Logicznie rzecz biorąc, badacze zajmujący się historią współczesną publikują artykuły i książki, wygłaszają wykłady i w ten sposób, stopniowo, nieco pełniejsza analiza rzeczywistości historycznej dociera do niespecjalistycznej publiczności, choć zawsze nieśmiało. W każdym razie historia współczesna wymaga, oprócz publikacji źródeł, o których wspomnieliśmy, niezbędnego czasu na zdobycie koniecznej perspektywy, ostrości widzenia i głębokiej znajomości faktów oraz ich możliwych reperkusji.
Tak więc w ciągu kilku lat, dzięki temu, co jest publikowane, prowizoryczna historiografia odwraca się, a fakty z najnowszej historii Europy i Kościoła w Europie stają się lepiej znane i bardziej udokumentowane, a tym samym obalają klisze, potoczności i czarne legendy, które tak bardzo wpływają na zaufanie do Kościoła i rodzin, do którego osoby i instytucje mają szczególne prawo.
Przykład tego, co właśnie wyjaśniliśmy, miał miejsce przy niedawnym otwarciu obszernej dokumentacji w archiwach watykańskich na temat pontyfikatu papieża Piusa XI, która dostarczyła współczesnej historiografii bardzo ważnej dokumentacji.
W tym duchu profesor Vicente Cárcel Ortí, wielki znawca tych archiwów, publikuje niektóre prace z tego zbioru dokumentów, odnoszące się na przykład do stanowiska Stolicy Apostolskiej w stosunku do rządu II Republiki w Hiszpanii i do stosunków z rządem w czasie wojny domowej, a wreszcie do długiego procesu i rzymskich wątpliwości dotyczących akceptacji stosunków Kościoła z reżimem Franco. Interesujące jest zatem ponowne przeczytanie wstępu Vicente Cárcela do jego tomu, aby zrozumieć znaczenie otwarcia tych archiwów, wymaganą pracę, a także środki podjęte przez Archiwum Watykańskie w celu wykorzystania tych funduszy (por. Vicente Cárcel Ortí, Pius XI. Między Republiką a FrancoMadryt 2008).
Do tej kategorii należy decyzja Stolicy Apostolskiej o otwarciu części archiwów dotyczących pontyfikatu papieża Piusa XII. Jak wiadomo, Kościół niedawno otworzył archiwa watykańskie do Piusa XI, czyli do 1939 r., więc otwarcie ich np. do 1945 r. pozwoliłoby po wsze czasy wyjaśnić, jak zarówno Pius XII, jak i jego współpracownicy przyczynili się do pokoju na świecie, do obrony narodu żydowskiego i jak stawiali czoła totalitarnym ideologiom, które pustoszyły Europę, zarówno nazizmowi, jak i komunizmowi.
Członek Akademii Historii Kościelnej w Madrycie.
