Testo originale del articolo in inglese qui
Są to kierunki duszpasterskie, które biorąc pod uwagę bogactwo sytuacji, jakie przeżywają dziś rodziny, proponują poważną rewizję formacji do małżeństwa katolickiego. Trasy formacyjne wybierają konkretny i prawdziwy katechumenat, oparty na towarzyszeniu małżeństwom i rodzinom przez całe ich życie.
Vademecum pastora małżeńskiego
Z datą 15 czerwca 2022 roku watykańska Dykasteria ds. Świeckich, Rodziny i Życia opublikowała ważny dokument zatytułowany: Itineraria katechumenalne dla życia małżeńskiego. Si tratta di un vademecum, o meglio di un prontuario che indica le linee guida o le norme per una pastorale di preparazione al matrimonio adatta al nostro tempo.
W ciągłości z nauczaniem Jana Pawła II i Benedykta XVI, Ojciec Święty Franciszek wielokrotnie podkreślał potrzebę tego katechumenatu małżeńskiego, który ma być stosowany jako "antidotum, aby uniknąć mnożenia się nieważnych lub niespójnych uroczystości zaślubin" (Discorso alla Rota, 21-1-2017).
W rzeczywistości, z negatywnego punktu widzenia, potrzeba przygotowania jest szczególnie pilna w naszych czasach, ze względu na bardzo słabe oznaki rozpadu relacji małżeńskiej. Nie możemy stać z boku i patrzeć na upadek tkanki rodzinnej w kulturze rozpadu i rozwodów, która produkuje tak wiele ludzkich rozterek.
Kościół, jako matka i nauczycielka, ma obowiązek "odpowiedzialnie towarzyszyć tym, którzy wyrażają zamiar zjednoczenia się w małżeństwie, aby zostali zachowani od traumy rozstania i nigdy nie stracili wiary w miłość" (Prefacja).
W sensie pozytywnym decydująca jest oryginalność i cel propozycji katechumenatu małżeńskiego: "realizuje on cel przywrócenia małżonkom tajemnicy łaski sakramentalnej, która odpowiada im na mocy sakramentu: far vivere la presenza di Cristo con loro e tra loro"; per cui è necessario "percorrere con loro il cammino che li porta all'incontro con Cristo, or ad approfondire questo rapporto, e a realizzare un autentico discernimento della propria vocazione sponsale" (n. 6). Dar Ducha Świętego, aby mógł wydać owoce świętości i ewangelizacji, musi być właściwie przyjęty.
Kształcenie w zakresie świętości małżeńskiej
W tym sensie musimy uznać pewien brak konsekwencji w działaniu duszpasterskim, ponieważ "Kościół poświęca wiele czasu, kilka lat, na przygotowanie kandydatów do kapłaństwa lub życia zakonnego, ale niewiele czasu, zaledwie kilka tygodni, poświęca tym, którzy przygotowują się do małżeństwa" (Prefacja). Z tego powodu konieczne jest nowe ujęcie powołania do małżeństwa, aby było ono zgodne z powszechnym powołaniem do świętości i misji - które ze swoją specyfiką obejmuje także wiernych świeckich - ogłoszonym dobitnie przez Sobór Watykański II. Należy stwierdzić, że "sakrament zakonów, konsekracja zakonna i sakrament małżeństwa zasługują na taką samą troskę, ponieważ Pan powołuje mężczyzn i kobiety do jednego lub drugiego powołania z taką samą intensywnością i miłością" (n. 7). Dlatego małżonkowie chrześcijańscy potrzebują pełnej, głębokiej i stałej formacji, aby mogli rozwijać swoje zaangażowanie dla dobra całej wspólnoty ludzkiej.
Trzeba zauważyć, że ten watykański dokument jest ograniczony w swoich intencjach, ponieważ nie jest podręcznikiem do kursu przedmałżeńskiego, ani nie rozważa wszystkich zagadnień duszpasterstwa rodzin, ale oferuje tylko najważniejsze wskazania dotyczące przygotowania do życia małżeńskiego.
Z tego powodu istnieje wiele narzędzi doktrynalnych i pastoralnych, które muszą być wyartykułowane, jak to określają Listy Instrukcji dla Duszpasterstwa Rodzin, Konferencji Episkopatu i diecezji.
I tak na przykład Franciszek wskazuje, że ten dokument będzie musiał być zintegrowany z "innym, w którym zostaną wskazane konkretne metody duszpasterskie i możliwe drogi towarzyszenia, dedykowane szczególnie tym parom, które były świadkami śmierci swojego małżeństwa i żyją w nowym związku lub zawarły cywilny ponowny związek małżeński" (Prefazione).
Transwersalność, synodalność, ciągłość
Należy pamiętać, że nie jest to tekst normatywny, lecz pastoralny, otwarty na uwzględnienie różnych realiów osób i środowisk, które mają być ewangelizowane. Perciò, queste "sono linee guida che chiedono di essere recepite, adattate e messe in pratica in concrete situazioni sociali, culturali ed e ecclesiali" (Prefazione), in un prudente esercizio da parte dei pastori e di altri che sono coinvolti nel delicato compito di preparare il cristiano alla vita matrimoniale.
Si segnalano tre grandi principi generali dell'azione pastorale. In primo luogogo, poprzecznośćco "oznacza, że duszpasterstwo życia małżeńskiego nie ogranicza się do wąskiej dziedziny wiernych, ale przekracza wiele innych dziedzin duszpasterskich i jest w nich zawsze obecne" (n. 12). W rzeczywistości to właśnie życie pary (fidanzata lub sposata) towarzyszy z troską Kościołowi, aby powołanie wydało wszystkie owoce świętości, które zawiera w zarodku, i było zdolne opromienić i zapłodnić społeczeństwo winnicą małżeństwa i rodziny.
In secondo luogosynodalnośćponieważ "Kościół jest komunią i konkretnie urzeczywistnia swoją komunię we wspólnej wędrówce, w koordynacji wszystkich dziedzin duszpasterskich i w aktywnym udziale wszystkich swoich członków w misji ewangelizacyjnej" (n. 13). W tej dziedzinie działań kościelnych, podobnie jak w innych, musimy unikać śmieszności kleryków lub faktu, że wielu lekceważy czułość Pana, zaniedbując swoje obowiązki: wszyscy jesteśmy odpowiedzialni - każdy zgodnie ze swoim powołaniem, zdolnościami i charyzmatem - za ewangelizację społeczeństwa, kultury i ludzi.
Trzecie kryterium to. ciągłośćktóra "odnosi się do charakteru, który nie jest epizodyczny, lecz przedłużony w czasie, a także trwały. Pozwala to na ustalenie dróg pedagogicznych, które na różnych etapach wzrostu towarzyszą ustanowieniu powołania do małżeństwa na drodze chrześcijańskiej inicjacji w wierze" (n. 14).
Jest w tym coś analogicznego do procesów edukacyjnych czy dojrzewania człowieka: ich zaniechanie lub przerwanie przynosi efekt przeciwny do zamierzonego, a często szkodliwy.
Musimy rozważyć różne sposoby odpowiedniego dostosowania się do sytuacji życiowych, ale nigdy nie wolno nam porzucić zadania formacji ludzkiej i chrześcijańskiej. W tym sensie trzeba pamiętać, że "należy unikać długich okresów duszpasterskiego zaniedbania pewnych aspektów życia osób i rodzin, które niestety prowadzą do wyobcowania ze wspólnoty, a często także z wiary". (n. 15). Jeśli formacja ta zostanie przekroczona, to nieuchronnie prowadzi do konfuzji i narażenia się na ideologiczne deformacje, takie jak namiętna emocjonalność czy materialistyczny pansesualizm. Z drugiej strony, odpowiednie i nieprzerwane wychowanie sprzyja rozwojowi osób i kryteriów, solidnie zakorzenionych w prawdzie Ewangelii oraz w cnotach ludzkich i chrześcijańskich.
Katechumenat
Chcielibyśmy dodać, że chociaż sposoby i przyjęcia mogą być bardzo zróżnicowane, katechumenat małżeński nie jest byle jaki: ma swoją spójność i pewne podstawowe traktaty, które są wyjaśnione w tym dokumencie. Ponadto instytucja ta inspirowana jest piękną i świecką tradycją kościelną przygotowania do małżeństwa osób dorosłych. "Rytuał chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych może stanowić ogólne ramy odniesienia, z których można czerpać inspirację" (n. 19).
Z tego powodu "przy opracowywaniu tego projektu należy wziąć pod uwagę pewne wymagania: że formacja trwa wystarczająco długo, aby pary mogły się zastanowić i przemyśleć; że wychodząc od konkretnego doświadczenia ludzkiej miłości, wiara i relacja z Chrystusem znajdują się w centrum przygotowania do małżeństwa; że jest ono zorganizowane w etapach, po których - gdy jest to możliwe i stosowne - następują spotkania pasyjne, które są celebrowane we wspólnocie; że w końcu łączy wszystkie te elementy: formazione, riflessione, dialogo, confronto, liturgia, comunità, preghiera, celebrazione" (n. 16).
W dokumencie podkreśla się, że konkretną propozycją rozpoczęcia tej drogi mogłoby być wdrożenie w diecezjach, tam gdzie to możliwe, "projektu pilotażowego" (n. 17). Jednakże "ten instrument duszpasterski nie może być po prostu narzucony jako jedyny środek przygotowania do małżeństwa, ale musi być stosowany z rozeznaniem i rozsądkiem" (n. 16). Bezkrytyczny obowiązek mógłby bowiem wywołać skutki przeciwne do zamierzonych, jak np. wycofanie się wielu z sakramentu małżeństwa lub zewnętrznego i formalnego zobowiązania, jako imperatywnego wymogu, który musi być poddany i przyjęty "na siłę". Jest to raczej spójna sugestia, którą trzeba pokazać kandydatom jako wiarygodną ofertę pełnej formacji. Aby to narzędzie formacyjne było naprawdę skuteczne, musi być przedstawione w odpowiedni i atrakcyjny sposób, tak aby sami kandydaci do sakramentu małżeństwa odkryli je i chcieli podążać za projektem bohaterów.
Guidare, aiutare, accompagnare
W charakterystyce tej modalności formatywnej dokument uwzględnia pewne cechy ogólne i metodologiczne: jego celem powinno być "prowadzenie, wspomaganie i bycie blisko małżonków na drodze, którą mają wspólnie przebyć"; "jest to przygotowanie do życia, które należy przeżyć, a nie walka, którą trzeba pokonać"; unika moralizatorstwa, a zamiast tego musi dbać o "ton propozycyjny, zachęcający, pobudzający i wszystko to, co jest ukierunkowane na dobro i piękno, które można przeżyć w małżeństwie"; w ten sam sposób musi uwzględniać "stopniowość, akceptację i wsparcie, ale także świadectwo innych małżonków chrześcijańskich, którzy akceptują i są obecni na tej drodze", ponieważ przyczyni się to do "stworzenia klimatu przyjaźni i zaufania" (n. 20 ), obie niezbędne dla skuteczności tej drogi ku małżeństwu chrześcijańskiemu.
Każdej osobie i każdej parze będziemy towarzyszyć w ich drodze refleksji, nawrócenia i zrozumienia ludzkiego i chrześcijańskiego sensu życia małżeńskiego, "kierując się zawsze logiką szacunku, pokoju i miłosierdzia". Nigdy jednak nie prowadzi to do zaciemnienia prawdy i miłości Ewangelii proponowanej przez Kościół i nie można pozwolić, by przesłoniło to boski zamysł ludzkiej miłości i małżeństwa w całym jego pięknie i wspaniałości" (n. 56).
Jedynie "zespół towarzyszy, który kieruje drogą, może składać się z małżonków wspomaganych przez kapłana oraz przez innych ekspertów w dziedzinie duszpasterstwa rodzin" (n. 21). Obecność małżonków nie wynika tylko z niedostatku duchownych, ale odpowiada na charakter małżeńskiego powołania ewangelizatorów i naturalność ze sposobem życia, którego małżonkowie chcą się uczyć. Ponadto zauważa, że "niektóre złożone problemy związane z płciowością małżeńską lub otwartością na życie (np. odpowiedzialne rodzicielstwo, sztuczne zapłodnienie, diagnostyka prenatalna i inne kwestie bioetyczne) mają silne implikacje etyczne, relacyjne i duchowe dla małżonków i wymagają dziś szczególnej formacji i wyjaśnienia idei" (n. 22). Dokument wzywa również do "pilnej potrzeby bardziej odpowiedniego kształcenia kapłanów, seminarzystów i świeckich (w tym małżonków) w posłudze towarzyszenia młodym ludziom do małżeństwa" (n. 86).
Ocena sytuacji i predyspozycji
Trzeba też wziąć pod uwagę różne sytuacje egzystencjalne tych, którzy dziś przyjmują sakrament małżeństwa, które należy odpowiednio i w odpowiednim czasie rozpoznać i towarzyszyć im. Duża liczba osób, które żyją w mniejszym lub większym oddaleniu od wiary i od Kościoła, domaga się prostej i aktualnej propozycji: "Doświadczenie duszpasterskie w dużej części świata wskazuje obecnie na stałą i powszechną obecność nowych inicjatyw przygotowujących do zawarcia małżeństwa sakramentalnego ze strony par, które już żyją razem, zawarły małżeństwo cywilne i mają dzieci. Takie inicjatywy nie mogą być już wybierane przez Kościół, ani też przyjmowane w ramach procesów wywołanych przez tych, którzy przychodzą z minimalnej drogi wiary; wymagają one raczej form osobistego towarzyszenia" (n. 25).
Często znajdujemy "pary, które wolały żyć razem bez ślubu, ale które mimo to pozostają otwarte na pytania religijne i gotowe do wstąpienia do Kościoła. Z życzliwą troską przyjmuje się ich z serdecznością i bez legalizmu, doceniając ich pragnienie rodziny" (n. 40). Odpowiednie działanie duszpasterskie nie ogranicza się do teoretycznych schematów, ale umiejscawia się w żywotnym miejscu - postawach, dyspozycjach, sytuacjach itp. w których ludzie się znajdują, aby móc im pomagać mądrością ludzką i nadprzyrodzoną, zgodnie z ich własnymi potrzebami i wzrostem, w ich ciągłym nawracaniu się i wznoszeniu ku tej myśli ludzkiej, która sama w sobie jest świętością.
Riti significativi
W dokumencie zaproponowano kilka riti simbolici o gesti quasi liturgici di iniziazione o di culmino delle varie tappe o fasi di questo processo o cammino formativo. "Wśród kroków, które należy rozważyć przed przystąpieniem do samego obrzędu zawarcia małżeństwa są: przyjęcie Biblii do rąk pary, przedstawienie jej wspólnocie, pobłogosławienie obrączek zobowiązania, przyjęcie modlitwy pary, która będzie im towarzyszyć w drodze. Okazja do tego będzie oceniana w zależności od lokalnej rzeczywistości eklezjalnej. Każdemu z nich może towarzyszyć modlitwa" (n. 23).
Inicjatywa ta jest prowadzona z wielką ostrożnością, gdyż z jednej strony należy unikać tworzenia nadmiernych oczekiwań, ograniczających wolność kandydatów, a z drugiej strony nie może prowadzić do pomyłek i utożsamiania się z obrzędem sakramentalnym. Z tego powodu tekst wzywa do "niezbędnej rozwagi i starannej oceny sposobu zapewnienia tych praw, w zależności od kontekstu społecznego, w którym się znajdują. W niektórych przypadkach, na przykład, może być preferowane, aby te imprezy odbywały się tylko w grupie par realizujących trasę, bez angażowania rodzin lub innych osób. W innych jednak przypadkach lepiej jest ich całkowicie unikać" (n. 26). Dlatego są to tylko sugestie, które należy wziąć pod uwagę i stosować z rozwagą jako zachętę do wytrwania z entuzjazmem na drodze formacji i uniknięcia ewentualnych skutków przeciwnych do zamierzonych.
Tappe. Przygotowanie na odległość
Ponieważ chodzi o towarzyszenie wewnętrznemu wzrostowi, ten wyartykułowany proces czy droga musi uwzględniać różne etapy rozwoju formacyjnego oraz dojrzewania ludzkiego i chrześcijańskiego. Z tego powodu dokument sugeruje, że "w długofalowej perspektywie duszpasterskiej byłoby dobrze, gdyby sama droga katechumenalna była poprzedzona fazą prekatechumenalną: zbiegałaby się ona praktycznie z długim okresem odległego przygotowania do małżeństwa, które zaczyna się w niemowlęctwie". Prawdziwa i właściwa faza katechumenalna składa się z trzech odrębnych faz: przygotowania wczesnego, przygotowania bezpośredniego i towarzyszenia w pierwszych latach życia małżeńskiego" (n. 24).
W wychowaniu rodzinnym i kościelnym do prawdziwej miłości w okresie dzieciństwa i młodości cele kształcenia na odległość to: "(a) edukować figli all'autostima e alla stima degli altri, alla conoscenza della propria dignità e al rispetto degli altri; (b) introdurre i bambini all'antropologia cristiana e alla prospettiva vocazionale contenuta nel battesimo che porterà al matrimonio or alla vita consacrata; c) wychowanie nastolatków do aktywności i seksualności w perspektywie przyszłego powołania do miłości wielkodusznej, wyłącznej i wiernej (w małżeństwie, w kapłaństwie lub w życiu konsekrowanym); d) zapewnić młodzieży drogę wzrostu ludzkiego i duchowego, aby przezwyciężyć niedojrzałość, lęk i opór oraz otworzyć się na relacje przyjaźni i miłości, nie zaborczej czy narcystycznej, ale wolnej, wielkodusznej i dającej siebie" (n. 36)
Zakwaterowanie: zapowiedź i dojrzewanie projektu małżeńskiego
W fazie pośredniej lub recepcji kandydatów do katechumenatu małżeńskiego "decydujący będzie styl relacji i recepcji prowadzonej przez zespół duszpasterski"; ponieważ "ważne jest, aby moment przyjęcia stał się zwiastowaniem kerygmatu [ndt. Rinascita nel vangelo], affinché l'amore misericordioso di Cristo costituisca l'autentico luogo spirituale in cui la coppia è accolta" (n. 38).
Dokument podkreśla pewne aspekty stylu ewangelizacyjnego, które należy traktować przede wszystkim z wiarą: "duszpasterstwo małżeńskie musi mieć zawsze ton radosny i ewangeliczny - ożywczy i jednocześnie propozycyjny -; świadectwo, piękno i siła napędowa rodzin chrześcijańskich mogą przyjść duszpasterzom z pomocą w obliczu tych wyzwań"; lo stesso sacramento del matrimonio deve essere oggetto di un vero annuncio da parte della Chiesa; fedeltà, unicità, definitività, fecondità, totalità, sono, in fondo, le dimensioni essenziali di ogni vincolo di amore autentico, compreso, voluto e costantemente vissuto da un uomo e da una donna" (n. 39).
Trzeba pomóc w przezwyciężeniu powierzchownych postaw, które - często, w sposób niezadowalający i bez zastrzeżeń - mają ci, którzy proszą Kościół o sakrament bierzmowania, ponieważ "ważne jest, aby istniała wewnętrzna wola rozpoczęcia drogi wiary od katechumenatu małżeńskiego i nawrócenia" (n. 42). (n. 42).
W rozeznaniu intencji małżeńskiej doktryna Kościoła rozróżnia cnotę wiary u kandydatów i wolę pragnienia prawdziwego małżeństwa. "Obecność żywej i wyraźnej wiary w małżonkach jest oczywiście idealną sytuacją do przybycia do małżeństwa z jasną i świadomą intencją celebrowania prawdziwego małżeństwa. Jednakże warunkiem koniecznym dostępu do sakramentu małżeństwa i jego ważności pozostaje intencja czynienia tego, co Kościół zamierza czynić, gdy celebruje małżeństwo między małżonkami" (n. 44).
Dlatego "se rifiutano esplicitamente e formalmente ciò che la Chiesa vuole realizzare celebrando il matrimonio, i coniugi non possono essere ammessi alla celebrazione sacramentale" (n. 45). Duszpasterze nie mogą lekceważyć formacji i nawrócenia dusz, ponieważ mają poważny obowiązek "wydobywać prawdziwe intencje małżonków, aby sami je sobie uświadomili, i nie dopuścić do tego, aby przygotowanie i celebracja małżeństwa zostały sprowadzone do aktów zewnętrznych". Jeśli natomiast, nie negując tego, co Kościół chce osiągnąć, istnieje niedoskonała dyspozycja ze strony tych, którzy chcą zawrzeć małżeństwo, nie wolno wykluczyć ich dopuszczenia do celebracji sakramentu" (n. 45).
W tej fazie należy "podejść do tej sytuacji jako do sprzyjającego momentu, aby skłonić ich do ponownego odkrycia swojej wiary i doprowadzenia jej do większej dojrzałości, powrotu do korzeni własnej wiary, ożywiając zasiane już w nich ziarno życia Bożego i zapraszając do refleksji nad wyborem sakramentalnego małżeństwa jako umocnienia, uświęcenia i pełnej realizacji ich miłości" (n. 45).
Dlatego ze spokojem i gorliwością duszpasterze i inni zaangażowani w to zadanie muszą promować powstawanie wewnętrznych warunków odpowiednich do osiągnięcia prawdziwego małżeństwa, przygotowanego w jak najlepszych warunkach.
Jednak z pewną częstotliwością będzie się często zdarzać, że obie strony lub "jedna z nich odmówi pójścia drogą katechumenalną". We wszystkich tych przypadkach prawie zawsze pomoże kapłanowi ocenić najlepszy sposób postępowania w przygotowaniu do małżeństwa" (n. 46), aby zapewnić nie tylko ważność sakramentu, ale także to, że nie kończy się on źle, ale wydaje owoce życia chrześcijańskiego.
La preparazione prossima: itinerario vocazionale di fede
Jeśli chodzi o główny czas trwania katechumenatu, "ogólnie sugeruje się, aby pierwsze przygotowanie trwało około roku, w zależności od wcześniejszego doświadczenia pary w sprawach wiary i uczestnictwa kościelnego. Po podjęciu decyzji o zawarciu małżeństwa można rozpocząć bezpośrednie przygotowanie do małżeństwa, trwające kilka miesięcy, w taki sposób, aby stało się ono prawdziwą i właściwą inicjacją do sakramentu małżeństwa" (n. 48).
Aby osiągnąć ten cel, konieczna jest drastyczna zmiana mentalności duszpasterzy, a następnie ludu Bożego, aby wszyscy uświadomili sobie, że przygotowanie do małżeństwa jest czymś poważnym i intensywnym, co nie powinno pozostać powierzchownym sprawdzeniem krótkiego kursu. Pomocne w tym celu może być rozważenie analogii z rygorem kształcenia akademickiego i zawodowego, który dziś jest bardzo ważny. Ebbene, la preparazione di soggetti virtuosi, realmente capaci di vero amore sponsale, che abbiano raggiunto la maturità della libertà del dono di sé, richiede un sforzo formativo di grande portata, intensità e durata, al pari della preparazione alle capacità tecniche, artistiche o sportive ... .
"Katechumenat małżeński nabierze w tej fazie charakteru prawdziwej drogi wiary, podczas której orędzie chrześcijańskie będzie na nowo odkrywane i proponowane w swej odwiecznej nowości i świeżości. Nawet kandydaci do małżeństwa będą stopniowo wprowadzani w chrześcijańskie przepowiadanie" (n. 49). W tym okresie "małżeństwa otrzymają pomoc w zaangażowaniu się w życie kościelne i w uczestniczeniu w nim. Z delikatnością i ludzkim ciepłem zostaną zaproszeni do udziału w chwilach modlitwy, w niedzielnej Eucharystii, w spowiedzi, w modlitwie, ale także w chwilach świętowania i komunii" (n. 50)..
Ponadto "niezbędne będzie przygotowanie drogi refleksji nad korzyściami płynącymi z małżeństwa, abyśmy mogli przygotować się do przyjęcia tych łask i do przyjęcia ich jako daru" (n. 51).
"Ważne jest, aby w tej fazie zbadać wszystko, co ma do czynienia z relacją kopulacji i dinami interpersonalnymi, które ona tworzy, z ich regole, z ich leggi crescita, gli elementi che lo rafforzano e quelli che lo indeboliscono" (n. 52). W tym celu konieczne jest oparcie się na wkładzie nauki o człowieku.
Parimenti, "muszą być właściwie rozumiane: ludzka dynamika seksualności małżeńskiej, prawidłowa koncepcja odpowiedzialnego rodzicielstwa, wychowanie dzieci" (n. 53). I wreszcie, konieczne jest "uświadomienie sobie możliwych słabości psychologicznych i/lub afektywnych, które mogą utrudnić lub nawet całkowicie unieważnić zobowiązanie do poświęcenia i wzajemnej miłości, które małżonkowie sobie obiecują. Ale mogą one być bodźcem do poważniejszego procesu wzrostu, który jest przygotowany do osiągnięcia wystarczającego stanu wewnętrznej wolności i dojrzałości" (n. 54).
Celem szczegółowym tego centralnego etapu katechumenatu małżeńskiego jest "zakończenie rozeznania każdej pary na temat własnego powołania do małżeństwa". Może to prowadzić do wolnej, odpowiedzialnej i przemyślanej decyzji o zawarciu małżeństwa, albo do równie wolnej i przemyślanej decyzji o zakończeniu związku i nie zawarciu małżeństwa. Jest to rozeznanie, które musi być dokonane także w kontekście dialogu duchowego" (n. 55).
11. Przekonaj się, że bogactwo to miłość.
Jednym z centralnych tematów tego formacyjnego tappa musi być właściwe rozumienie i żywotna nauka o ludzkiej i chrześcijańskiej cnocie małżeństwa: "należy ją przedstawiać jako autentycznego sprzymierzeńca miłości, a nie jako jej zaprzeczenie. Jest to bowiem uprzywilejowany sposób uczenia szacunku dla indywidualności i godności innych, bez podporządkowywania jej własnym pragnieniom. Podstawowe znaczenie ma kierowanie i pielęgnowanie miłości małżeńskiej, zachowując ją od wszelkich manipulacji. Domaga się, w każdym stanie życia, wierności prawdzie o miłości własnej.
Będzie to oznaczało dla małżonków przeżywanie małżeństwa w ciągłości, a po zawarciu małżeństwa przeżywanie intymności małżeńskiej z zachowaniem moralnej integralności. Małżeństwo ułatwia wzajemne poznanie się małżonków, ponieważ zapobiegając oparciu relacji na fizycznej strumentalizacji drugiej osoby, pozwala na głębszy dialog, swobodniejsze uzewnętrznienie serca i wyłonienie wszystkich aspektów własnej osobowości - ludzkich i duchowych, intelektualnych i emocjonalnych - w sposób umożliwiający prawdziwy wzrost w relacji, w komunii osobowej, w odkrywaniu bogactwa i ograniczeń drugiej osoby: To jest właśnie prawdziwy cel datowania czasu.
Wartości i troska zaszczepione przez cnotę czystości są różnorodne i piękne: szacunek dla drugiego człowieka, troska o to, by nigdy nie ulegać własnym pragnieniom, pokój i delikatność wobec współmałżonka w chwilach trudności fizycznych i duchowych, siła i samokontrola niezbędna w przypadku choroby lub schorzenia jednego z małżonków itd.". (n. 57).
Wykończenie podłoża i formy
Jeśli chodzi o metodologię tej fazy centralnej, podkreśla się, że "konieczne jest, aby przekazowi treści teoretycznych towarzyszyła propozycja drogi duchowej, która obejmuje doświadczenia modlitwy (osobistej, wspólnotowej i grupowej), celebrację sakramentów, duchowość modlitewną, czasy adoracji eucharystycznej, doświadczenia misyjne, działalność charytatywną" (n. 58). Wszystko to bez wychodzenia poza ton świadectwa szczerej wiary, która pozwala na autentyczną otwartość i wewnętrzną odnowę.
In syntesi, gli obiettivi della prossima preparazione sono: "a) zapewnienie katechezy wtajemniczenia w wiarę chrześcijańską i przybliżenie życia Kościoła; b) przeżycie swoistego wprowadzenia do sakramentu małżeństwa i wyraźne uświadomienie sobie jego istotnych cech; c) podejście do problemów związanych z relacją pary oraz uświadomienie sobie własnych braków psychologicznych i afektywnych; d) zakończyć pierwszy etap rozeznawania partnerstwa na temat powołania nuziale; e) proseguire con più decisione un cammino spirituale" (n. 63).
Natychmiastowe przygotowanie do impeachmentu
W miesiącach poprzedzających uroczystość zawarcia związku małżeńskiego odbywa się bezpośrednie przygotowanie pary młodej. "Będzie rzeczą stosowną przypomnieć główne treści procesu przygotowawczego, który następuje: będziemy kłaść nacisk na nieodzowne warunki wolności i pełnej świadomości zobowiązań związanych z wyborem, który ma być dokonany, związanych z istotnymi cechami małżeństwa" (n. 65).
Celami przygotowania do przyjęcia sakramentu są: "a) pamiętanie o doktrynalnych, moralnych i duchowych aspektach małżeństwa; b) vivere esperienze spirituali di incontro con il Signore; c) przygotowanie do sumiennego i owocnego uczestnictwa w liturgii Kościoła" (n. 73).
Wyrównanie braków i sprzyjanie integracji kościelnej
Chociaż to itinerarium przedstawia idealne i pełne ramy formacyjne, to jednak w rzeczywistości często i zwyczajowo obserwuje się, że "niektóre pary są włączane do itinerarium katechumenalnego tylko w tej fazie i że przygotowanie bezpośrednie jest jedyną konkretną możliwością otrzymania minimum formacji w perspektywie celebracji sakramentu małżeństwa. Dla nich byłoby stosowne zorganizowanie zindywidualizowanych spotkań z ekipą duszpasterstwa przygotowującego do małżeństwa, aby poczuli troskę i uwagę, aby wspólnie podejść do niektórych bardziej osobistych aspektów wyboru małżeństwa, zgodnie z sytuacją pary, i aby nawiązać relację zaufania, serdeczności i przyjaźni z towarzyszami". (n. 65).
Chodzi o to, by niedobory pokonywać dobroczynnością, ale bez uznawania, że ta wyjątkowa sytuacja, jakkolwiek rozproszona, jest normalna czy dobra. Ze spokojem i roztropnością duszpasterze i inni członkowie wspólnoty chrześcijańskiej powinni starać się włączać w życie Kościoła tych, którzy są daleko, i zapraszać wszystkich do udziału w procesie odpowiedniej formacji wiary.
Ponadto w tej fazie należy "zawsze trzymać w centrum spotkanie z Panem jako źródło całego życia chrześcijańskiego". W rzeczywistości zawsze trzeba wyjść poza zwykłą socjologiczną wizję małżeństwa, aby małżonkowie zrozumieli tajemnicę łaski, która jest w nim ukryta" (n. 66). W tym ostatnim etapie poprzedzającym celebrację małżeństwa "przydatne będzie przeformułowanie kerygmatycznego [ndr.: ewangelicznego] głoszenia odkupienia przez Chrystusa, który zbawia nas od rzeczywistości grzechu, który zawsze błaga o życie ludzkie"; jak również "uznanie Bożego przebaczenia, które w sacramento della riconciliazionedona il suo amore con una forza che supera quella di qualsiasi peccato" (n. 67)
15. Catechesi liturgica
Celebracja sakramentu zawiera transcendentne bogactwo boskie, które nie jest zredukowane do aspektów jedynie ludzkich, takich jak społeczne, sentymentalne czy świąteczne. Wymaga to od szafarzy sakralnych i innych katechetów nauczenia się kłamstw stron wobec tych sakramentalnych i misyjnych wymiarów - transcendentnych i fascynujących - których być może dopiero teraz stają się częścią. "Le coppie devono essere illuminate sullo straordinario valore di segno sacramentale che acquisirà la loro vita coniugale: con il rito nuziale diventeranno sacramento permanente di Cristo che ama la Chiesa. Chrześcijańskie pary małżeńskie są powołane do tego, by stać się żywymi ikonami Chrystusa Oblubieńca. Ten sam sposób życia i odnoszenia się do małżonków powinien uobecniać światu wielkoduszną i całkowitą miłość, z jaką Chrystus kocha Kościół i całą ludzkość. Ebbene, to jest właśnie to niezwykłe świadectwo, które tak wiele chrześcijańskich małżeństw daje światu: la loro capacità di dedizione e dedicazione reciproca ai figli, la loro capacità di fedeltà, pazienza, perdono e compassione sono tali da mostrare che alla base della loro relazione c'è una fonte soprannaturale, qualcos'altro, inesplicabile in termini umani, che alimenta incessantemente il loro amore" (n. 68).
W całym procesie przygotowania do małżeństwa chrześcijańskiego, a później w całym życiu, trzeba liczyć na potężną i decydującą pomoc Bożą: "La consapevolezza di una nuova effusione dello Spirito Santo durante il rito nuziale, che, inserendosi nel dinamismo della grazia iniziata nel battesimo dà una nuova connotazione alla carità divina infusa in noi dal battesimo stesso e che ora acquista i tratti della carità coniugale. Jest to bardzo stosowne, aby przywołać świętych kapłanów/beati naszych czasów, którzy już przeżyli doświadczenie bycia mężem i żoną, ojcem i matką, a także świętych orędowników, aby podnieśli godność stanu małżeńskiego w życiu eklezjalnym wspólnoty i pomogli im zrozumieć piękno i moc tego sakramentu w ekonomii zbawienia" (n. 69).
16. Ritiro e confessione precedenti
Dokument obstaje przy bardzo słusznej propozycji: "na kilka dni przed ślubem bardzo korzystne będą rekolekcje duchowe trwające jeden lub dwa dni. Nawet jeśli może się to wydawać nierealne, biorąc pod uwagę liczne przeszkody w organizacji małżeństwa, trzeba powiedzieć, że właśnie zadeptanie wielu praktycznych zadań związanych ze zbliżającą się uroczystością może odciągnąć parę od tego, co liczy się najbardziej: celebracji sakramentu i spotkania z Panem, który przychodzi, aby otworzyć ich ludzką miłość, czerpiąc ją ze swojej Boskiej miłości. Nel caso in cui un vero ritiro fosse impossibile, un tempo di preghiera più breve (ad esempio un incontro serale, come una veglia di preghiera) potrebbe servire in alternativa" (n. 70). "Większe zaangażowanie rodziców, świadków i krewnych w czas modlitwy przed ślubem może być wspaniałą okazją dla wszystkich" (n. 72).
Dochodzi jeszcze jeden istotny element: przystąpienie do sakramentu pokuty, aby jak najlepiej przyjąć łaskę małżeństwa, uwolnionego od grzechu ciężkiego i oczyszczonego także z grzechów drobnych. "Nel periodo che precede il matrimonio - nell'ambito del predetto ritiro spirituale o veglia di preghiera o anche in altro contesto - riveste grande importanza la celebrazione del sacramento della riconciliazione" (n. 71).
W ten sposób podczas uroczystości zawarcia małżeństwa małżonkowie mogą przyjąć Komunię Świętą - źródło wszelkich błogosławieństw Bożych i uobecnienie zaślubin Chrystusa.
17. Cura pastorale degli sposi novelli
Trzecia faza tego procesu odnosi się do pierwszych lat życia małżeńskiego. W rzeczywistości "droga katechumenalna nie kończy się na celebracji małżeństwa. W rzeczywistości, bardziej niż pojedynczy akt, jest on traktowany jako wejście w stan permanentny, który dlatego wymaga specyficznej formacji ciągłej, złożonej z refleksji, dialogu i pomocy Kościoła. W tym celu trzeba towarzyszyć przynajmniej przez pierwsze lata życia małżeńskiego i nie pozostawiać nowych małżonków samym sobie" (n. 74).
Nie jest dobrze, że małżeństwo jest samo, możemy powiedzieć naśladując afirmację Signore w opowieści o stworzeniu kobiety. "Nowożeńcy muszą mieć świadomość, że uroczystość zawarcia małżeństwa jest początkiem drogi, a para jest także otwartym projektem, a nie zakończoną operacją" (n. 75).
W tym celu "małżeństwu zostanie zaproponowana kontynuacja drogi katechumenalnej, z okresowymi spotkaniami" (n. 76). W naszym społeczeństwie, o mentalności tak sprzecznej z prawdziwą antropologią małżeństwa, jest bardzo potrzebne, aby małżonkowie znaleźli towarzystwo wspólnoty chrześcijańskiej, która wzmacnia i podtrzymuje motywacje ich drogi.
Często przyjmuje się, że uwaga młodych małżonków powinna koncentrować się na konieczności prowadzenia dzieci i ich dzieci, przekraczając zaangażowanie w jakość ich wzajemnej relacji i zapominając o obecności Boga w ich miłości. "Warto pomóc młodym małżeństwom, aby umiały znaleźć czas na pogłębienie przyjaźni i przyjęcie łaski Bożej" (n. 77).
Żyć darem
Dokument przypomina, jak należy ujawniać znaczenie sakramentu w całym jego pięknie: "jest to właściwy moment, aby przeprowadzić prawdziwą mistagogię małżeństwa, czyli wprowadzenie w tajemnicę. Przechodząc przez poszczególne momenty obrzędu ślubu, można zrozumieć jego bogate znaczenie symboliczne i duchowe oraz konkretne konsekwencje w życiu małżeńskim: il consenso scambiato (la volontà di unire, e non un sentimento passeggero, alla base del matrimonio, una volontà che va sempre rafforzata); la benedizione dei segni che ricordano il matrimonio, ad esempio gli anelli (la promessa di fedeltà che deve essere sempre rinnovata); la solenne benedizione degli sposi (la grazia di Dio che discende sul rapporto umano, lo assume e lo sanctifie, al quale bisogna essere sempre aperti); la memoria del matrimonio nella preghiera eucaristica (immergere sempre l'amore coniugale nel mistero pasquale di Cristo per rinvigorarlo e rendlo sempre più profondo)" (n. 77).
Insomma, con la catechesi matrimoniale mistagogica, come con la catechesi battesimale, l'invito da fare è: Nie mogę uwierzyć, że to jest to! Ora siete una coppia sposata, quindi vivete sempre di più come una coppia sposata! Il Signore ha benedetto e riempito di grazia la vostra unione; quindi, los che questa grazia porti frutto!
Nowe argumenty i zainteresowania
U schyłku życia małżeńskiego ważne jest otrzymanie konkretnej pomocy, aby ze spokojem przeżyć relację interpersonalną. Jest tyle nowych rzeczy do nauczenia: "zaakceptować odmienność drugiej osoby, która przejawia się natychmiast; nie mieć nierealistycznych oczekiwań co do wspólnego życia i traktować je jako drogę rozwoju; radzić sobie z konfliktami, które nieuchronnie się pojawiają; znać różne fazy, które przechodzą przez każdy związek miłosny; do dialogu w celu znalezienia równowagi między potrzebami osobistymi a potrzebami małżeństwa i rodziny; do nabywania zdrowych codziennych nawyków; do nawiązywania od samego początku dobrych relacji z rodzinami pochodzenia; do rozpoczęcia rozwoju wspólnej duchowości małżeńskiej" (n. 78).
Jest wiele aspektów życia małżeńskiego i rodzinnego, które mogą być przedmiotem dialogu i katechezy w tych latach. "Niezbędne jest na przykład oświecenie par w delikatnym temacie seksualności w małżeństwie i w kwestiach z tym związanych, takich jak przekazywanie życia i regulacja urodzeń, a także w innych kwestiach moralnych i bioetycznych. Inną dziedziną, której nie należy pomijać, jest wychowanie ludzkie i chrześcijańskie dzieci, stanowiące poważną odpowiedzialność rodziców, na którą małżonkowie powinni być uwrażliwieni i odpowiednio przygotowani" (n. 79).
Na różne tematy związane z życiem małżeńskim i rodzinnym nauczanie Kościoła udostępnia małżeństwom skarbnicę mądrości.
Te pierwsze lata małżeństwa stanowią "fazę terminowania, w której wielką pomocą będzie bliskość i konkretne sugestie dojrzałych par, które dzielą się z bardziej młodymi tym, im dłuższa jest droga" (n. 80).
Opieka duszpasterska nad chorobą małżeńską i jej różnymi rodzajami ryzyka
Duszpasterstwo małżeńskie będzie przede wszystkim "posługą małżeńską: będzie pomagać małżonkom, ilekroć napotkają nowe trudności, aby mieli na uwadze przede wszystkim obronę i umocnienie związku małżeńskiego, dla dobra ich samych i ich dzieci" (n. 81).
"È essenziale incentrare il cammino della coppia sull'incontro con Cristo: la coppia ha bisogno di incontrare continuamente Cristo e di nutrirsi della sua presenza" (n. 82).
Egli jest wzorem, źródłem i podporą obiecanej wierności: tylko z jego łaską, w komunii eklezjalnej, może wejść w posiadanie komunii małżeńskiej.
Stała i trwała uwaga Kościoła wobec małżonków może być realizowana za pomocą różnych środków duszpasterskich: "ascolto della Parola di Dio; incontri di riflessione su temi di attualità legati alla vita coniugale e familiare; la partecipazione dei coniugi alle celebrazioni liturgiche a loro dedicate; ritiri spirituali periodici per le coppie di sposi; Adoracja eucharystyczna organizowana dla małżonków; rozmowa i towarzyszenie duchowe; udział w grupach rodzinnych w celu wymiany doświadczeń z innymi rodzinami; udział w działalności charytatywnej i misyjnej. Konieczne jest, aby małżonkowie rozwijali prawdziwą duchowość małżeńską, która karmi i podtrzymuje specyficzną drogę świętości, którą podążają w życiu małżeńskim" (n. 83).
Duchowość ta obejmuje zwoływanie małżeństw, życie i zaangażowanie w świętość świeckich, a także ewangelizację kultury rodzinnej. Wraz z rozwojem tożsamości małżeńskiej "może wzrastać poczucie misji, które wypływa z sakramentu. Jest rzeczą stosowną zaprosić małżonków do zaangażowania się w zwyczajne duszpasterstwo rodzin w ich parafiach lub innych rzeczywistościach kościelnych" (n. 84).
W syntezie cele towarzyszenia w pierwszych latach życia małżeńskiego to: "a) przedstawienie w mistagogicznej katechezie małżeńskiej duchowych i egzystencjalnych konsekwencji sprawowanego sakramentu w konkretnym życiu; b) aiutare le coppie, fin dall'inizio, ad instaurare correttamente la relazione interpersonale; c) zbadanie zagadnień dotyczących seksualności w życiu małżeńskim, przekazywania życia i wychowania dzieci; d) zaszczepienie w małżonkach silnego pragnienia odroczenia więzi małżeńskiej w każdej zaistniałej sytuacji kryzysowej; e) zapewnienie spotkania z Chrystusem jako nieodzownego źródła odnowy łaski małżeńskiej oraz nabycie duchowości małżeńskiej; f) richiamare il senso della missione specifica delle coppie cristiane" (n. 85).
Towarzyszenie w trudnych sytuacjach małżeńskich
Na koniec rozważa się eklezjalne towarzyszenie małżeństwom w sytuacjach kryzysowych. "W historii każdego małżeństwa mogą pojawić się momenty, w których komunia małżeńska słabnie, a małżonkowie napotykają okresy, niekiedy długie, sofferenzy, zmęczenia i niezrozumienia, przechodząc przez kryzysy małżeńskie. Stanowią one część historii rodziny: są wydarzeniami, które - jeśli zostaną przezwyciężone - mogą pomóc parze w osiągnięciu szczęścia w nowy sposób, w oparciu o możliwości, jakie niesie ze sobą początek nowego etapu, czyniąc istotę Związku coraz bardziej uchwytną.
W każdym razie, aby zapobiec pogorszeniu się sytuacji kryzysowej do tego stopnia, że stanie się ona irrimediabile, wskazane jest, aby parafia lub wspólnota posiadała duszpasterstwo wspierające osoby w kryzysie" (n. 87). Diecezjalne Centra Orientacji Rodzinnej (COF) stanowią w tym sensie podstawowy punkt odniesienia.
W rzeczywistości doświadczenie pokazuje, że w sytuacjach trudnych czy krytycznych większość ludzi nie szuka duszpasterstwa, być może "dlatego, że nie czuje, iż jest ono pełne, bliskie, realistyczne, wcielone".
Dlatego "jest rzeczą właściwą, aby - obok proboszcza - to właśnie małżeństwa, zwłaszcza te, które przeżyły kryzys po jego przezwyciężeniu, stały się towarzyszami małżeństw przeżywających trudności lub już podzielonych" (n. 88).
"Si tratta di garantire un accompagnamento non solo psicologico, ma anche spirituale, per recuperare, con un percorso mistagogico graduale e personalizzato e con i sacramenti, il senso profondo del legame e la consapevolezza della presenza di Cristo tra gli sposi" (n. 90).
Ci wychowawcy czy mentorzy małżeństw mogą być decydującą pomocą w ratowaniu i uświęcaniu przede wszystkim tych, którzy przeżywają trudności.
Zauważa się, że niestety "są sytuacje, w których separacja jest nieunikniona. W tych przypadkach szczególne rozeznanie jest niezbędne w duszpasterstwie osób odseparowanych, rozwiedzionych, opuszczonych. Musimy szczególnie przyjąć i docenić ból tych, którzy doświadczyli niesprawiedliwych separacji, rozwodów lub porzucenia, albo którzy zostali zmuszeni do przerwania współżycia z powodu znęcania się nad małżonkiem. Przebaczenie nagłej niesprawiedliwości nie jest łatwe, ale jest to droga, którą umożliwia łaska. Stąd potrzeba posługi pojednania i mediacji, poprzez wyspecjalizowane ośrodki dla azylantów, które powinny być tworzone w diecezjach" (n. 93).
Utrzymuje on, że "osoby rozwiedzione, które nie były rozwiedzione - które często są świadkami rozwodów małżeńskich - muszą być zachęcane do znajdowania w Eucharystii pokarmu, który podtrzymuje je w ich stanie". Lokalna społeczność i duszpasterze muszą towarzyszyć tym ludziom z pośpiechem, zwłaszcza gdy są dzieci lub gdy ich sytuacja ubóstwa jest poważna". (n. 94).
Budowanie rodziny na skalistych brzegach
Nella Conclusione si ricorda che questo documento risponda al profondo "desiderio di offrire alle coppie una migliore e più profonda preparazione al matrimonio, attraverso un itinerario sufficientemente ampio, ispirato al catecumenato battesimale, che consenta loro di ricevere un'adeguata formazione alla vita coniugale cristiana, da un'esperienza di fede e di incontro con Gesù; która nie ogranicza się zatem do kilku spotkań w pobliżu uroczystości, ale pozwala im dostrzec niemal trwały charakter duszpasterstwa życia małżeńskiego, które Kościół zamierza rozwijać". W misję towarzyszenia małżeństwom musi być zaangażowana cała wspólnota kościelna. W zawodach formacyjnych i aktualizacyjnych praca musi być prowadzona z poczuciem komplementarności i współodpowiedzialności.
W tym procesie integralnej formacji "musimy stosować nie tylko metodę katechezy, ale także dialog z małżeństwami, spotkania indywidualne, liturgiczne chwile modlitwy i celebracji sakramentów, modlitwy, obrzędy i interakcje z całą wspólnotą kościelną. W całym tym procesie należy uwzględnić kerygmatyczny charakter propozycji chrześcijańskiej, czyli jej siłę, piękno i nowość. Na stronie sakrament małżeństwa jest przedstawiona jako dobra powieść, czyli jako dar od Boga dla małżeństw, które chcą żyć pełnią swojej miłości". Unikając dychotomii, "droga wzrostu człowieka i proces wzrostu duchowego muszą być zawsze utrzymywane razem".
Formacja małżeństw chrześcijańskich musi "być osadzona w konkretnej rzeczywistości dnia dzisiejszego i nie może bać się konfrontacji z zagadnieniami i pytaniami, które stanowią wyzwania społeczne i kulturowe", w tym "kształtowania osobistej świadomości moralnej i formułowania projektu życia rodzinnego".
L'accompagnamento pastorale deve essere personalizzato, basato soprattutto sulla testimonianza swoich towarzyszy i innych partnerów po drodze. W każdym przypadku jest to kwestia doprowadzenia do poważnego discernimento personale e di coppiaCelebracja małżeństwa i życia małżeńskiego jest wynikiem świadomej, wolnej i radośnie podjętej decyzji.
Przygotowując parę do sakramentu małżeństwa, towarzyszenie wtajemnicza ich w życie kościelne i pomaga im znaleźć w Kościele miejsce, w którym mogą pielęgnować więź małżeńską i w którym mogą wzrastać przez całe życie w swoim powołaniu i w służbie innym, rozwijając w ten sposób w pełni swoją tożsamość korporacyjną i misję kościelną.
Ponadto należy zwrócić szczególną uwagę na towarzyszenie małżonkom w kryzysie.
Proponując nowym pokoleniom drogi wzrostu katechumenalnego w perspektywie małżeństwa, odpowiadamy na jedną z najpilniejszych potrzeb społeczeństwa zachodniego: towarzyszenie młodym ludziom w kierunku pełnej realizacji tego, co nadal jest jednym z ich największych "marzeń" i jednym z głównych celów, do których dążą w swoim życiu, a mianowicie nawiązania trwałej relacji z ukochaną osobą i w oparciu o sakrament budowania świętego i ewangelizacyjnego małżeństwa.
