Trzy ewangelie synoptyczne (Mateusza, Marka i Łukasza) zapisują odpowiedź Jezusa na pytanie uczonego w Piśmie, który pyta go o pierwsze przykazanie. Jezus odpowiada, cytując dwa teksty z Pisma Świętego; z jednej strony Deut 6,5: "Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem i całą swoją duszą, i całą swoją siłą".Po drugie, cytuje Lv 19:18: "Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego"..
Mateusz i Marek przedstawiają tę historię w kontekście różnych pytań stawianych Mistrzowi: płacenie daniny Cezarowi, zmartwychwstanie umarłych; po trzecie, pytanie uczonego w Piśmie: jakie jest pierwsze przykazanie? U Łukasza pytanie jest odosobnione i służy jako wprowadzenie do przypowieści o dobrym Samarytaninie.
Posłuchaj
U Marka uczony w Piśmie, poruszony zdumieniem z powodu wcześniejszej odpowiedzi Jezusa, Zapytał go: "Które jest pierwsze ze wszystkich przykazań?".. W przeciwieństwie do pozostałych pytań, w tym nie ma prowokacyjnej intencji, ale zdziwienie i prawość. W Mateuszu zdumienie jest zbiorowe, a pytający zadaje pytanie "kusić go". (Mt 22,35). Są to różnice niuansów, które mogą odzwierciedlać różne tradycje, lub różne akcenty każdego z narratorów.
Ponadto w drugiej Ewangelii cytat z Księgi Powtórzonego Prawa obejmuje również w. 6, 4: "Słuchaj, o Izraelu: Pan jest naszym Bogiem, Pan jest jeden. Będziesz kochał...". Konkretnie tekst Mk brzmi następująco: "Jezus odpowiedział: Pierwsze jest: 'Słuchaj Izraelu, Pan, Bóg nasz, jest jedynym Panem; i będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją duszą i ze wszystkich swoich sił. Drugi jest taki: "Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego". Nie ma innego przykazania większego niż te. (Mk 12, 29-31). Z jednej strony w przykazaniu Jezus zawiera "słuchanie", a przed treścią przykazania przypomina, że Pan, czyli Bóg Izraela, jest jedynym Bogiem.
Pierwsze słowo cytatu Mk ("słuchaj") daje nazwę słynnej modlitwie, jaką odmawiali Izraelici:... shema. Również w Kościele katolickim jest on odmawiany co tydzień w Boskim Oficjum. Znaczenie czasownika jest dość szerokie: "słyszeć", "słuchać", "zwracać uwagę"; "rezonować"; w znaczeniu subiektywnym: "uświadamiać sobie", "być poinformowanym", "wiedzieć"; ponadto jest to termin najczęściej używany do wyrażenia idei "posłuszeństwa". "Słyszeć" i "być posłusznym" są ściśle powiązane w słownictwie biblijnym. Na przykład przypadek Deut 21, który mówi o "synu zbuntowanym", jest ilustracyjny: ten sam czasownik (shamá) jest używany zarówno do słuchania, jak i do posłuszeństwa: "Gdyby jakiś człowiek miał syna zbuntowanego i niepoprawnego, który by nie posłuchaj głos ojca i matki i choć go poprawiają, to nie wysłuchany [...]. Wtedy oświadczą [...]: "Ten nasz zbuntowany i niepoprawny syn nie będzie posłuchaj nasz głos..."" (Pwt 21:18-20).
Podwójne przykazanie
Słowami z Pwt 6 Pan zachęca swój lud, aby pamiętał o wszystkich dobrych rzeczach, które od Niego otrzymał, w szczególności o posiadaniu ziemi: "Słuchaj teraz, o Izraelu, i pilnie czyń to, co uczyni cię szczęśliwym i bardzo licznym w ziemi płynącej mlekiem i miodem, jak to powiedział do ciebie Pan, Bóg twoich ojców". (Dt 6, 3). Słuchanie i przypominanie sobie historii zbawienia pozwala na wysyłanie miłości korespondencji. Co więcej, wyznawanie Jedynego Boga idzie w parze z pamięcią o Jego miłującej opiece. Następnie przychodzi konkretne przykazanie: "Będziesz miłował Pana Boga swego...".. Św. Jan wyrazi to w jednoznacznych słowach: "Kochamy, bo On pierwszy nas umiłował". (1 J 4, 19).
Słuchanie i przypominanie sobie historii zbawienia pozwala nam na wysyłanie miłości korespondencyjnej.
Josep Boira
Wróćmy do pytania skryby, jasnego i mocnego: "Które jest pierwsze ze wszystkich przykazań?". Ale Jezus mówi, że są dwa. W Starym Testamencie te dwa przykazania nie występują razem. Drugi pojawia się w Dekalogu rozbitym na inne przykazania; ponad 100 razy wymieniony jest "bliźni", prawie zawsze po to, by nakazać szacunek dla niego i wszystkiego, co do niego należy. Tylko raz jednak, w Kpł 19,18, jest wyraźnie nakazane "będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego" jako zwieńczenie grupy nakazów związanych z tym szacunkiem.
Na mądrą i nowatorską odpowiedź Jezusa, zdumienie uczonego w Piśmie jakby wzrosło: "Dobrze, Mistrzu!" (Mk 12, 32). Ale to zdumienie później zamieniło się w milczenie: "I nikt nie odważył się zadać mu więcej pytań". (Mk 12, 34). Nie można było uwięzić Jezusa fałszywymi słowami. Jego mądrość zadziwia i zamyka go w sobie. Ale uczniowie Jezusa, prości jak oni, nie bali się zadawać Jezusowi wszystkich swoich pytań. A na koniec udało im się "usłyszeć" te dwa przykazania scalone w jedno: "Nowe przykazanie daję wam, abyście się wzajemnie miłowali. Jak Ja was umiłowałem, tak i wy miłujcie się wzajemnie. Po tym wszyscy poznają, że jesteście moimi uczniami, jeśli będziecie się wzajemnie miłowali". (J 13, 34-35). Uczniowie słuchali i byli posłuszni, nie byli "zbuntowanymi dziećmi". Uczniowie Jezusa w XXI wieku muszą być znani także z tego, że "słuchają i są posłuszni" temu przykazaniu.
Profesor Pisma Świętego
