Stephen BarrTeza o konflikcie między nauką a wiarą jest mitem wygenerowanym przez polemiki końca XIX wieku".Czym są religie new age i pseudoreligie?"W transhumanizmie musimy odróżnić science fiction od tego, co będziemy mogli zobaczyć".Javier Bernácerneuronaukowiec i ekspert w dziedzinie filozofii umysłu, poświęcił swoją karierę badaniu relacji między mózgiem, etyką i podejmowaniem decyzji. W przyszłym tygodniu weźmie udział w XVII Jornada Teológico-Didáctica na Uniwersytecie Nawarry: "Nauka, wiara i wyzwania związane ze sztuczną inteligencją"..
W tym wywiadzie omawiamy z nim wpływ neuronauki na zrozumienie religii, polaryzację społeczną i edukację, a także wyzwania etyczne, które pojawiają się w świecie, na który coraz większy wpływ ma wiedza o ludzkim mózgu.
Co może wnieść psychologia, aby uniknąć polaryzacji społecznej?
- Kilka lat temu przeprowadziliśmy badanie z zakresu psychologii społecznej, w którym stwierdziliśmy, że hiszpańskie społeczeństwo uległo polaryzacji w wyniku pandemii. Było to, co ciekawe, zanim termin "polaryzacja" stał się tak modny. Wskaźnikiem polaryzacji, który zauważyliśmy, było to, że przekonania wyborców prawicowych wzmocniły się, podobnie jak przekonania wyborców lewicowych. To samo dotyczyło tych, którzy wierzyli w Boga i tych, którzy nie wierzyli.
Co może wnieść psychologia, aby uniknąć polaryzacji społecznej?
Dobrą stroną jest to, że praktycznie wszyscy, niezależnie od ideologii politycznej, podzielali wspólne przekonania, że wszystkie istoty ludzkie zasługują na szacunek. Koncyliacja społeczna powinna przebiegać w ten sposób: próbując moderować skrajne poglądy poprzez wzmacnianie wspólnych przekonań. Biorąc za przykład skrajnie prawicowych i skrajnie lewicowych wyborców i zakładając, że dla obu z nich wszystkie istoty ludzkie zasługują na szacunek, konieczne jest pokazanie tym pierwszym, że sprzeczne jest wierzenie w to i traktowanie imigrantów jako towarów uciążliwych, a tym drugim, że jest to również niezgodne z obroną aborcji.
Jak neuronauka wpływa na nasze rozumienie duchowości i doświadczenia religijnego?
- Neuronauka musi być postrzegana jako dziedzina wiedzy w ramach nauk badających człowieka. Aby neuronauka była naprawdę użyteczna w tym sensie, musi brać pod uwagę swoje ograniczenia i pole działania. Szczerze mówiąc, nie sądzę, aby neuronauka mogła powiedzieć coś naprawdę ważnego w odniesieniu do duchowość lub doświadczenie religijne, ale raczej anegdotyczne rzeczy, które mogą być mniej lub bardziej uderzające, w stylu "to są obszary mózgu, które są najbardziej aktywne, kiedy się modlisz".
Odwracając ten argument, nie sądzę, aby zwykły obywatel (zwłaszcza wierzący) powinien zbytnio przejmować się tym, co neuronauka mówi o religijności. Zalecam, aby po przeczytaniu typowych stwierdzeń "Neuronauka dowodzi, że Bóg nie istnieje" lub nawet "Neuronauka dowodzi, że Bóg istnieje", wydać z siebie serdeczny chichot i przejść do następnej wiadomości.
Jakie są najbardziej palące dylematy etyczne związane z dzisiejszymi osiągnięciami neuronauki?
- Moim zdaniem neuronauka musi przejść rewolucję etyczną, która rozpocznie się od podstaw. Pozwolę sobie wyjaśnić: na międzynarodowych forach neuroetycznych za pewnik przyjmuje się wizję człowieka, w której układ nerwowy, a w szczególności mózg, odgrywa dominującą i niemal jedyną rolę. Innymi słowy, często zakłada się, że jesteśmy naszym mózgiem. Jeśli masz ten "mózgocentryczny" i "neuroesencjalistyczny" pogląd antropologiczny, podejdziesz do etycznych dylematów neuronauki w nieodpowiedni sposób.
To właśnie mam na myśli przez rewolucję etyczną, która wychodzi od podstaw: musimy mieć holistyczną wizję człowieka, w której mózg odgrywa ważną rolę, ale zawsze zintegrowaną i rozumianą w pozostałej części ciała i historii życia jednostki, w tym roli środowiska. W tym celu badacze muszą być szkoleni w sposób interdyscyplinarny, zarówno w dziedzinie neuronauki, jak i nauk humanistycznych, aby utorować drogę do rozwoju genialnych ludzi, którzy potrafią spojrzeć holistycznie na różne aspekty istoty ludzkiej. W ten sposób poszczególne wyzwania etyczne będą rozwiązywane w znacznie bardziej odpowiedni sposób.
Jakie są zagrożenia i korzyści wynikające z zastosowania neuronauki w edukacji i formacji moralnej?
- Zgodnie z tym, co zostało powiedziane powyżej, jeśli nie jest ona stosowana w odpowiednich ramach antropologicznych, może być bardzo niebezpieczna. Chociaż nie jest to edukacja moralna, ale edukacja w ścisłym tego słowa znaczeniu, chciałbym wspomnieć o następującym przypadku: kilka lat temu doniesiono, że w niektórych szkołach w Chinach opaski elektroencefalograficzne (do pomiaru elektrycznej aktywności mózgu spoza czaszki) były używane do sprawdzania, czy dziecko było uważne, czy nie: w środku opaski znajdowało się światło, które zmieniało kolor w zależności od poziomu uwagi dziecka. Informacje te były gromadzone na komputerze nauczyciela, zintegrowane z innymi wskaźnikami wydajności, a nawet mogły być przeglądane w czasie rzeczywistym na telefonie komórkowym rodzica.
Ujmując to w ten sposób, nie wiem, jak inwazyjne lub dopuszczalne może się to wydawać, ale dla mnie sedno sprawy polega na tym, że ta opaska była absolutnie bezużyteczna: miała tylko trzy elektrody i z technicznego i neurobiologicznego punktu widzenia jest bezużyteczna do pomiaru uwagi. To jest dramat etyczny. W każdym razie, jako nauczyciel wiem dokładnie, którzy uczniowie uważnie słuchają moich wyjaśnień, którzy myślą o serialu Netflix, a którzy oglądają go na swoim laptopie: nie muszę widzieć niebieskiego światła między ich brwiami, aby to wiedzieć. Jeśli chodzi o edukację, nauczyciele wiedzą znacznie lepiej niż neuronaukowcy, co jest ważne, aby dzieci mogły się uczyć: to ci ostatni muszą słuchać tych pierwszych.
Czy uważasz, że postępy w neurotechnologii mogą zagrozić ludzkiej godności lub prywatności psychicznej?
- Uważam, że godność ludzka i prywatność psychiczna są już zagrożone, i to nie z powodu neurotechnologii. Jeśli chodzi o godność, nie ma wiele do powiedzenia: wystarczy rzucić okiem na Deklarację Praw Człowieka, aby zobaczyć, że pierwsze pięć nie jest spełnionych w prawie żadnym kraju, a niektóre kraje, takie jak Francja, ośmielają się zachęcać swoich obywateli do łamania prawa do życia w swoich konstytucjach.
Jeśli chodzi o prywatność psychiczną, istnieją zapisy naszych wyszukiwań w Internecie, wszystkich naszych ruchów gospodarczych, naszej historii medycznej, naszych podróży samochodem... Przechodząc do neurotechnologii, istnieje ważny ruch w obecnej etyce neuronauki, który proponuje dyskusję na temat "neuro-praw", tj. tworzenia lub ponownego przemyślenia praw człowieka w obliczu możliwego postępu neurotechnologii.
