Ameryka Łacińska poprawia się w zakresie opieki paliatywnej, ale jest to niewystarczające

W czasie, gdy Ameryka Łacińska jest jednym z miejsc na naszej planecie najsilniej dotkniętych wirusem Covid-19, na przykład w takich krajach jak Brazylia, Chile, Kolumbia i Peru, podano do publicznej wiadomości Atlas opieki paliatywnej w Ameryce Łacińskiej 2020Raport, który opisuje stan tego typu opieki specjalistycznej w regionie. Czyli opieka, która jest świadczona w sposób kompleksowy dla pacjentów z ciężkim cierpieniem z powodu zaawansowanej choroby.

Opracowanie zawiera informacje o 17 hiszpańsko- i portugalskojęzycznych krajach Ameryki Łacińskiej, zamieszkałych przez ponad 630 milionów ludzi, i stanowi systematyczny przegląd rozwoju tej specjalistycznej opieki, w celu jej propagowania w całym regionie. Kraje, które wzięły udział w badaniu to Argentyna, Boliwia, Brazylia, Chile, Kolumbia, Kostaryka, Dominikana, Ekwador, Salwador, Gwatemala, Honduras, Meksyk, Panama, Paragwaj, Peru, Urugwaj i Wenezuela.  

W Ameryce Łacińskiej działają 1562 zespoły opieki paliatywnej, co daje wskaźnik 2,6 na milion mieszkańców. Jest to wskaźnik, który odzwierciedla postęp w liczbie usług i polityk publicznych w regionie od 2013 roku w tym obszarze.

Jednak poprawa ta nie odpowiada jeszcze potrzebom ludności, gdyż szacuje się, że tylko 7,6 % osób potrzebujących opieki paliatywnej w Ameryce Łacińskiej ją otrzymuje, choć już pięć krajów (Kolumbia, Kostaryka, Chile, Meksyk i Peru) ma ustawę o opiece paliatywnej, której nie ma np. Hiszpania.

Urugwaj, Kostaryka i Chile przed nami

Kraje o najwyższym wskaźniku zespołów opieki paliatywnej na milion mieszkańców to Urugwaj (24,5), Kostaryka (14,74) i Chile (13,41). Na dole znajdują się Gwatemala, Honduras (oba z wynikiem 0,64) i Peru na ostatnim miejscu (0,58). Spośród tych usług 1 173 to usługi zintegrowane ze szpitalami. Najwyższy wskaźnik tych zasobów mają Boliwia (0,89) i Ekwador (0,83). W Salwadorze i na Dominikanie nie odnotowano żadnego. 

W zakresie pediatrycznej opieki paliatywnej wykryto 123 zespoły, co stanowi 7,9 % zgłoszonych świadczeń. Kraje o najwyższym wskaźniku na milion mieszkańców w wieku poniżej 15 lat to Urugwaj (19,3) i Argentyna (5,25). W Paragwaju i Wenezueli nie zidentyfikowano żadnych zespołów. 

Oto niektóre z danych zawartych w Atlasie, opracowana przez Latynoamerykańskie Stowarzyszenie Opieki Paliatywnej (cuidadospaliativos.org); Międzynarodowe Stowarzyszenie Hospicjów i Opieki Paliatywnej (hospicecare.com), oraz Globalne Obserwatorium Opieki Paliatywnej Uniwersytetu w Navarra, który należy do grupy badawczej Atlantes Instytutu Kultury i Społeczeństwa (ICS) tego samego uniwersytetu. Praca wpisuje się w jeden z punktów ciężkości badań strategii Uniwersytetu Nawarry na rok 2025, "Medycyna paliatywna", w ramach "Medycyny spersonalizowanej".

Kolejnym analizowanym wskaźnikiem jest dystrybucja silnych leków pochodnych opium, tzw. opiatów, służących do uśmierzania bólu. Na czele listy znajduje się Brazylia (1 385 kg), Argentyna (762,7 kg) i Kolumbia (556,1 kg). Narody, w których istnieje najlepsza współpraca między tymi, którzy przepisują te środki przeciwbólowe, a tymi, którzy regulują ich stosowanie, to Salwador i Urugwaj. Brazylia, Gwatemala, Honduras, Paragwaj i Wenezuela mają najgorszą współpracę - wynika z atlasu.

Szkolenie lekarzy

Szkolenie lekarzy jest kolejnym kluczowym czynnikiem promowania tej dyscypliny - podaje Atlas. Osiem krajów uznaje medycynę paliatywną jako specjalność i/lub podspecjalność: Argentyna, Brazylia, Kolumbia, Kostaryka, Ekwador, Meksyk, Paragwaj i Wenezuela. Chile jest w trakcie tego procesu.

Ponadto promocja konkretnych ustaw jest kluczowym wskaźnikiem monitorowania rozwoju specjalności. Według tego opracowania Kolumbia, Kostaryka, Chile, Meksyk i Peru mają obecnie prawo dotyczące opieki paliatywnej.

Z drugiej strony, Meksyk, Salwador, Kostaryka, Panama, Wenezuela, Ekwador, Brazylia, Urugwaj, Argentyna i Chile zgłosiły narodowy plan lub strategię opieki paliatywnej, niektóre z nich wyraźnie odnoszą się do chorych na nowotwory. Nie wiadomo jednak, jaki jest ich zakres i czy mają odpowiedni budżet na realizację. 

Prognozy dotyczące opieki

The Lancet Commission on Global Access to Palliative Care and Pain Relief szacuje, że w Ameryce Łacińskiej każdego roku żyje 3,5 miliona osób cierpiących z powodu poważnej choroby. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) przewiduje, że globalne zapotrzebowanie na opiekę paliatywną będzie nadal rosło w wyniku rosnącego obciążenia chorobami niezakaźnymi (nowotwory, choroby sercowo-naczyniowe itp.) i starzenia się społeczeństwa.

Zapytany o tę liczbę Miguel Sánchez Cárdenas, badacz z grupy Atlantes, powiedział, że "wartość ta jest szacunkowa". Chociaż Komisja Lancet oszacowała, że ponad 3,5 miliona osób wymaga opieki paliatywnej, liczba osób, które ją otrzymają, jest kalkulacją opartą na dostępie, jaki będą miały do usług i leków, dlatego zalecamy używanie jej w proporcjach, a nie w liczbach bezwzględnych".

Jeśli chodzi o to, jaki byłby odpowiedni odsetek osób objętych specjalistyczną opieką paliatywną, Sánchez Cárdenas zwraca uwagę, że wskaźnik ten "różni się w zależności od rodzaju choroby". Na przykład w chorobach nowotworowych uważa się, że 90 % chorych wymaga opieki paliatywnej i powinno ją otrzymać. W innych chorobach, takich jak choroby układu krążenia - 651 %; w demencji - 80 %; w przewlekłych chorobach płuc - 80 %. Oznacza to, że systemy opieki zdrowotnej powinny mieć szeroki dostęp do tej populacji oraz narzędzia pozwalające na identyfikację, kto potrzebuje opieki paliatywnej".

Wycena

Miguel Sánchez Cárdenas uważa, że w porównaniu z rokiem 2013, kiedy opublikowano pierwsze wydanie Atlasu, "dane i wskaźniki uległy poprawie. Wzrosła liczba usług, programów edukacyjnych oraz istnienie polityk publicznych w regionie. Choć trzeba zaznaczyć, że nadal są one uznawane za niewystarczające do pokrycia potrzeb regionu.".

Dr Tania Pastrana, główny badacz projektu, powiedziała: "Aby promować rozwój opieki paliatywnej w Ameryce Łacińskiej, trzeba znać obecny poziom tej dyscypliny i jej postępy w czasie. Jesteśmy bardzo zadowoleni, że ta edycja pokazuje istotne postępy we wszystkich krajach Ameryki Łacińskiej". "Dzięki informacjom zawartym w Atlasie możliwe jest opracowanie planów i programów dostosowanych do potrzeb i warunków każdego kraju" - powiedziała dr Patricia Bonilla, prezes Latynoamerykańskiego Stowarzyszenia Opieki Paliatywnej.

Porównanie

Posiadanie ram prawnych dla opieki paliatywnej jest uważane przez wielu specjalistów za ważne, biorąc pod uwagę próby legalizacji eutanazji w niektórych krajach, jak to właśnie stało się w Hiszpanii, chociaż są państwa, takie jak Kolumbia, które uregulowały oba zjawiska: eutanazję i opiekę paliatywną. Jak zaznaczono, oprócz Kolumbii, Kostaryka, Chile, Meksyk i Peru mają już prawo dotyczące opieki paliatywnej.

Kolumbia jest jednym z niewielu krajów na świecie, które zdekryminalizowały eutanazję, obok Holandii, Belgii, Luksemburga, Kanady oraz niektórych stanów w Australii i Stanach Zjednoczonych. W Kolumbii eutanazja jest uznawana za prawo podstawowe i dotyczy osób powyżej szóstego roku życia, cierpiących na nieuleczalną chorobę.

Europa

Jeśli chodzi o inne wskaźniki, jak podaje ten portal omnesmag.com, to. EAPC Atlas opieki paliatywnej w Europie 2019 r. podała, że w Europie działa 6388 specjalistycznych usług opieki paliatywnej, z czego 47 % jest skupionych w czterech krajach: w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Francji i Włoszech.

Z ogólnej liczby zespołów 260 znajduje się w Hiszpanii, co oznacza średnią 0,6 na 100 tys. mieszkańców. Europejskie Stowarzyszenie Opieki Paliatywnej (EAPC) podaje, że wskaźnik ten powinien wynosić co najmniej 2. Miejsca w Atlasie Hiszpania zajęła 31 miejsce wśród 51 krajów europejskich analizowane, na równi z Gruzją, Rumunią, Łotwą czy Czechami.

Koordynatorem Europejskiego Atlasu był dr Carlos Centeno, główny badacz programu ICS Atlantes i dyrektor Medycyny Paliatywnej w Clínica Universidad de Navarra. W oświadczeniu dla omnesmag.com, dr Centeno powiedział.: "Dzisiaj eutanazja jest żądana w społeczeństwie, nawet w prawie, w wielu sprawach, które mają swoje rozwiązanie. Medycyna ma również wiele do powiedzenia w obliczu cierpienia, które czasami może być nie do zniesienia. Medycyna coś ma i wiem, że jest skuteczna, bo tyle razy widziałem ją w akcji.