRC), który jest drugą główną przyczyną zgonów z powodu nowotworów w Hiszpanii i pierwszą w populacji osób niepalących (wśród palaczy główną przyczyną jest rak płuc). Istnieją choroby predysponujące do wystąpienia CRC, takie jak polipy, które mogą rosnąć i stać się złośliwe, oraz choroby zapalne jelit, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Czasami istnieją korzenie genetyczne: 25% pacjentów ma dotkniętego chorobą członka rodziny.
Żywność o wysokiej zawartości błonnika odgrywa rolę ochronną przed CRC: błonnik przyspiesza czas tranzytu jelitowego i ekspozycję błony śluzowej jelita grubego na czynniki rakotwórcze, a także przyczynia się do zwiększenia kwasowości w jelicie grubym. Chociaż wszystkie warzywa są zalecane, szczególnie skuteczne są warzywa krzyżowe, takie jak brokuły, kapusta i kalafior. Inne pokarmy o działaniu ochronnym to ryby (zawierające omega 3), oliwa z oliwek, mleko (ze względu na zawarty w nim wapń), a także te zawierające witaminę D, foliany, flawonoidy, witaminy antyoksydacyjne (A, C i E) oraz selen. Białe mięso (kurczak, wołowina, indyk) ma neutralne działanie.
Z kolei czerwone mięso (wołowina, cielęcina, wieprzowina) lub przetworzone (wędliny, kiełbasy) zwiększa ryzyko. Gotowanie w wysokiej temperaturze prowadzi do powstania substancji (fekapentany, 3-ketosteroidy) zdolnych do wywoływania mutacji w komórkach, a w obecności względnego niedoboru substancji ochronnych i odpowiedniego podłoża genetycznego, sprzyjających złośliwej transformacji polipów. W bardziej ogólnym ujęciu są one również związane z ogólną śmiertelnością pochodzenia nienowotworowego. Azotyny zawarte w żywności wędzonej oraz przetworzonych i solonych produktach mięsnych są również powiązane z CRC.
Styl życia warunkuje pojawienie się i rozwój różnych nowotworów. Istnieją trzy decydujące czynniki. Palenie zwiększa ryzyko zachorowania na CRC, nawet przy zmniejszonym spożyciu, i jest bezpośrednio związane z innymi nowotworami, takimi jak rak płuc, krtani i pęcherza moczowego. Alkohol (w każdej ilości) jest kolejnym czynnikiem ryzyka. Wreszcie, ćwiczenia fizyczne są idealnym środkiem zapobiegawczym, jak również są korzystne w innych aspektach zdrowia.
W odniesieniu do raka prostaty, komórki raka prostaty wydają się być obecne u prawie wszystkich mężczyzn powyżej 50 roku życia. Na szczęście tylko w niektórych przypadkach postępują one do choroby klinicznej, ewentualnie zależą od czynników środowiskowych i dietetycznych. Soja, tłuszcze omega-3 i pomidory, dzięki zawartości likopenu, silnego przeciwutleniacza, zmniejszają ryzyko. Z kolei spożycie wapnia zwiększa ryzyko (jest ono czterokrotnie wyższe u mężczyzn spożywających 2000 mg wapnia dziennie w porównaniu z tymi, którzy spożywają tylko 500 mg dziennie, co odpowiada dwóm szklankom mleka).
Rak trzustki został powiązany z dietami o wysokim indeksie glikemicznym, czyli dietami bogatymi w cukry lub szybko wchłaniane skrobie (nadmiar ziemniaków, ryżu, chleba). A rak piersi ma tendencję do reagowania bardziej na czynniki genetyczne i hormonalne, chociaż ma pozytywny związek ze spożywaniem alkoholu, otyłością i brakiem ćwiczeń fizycznych.
Podsumowując, z dietetycznego punktu widzenia, aby zapobiec nowotworom, wskazane jest unikanie nadmiaru kalorii i ograniczenie niektórych form gotowania, takich jak grillowanie, wędzenie, solenie itp. Natomiast błonnik, witaminy, niektóre minerały i antyoksydanty mają działanie ochronne przed nowotworami.
Specjalista w dziedzinie endokrynologii i żywienia.
