Pierwszy werset 13. rozdziału Ewangelii Jana tworzy uroczysty portyk, który wprowadza nas w tajemnicę męki, śmierci i zmartwychwstania Jezusa lub - w przypadku czwartej Ewangelii - w tajemnicę Jego uwielbienia: "Przed świętem Paschy Jezus, wiedząc, że nadeszła Jego godzina przejścia z tego świata do Ojca, umiłowawszy swoich, którzy byli na świecie, do końca ich umiłował"..
Miłość
Ewangelista podkreśla miłość Jezusa do swoich: do tej pory ich kochał, a teraz ma "dopełnić" tej miłości. Zgodnie ze zwyczajowym podziałem czwartej Ewangelii na dwie części (w skrócie: "księga znaków", rozdziały 1-12; i "księga chwały", rozdziały 13-21), czasownik "kochać" (ἀγαπάω), który w pierwszej części pojawia się zaledwie kilka razy, w drugiej jest bardzo obfity. Tym słowem ewangelista chce wyrazić relację Syna do Ojca, relację Syna do uczniów i relację uczniów między sobą.
Ale rzadkie użycie tego czasownika w pierwszej części jest zrekompensowane w tym pierwszym wersie, ponieważ imiesłów bierny "umiłowawszy", która podsumowuje manifestację Jezusa wobec świata jako Mesjasza poprzez jego znaki i słowa (rozdziały 1-12). Ta miłość będzie miała ciągłość w ostatecznym zwieńczeniu, na razie, "wiedząc, że nadeszła Jego godzina przejścia z tego świata do Ojca".Jezus odda życie za swoich.
Cały
Wyrażenie "do ekstremum". (εἰς τέλος) można interpretować w dwóch sensach: jeden raczej czasowo-ilościowy, "do końca". W ten sposób mówi się, na przykład, o Mojżeszu, kiedy skończył pisać Prawo "do końca". (ἕως εἰς τέλος, Pwt 31, 24), oraz inny, raczej jakościowy - "absolutnie, całkowicie". Możliwe, że ewangelista chce wyrazić oba sensy, które w rzeczywistości uzupełniają się lub niemal utożsamiają. Z jednej strony czasowy fakt kochania do końca wyraża, że to oddanie jest dobrowolne, zgodnie z tym, co mówi Jezus w dyskursie "Dobrego Pasterza": "Z tego powodu Ojciec mnie miłuje, ponieważ Ja kładę swoje życie, abym mógł je odzyskać. Nikt mi jej nie odbiera, ale ja ją składam z własnej woli". (J 10, 17). To zjednoczenie Jezusa z wolą Ojca Niebieskiego jest często wskazywane w Ewangelii przez wyrażenie, że rzeczy mają się spełnić "zgodnie z Pismem Świętym".
Na przykład, gdy Jezus był ze swoimi uczniami w Getsemani, Jezus powiedział do sługi arcykapłana, gdy został zaatakowany: "Schowaj miecz, bo wszyscy, którzy miecza dobywają, od miecza zginą; myślisz, że nie mogę przyjść do Ojca mego? on by mi posłał zaraz więcej niż dwanaście legionów aniołów; jakże więc wypełnią się Pisma, które mówią, że to musi się stać?". (Mt 26, 51-54). Odpowiedź Jezusa dla Piotra w czwartej Ewangelii jest podobna: "Włóż miecz do pochwy. Kielich, który podał mi Ojciec, czyż nie będę go pił?". (J 18:11).
Posłuszeństwo i miłość łączą się ze sobą w taki sposób, że termin τέλος nabiera w sercu Jezusa maksymalnej wartości, bo kiedy ta miłość dochodzi do końca, to właściwie osiągnęła doskonałość, doskonały koniec. Tym końcem jest śmierć na Krzyżu, kiedy Jezus mówi: "Jest zrealizowany" (τετέλεσται, czasownik o tym samym korzeniu co τέλος, J 21:30). Jest to tryb "przejście z tego świata do Ojca", poprzez najwyższą miłość przejawiającą się w darze z siebie aż do śmierci na Krzyżu.
Obmycie nóg i Eucharystia
Jan nie wspomina o ustanowieniu Eucharystii (cztery relacje znajdują się w Pierwszy List do Koryntian i w trzech Ewangeliach synoptycznych), ale kontekstem, w którym rozgrywają się rozdziały od 13 do 17 jest kontekst Ostatniej Wieczerzy: mówi o tym 13:2: "Jedli kolację. Dlatego też wyrażenie "kochał ich do końca". należy rozumieć także w kontekście liturgiczno-eucharystycznym. W rzeczywistości, jeśli usuniemy zdania podrzędne, które są przeplatane w wersie, zdanie jest tak samo jasne: "Przed świętem Paschy [...] umiłował ich do końca". Ustanowienie Eucharystii będzie "przed" Wielkanocą, przed pogrążeniem baranków, będzie "antycypacją" daru z siebie Chrystusa na Krzyżu.
Ponadto relacja o umyciu nóg (13, 4-12) jest wprowadzona przez kolejną uroczystą afirmację, która wyraża kulminację relacji miłości i zjednoczenia woli między Jezusem a Ojcem: "Jezus, wiedząc, że Ojciec złożył wszystko w Jego ręce, że od Boga pochodzi i do Boga wraca, wstaje od stołu, zdejmuje szatę...". (13, 3-4). Zjednoczenie Syna i Ojca ustępuje miejsca materialnemu gestowi. Znak, że ten gest ma mocne znaczenie: jest wyrazem tej miłości do ekstremum, miłości, która oczyszcza, która czyni czystym tego, kto ją otrzymuje ("jesteś czysty", J 13,10) i która jest sakramentalnie antycypowana w Eucharystii, którą Jezus ustanawia podczas tej wieczerzy. Jest nowa czystość, wyższa od czystości jedynie rytualnej i zewnętrznej.
Nauczając w synagodze w Kafarnaum, Jezus powie: "Kto spożywa moje ciało i pije moją krew, mieszka we mnie, a ja w nim". (J 6,56). W ten sposób, mówiąc słowami Josepha Ratzingera w Jezus z NazaretuJezus, "który jest Bogiem i Człowiekiem zarazem, czyni nas zdolnymi do Boga. To, co jest istotne, to bycie w Jego Ciele, bycie przenikniętym Jego obecnością". Starożytne ofiary patrzyły w przyszłość, były sacramentum futuri. Wraz z misterium paschalnym, sakramentalnie antycypowanym w Eucharystii, nadeszła godzina nowości i można powiedzieć, że nadeszła "miłość do ekstremum". Z tego powodu św. Jan Paweł II może powiedzieć w swojej encyklice Ecclesia de Eucharistia: "Wielka tajemnica, tajemnica miłosierdzia, cóż więcej może zrobić dla nas Jezus? Zaprawdę, w Eucharystii ukazuje nam miłość, która idzie 'do końca' (J 13,1), miłość, która nie zna miary" (J 13,1). (n. 11). I ta miłość będzie wzorem postępowania dla istnienia uczniów: "Wy też powinniście sobie nawzajem umywać nogi: dałem wam przykład...". (J 13, 14-15), tak że chrześcijanin, w jakiś sposób, musi być chlebem dla innych.
Ta relacja między "miłością do końca" a Eucharystią ujawnia inne znaczenie tego wyrażenia: "na zawsze", czyli "nieustannie". Eucharystia jest miłością Jezusa do swoich na wieki, bez przerwy, przejawiającą się w sprawowaniu sakramentu eucharystycznego, który uobecnia ofiarę Jezusa na krzyżu, oraz w Jego rzeczywistej obecności w tabernakulach pod postaciami eucharystycznymi. Sens ten pojawia się również w Starym Testamencie, np. w testamencie Dawida do swojego syna Salomona, w którym mówi mu, że jeśli opuści Pana, Pan opuści go. "na wieki". (εἰς τέλος, 1Chr 28:9; por. też Est 3:13g).
Wniosek
Miłość Jezusa jest bezwarunkowa. Dla tych "swoich", którzy Go nie przyjęli, Jezus daje swoje życie, przychodząc do swego domu w ciele (por. J 1, 11.14) i objawiając się w znakach i słowach (rozdz. 1-12), a następnie w sposób całkowity i ostateczny z oddaniem życia na Krzyżu i ze swoją sakramentalną obecnością wśród nas, dając także przykład postępowania: uczeń ma zachować postawę bezinteresownej służby wobec brata, czyniąc siebie chlebem dla innych.
Profesor Pisma Świętego
