Religijność jednostek jest podstawowym wymiarem, który ma silne reperkusje i kulturowo określa cywilizacje wśród nich bardzo unikalny, "europejski" charakter. Wyzwanie, jakim jest podjęcie tej kwestii, nie polega na tym, by zwracać się do "niereligijnych", tak jakby ci, którzy są "niereligijni", nie musieli zastanawiać się nad tym pytaniem, przesądzając, że "problem" należy tylko do tych, którzy są ignorantami religijnego i duchowego wymiaru swojego życia. Przeciwnie, "mówienie" o faktach i doświadczeniach religijnych staje się zakładem integracyjnym: dla tych, którzy wierzą, że nic wartościowego nie istnieje poza teraźniejszością, dla tych, którzy wierzą, że trzeba władać mieczem wiary, a nie mieczem pokoju jako głównym owocem; dla tych, którzy ukrywają się pod "anonimową" religijnością; dla tych, którzy wierzą, że nie ma sensu wierzyć, bo wystarczy wymierzać sprawiedliwość i tolerancję, czyli dla tego, kto żyje tak, jakby Bóg nie istniał, przyjmując ze spokojem, bez zadawania zbyt wielu pytań, wartości, które promuje kultura religijna. A także dla tych, którzy zastanawiają się, czy u podstaw naszego człowieczeństwa nie leży coś większego niż on sam. I oczywiście dla tych, którzy ją rozumieją i żyją.
Kiedy zespół Fundacji Europejskiej Społeczeństwo i Edukacja dowiedział się o zainteresowaniu Porticus Iberia posiadaniem większej ilości informacji na temat sytuacji edukacji religijnej w Hiszpanii, zrozumiał, jak ważne jest podjęcie tego wyzwania nie tylko z punktu widzenia multidyscyplinarnego podejścia badawczego, ale także znajomości własnej rzeczywistości. Projekt, który został uruchomiony pod tytułem Społeczeństwo obywatelskie, religijność i edukacja rozpoczął się od studium kontekstu, czyli analizy dziedziny, w której miał zostać opracowany, powiązania jej ze społeczeństwem hiszpańskim, nie zapominając o tym, że w dużej mierze to, co zostało tu stwierdzone, można doskonale rozciągnąć na ramy europejskie, w których funkcjonują demokracje zachodnie. W ten sposób jej obszary pracy i jej wyniki miały większe szanse stać się dynamicznym czynnikiem rozmowy na temat jednego z pytań, które najbardziej nurtują ludzkość na przestrzeni wieków.
Społeczeństwo obywatelskie, religijność i edukacjaZ socjologicznego punktu widzenia jest to szeroko zakrojony projekt dotyczący wzajemnych wpływów i relacji między społeczeństwem a religijnością jednostek, obecności i znaczenia faktów i doświadczeń religijnych w sferze publicznej i w tradycjach kulturowych narodów, a także udziału edukacji w ewolucji i charakterze tych relacji.
Z punktu widzenia nauk prawnych wydawało się nam ważne i właściwe dla porządku demokratycznego współżycia opartego na poszanowaniu Prawa, aby z jednej strony przypomnieć zasady prawne, które leżą u podstaw praw wolnościowych, w tym prawa do wolności religijnej w naszych krajowych i europejskich ramach; z drugiej strony szukać w Agendzie 2030 obszaru ochrony praw kulturowych, zapewnić wyrażanie religijności w przestrzeni publicznej, w nauczaniu religii w szkołach i w promowaniu dialogu międzykulturowego.
Nastawienie na kultywowanie sfery duchowej przez szkołę zmniejsza się z roku na rok: spada odsetek uczniów wybierających religię katolicką jako przedmiot, co jest szczególnie gwałtowną zmianą między poziomem podstawowym, średnim i maturalnym. Na tych dwóch ostatnich poziomach uczniowie są w znacznie mniejszym stopniu zależni od rodziców w kwestii wyboru i preferują znacznie mniejszą ilość edukacji religijnej, zwłaszcza w szkołach publicznych. Do tego dochodzi szczególny status zatrudnienia nauczycieli religii w Hiszpanii, brak oceny wpływu nauczania religii w szkole, ich jakości i szkolenia, postrzegania przez nich samego własnego prestiżu, ich profesjonalnego włączenia w życie szkoły i relacji zawodowych, jakie nawiązują z kolegami uczącymi, wśród innych aspektów.
Niewątpliwie uznanie przejścia przez szkołę za wyjątkowy okres budzenia się pytań o sens jest szansą, za którą wszyscy jesteśmy w jakiś sposób odpowiedzialni; nie tyle za swoje odpowiedzi, ile za to, jakie będą w przyszłości, jako mężczyźni i kobiety, wierzący lub niewierzący, autonomicznie i w wolności odpowiedzialni. Krótko mówiąc, wszystkie te pociągnięcia pędzlem mają związek z tematem znacznie ambitniejszym: społecznym odbiorem faktu religijnego i śladem, jaki pozostawia szkoła, częściowo poprzez formacyjne działanie nauczycieli religii.
Dyrektor ds. badań. Fundacja Europejska Społeczeństwo i Edukacja
