Testo originale del articolo in inglese qui
Jednym z wielkich problemów, z jakimi musiał się zmierzyć Benedykt XVI podczas swojego pontyfikatu, było quasi seksualne wykorzystywanie nieletnich, popełniane przez księży i zakonników. Mimo licznych starań i prób, zaangażowanie nie było wystarczające, a właściwie można powiedzieć, że nawet czas nie wystarczył.
Papież Franciszek potraktował tę sytuację bardzo poważnie, o czym świadczą rozporządzenia, które wydał w czasie swojego pontyfikatu, aby rozprawić się z tym rakiem w Kościele.
Czy le regole są wystarczające?
Jeśli chodzi o sakramenty i prawników, zadaję sobie następujące pytanie: czy są jakieś prawa, aby zaprowadzić porządek w społeczeństwie? Kościół jest tajemnicą, jest mistycznym Ciałem Chrystusa, ale jednocześnie składa się z mężczyzn i kobiet, z których wszyscy są mężczyznami, między którymi istnieje szereg relacji i wymiana dóbr, niekoniecznie i nie przede wszystkim natury materialnej, ale przede wszystkim natury duchowej. Dlatego mówimy o Kościele jako o społeczeństwie, obdarzonym w związku z tym własnym porządkiem prawnym, prawem kanonicznym. Jednak, jak w każdym społeczeństwie, zasady nie wystarczą, by utrzymać w nim porządek. Na przykład to, że w jednym państwie istnieje prawo karne, które stanowi, że każdy, kto przywłaszcza sobie cudzą własność, podlega karze więzienia od 4 do 8 lat, nie oznacza, że nie ma już przestępstw.
Dalla promulgazione del motu proprio Sacramentorum Sanctitatis Tutela (SST - Tutela della Santità dei Sacramenti), del 2001, con le successive modificazioni, nonché dopo le norme promulgate da papa Francesco, i casi di abusi sessuali su minori non sono diminuiti. Tak było na początku, gdy skandale były zasobami publicznymi, ale dziś nadużycia seksualne popełniane przez członków duchowieństwa trwają nadal i nie mówimy tu tylko o skandalach z udziałem nieletnich, ale także o czynach sprzecznych z tym przykazaniem i polegających na złamaniu obietnicy lub ślubu celibatu oczekiwanego od księdza lub zakonnika.
Cosa serve allora? Molte cose. Problem moralny członków Kościoła zaczyna się od formacji kapłanów i zakonników, podczas procesu identyfikacji i selekcji, jak również od towarzyszenia, które powinni mieć przez całe swoje życie. Tutaj zajmujemy się aspektem prawnym, próbując odpowiedzieć na pierwsze pytanie.
"Il retto senso di giustizia".
Należy zauważyć, że przepisy prawa nie są same w sobie skuteczne. Do prawidłowego stosowania prawa, oprócz zrozumienia przepisu, konieczne jest jeszcze coś, co możemy nazwać "prawidłowym poczuciem sprawiedliwości". Posłużmy się przykładem. Jeśli w jakiejś diecezji ksiądz chce spełnić wszystkie misje określone w Vos estis lux mundi (VELM - Voi siete la Luce del Mondo), SST, Codice di diritto canonico riformato nel libro VI sulle pene comminate dalla Costituzione apostolica Pascite gregem Dei, ecc., sarà necessario un minimo di Conoscenza del Diritto e dei diritti. Jedną z nich jest zasada domniemania niewinności. Innymi słowy, wszystkie te przepisy muszą mieć jako zasadę domniemanie, że dany duchowny lub osoba religijna jest niewinna, dopóki nie udowodni się jej winy.
Stąd potrzeba sprawiedliwości proceduralnej, z określonymi zasadami, z własnymi etapami, środkami dowodowymi i tymi wszystkimi środkami, które mają na celu zagwarantowanie skutecznej ochrony prawnej, tzn. że każdy może odwołać się do sądów kościelnych, gdy doznał naruszenia własnych praw.
Przeciwwaga, bo to kwestia sprawiedliwości i zdrowego rozsądku, jest taka, że oskarżony o przestępstwo powinien mieć tego gwarancję, czyli wiedzieć, o co jest oskarżony, nawet na wczesnym etapie jako osadzony, zanim skarga zostanie sformalizowana. Oskarżony jest niewinny i musi być traktowany jako niewinny, dopóki wyrok, należycie umotywowany czynnościami procesowymi i dowodami, nie powie, że jest winny.
Wręcz przeciwnie, to co znajdujemy w wiadomościach i w bieżącej prasie to fakt, że oskarżony nagle zostaje uznany za winnego i musi udowodnić swoją niewinność. Jako przykład mamy sprawę kardynała George'a Pella, który musiał czekać trzy lata na udowodnienie swojej niewinności. Lodevole è stato l'atteggiamento di papa Francesco, che non lo ha rimosso dall'incarico di prefetto della Segreteria dell'Economia finché è durato il processo in Australia, ma gli ha invece concesso il permesso di viaggiare e di comparire davanti alla giustizia del suo Paese, appunto perché era innocente, fino a quando non ci fosse stata la sentenza definitiva, finché tutte le istanze non fossero state esaurite.
Gdy te podstawowe zasady i prawa nie są przestrzegane, stosowanie przepisów może prowadzić do poważnych szkód z punktu widzenia sprawiedliwości i prawa. Myślimy o surowych środkach, które są podejmowane na własną rękę w przypadku oskarżenia księdza, który od razu jest podejrzany o wszystkie swoje czyny. Oczywiście ten środek ostrożności ma swoje uzasadnienie: trzymać ewentualnego przestępcę z dala od osób, które może znać, ponieważ doświadczenie z przeszłości mówi nam, że pedofil zmieniał parafie i nadal popełniał przestępstwa. Ma una cosa è roztropność, a un'altra è trattare gli accusati come colpevoli. W innych przypadkach, bez właściwego rozróżnienia między postępowaniem sądowym a postępowaniem w sprawie sankcji administracyjnych, wybiera się to drugie, aby przyspieszyć postępowanie karne.
Nie ulega zatem wątpliwości, że ten ostatni jest zabiegiem wyjątkowym, stosowanym tylko wtedy, gdy istnieją wystarczające dowody lub silne przesłanki przemawiające przeciwko niewinności oskarżonego, który dla niego samego zasługuje na drogę, która nie daje wszystkich gwarancji procesowych. Jednak w tych przypadkach oskarżony może dowiedzieć się, że w jego sprawie wszczęto dochodzenie i że został wezwany do złożenia zeznań w czymś, co możemy nazwać dochodzeniem dowodowym, kiedy materiał dowodowy jest prawie kompletny i przy niewielu możliwościach lub środkach, by się różnić, co byłoby konieczne z punktu widzenia sprawiedliwości.
L'articolo 2 del motu proprio VELM (Vos estis lux mundi - Voi siete la Luce del Mondo) prevede la creazione di un ufficio preposto a ricevere segnalazioni o denuncia su possibili reati. Idea tej normy polega na tym, że po stronie ordynariusza, np. weksylologicznego, oprócz tego, że poszkodowany powinien mieć możliwość aresztowania, powinien istnieć obowiązek prowadzenia śledztwa.
Tuttavia, qui va precisato che questo ufficio non è un organo giudiziario, e tanto less la mera ricezione della denuncia è sinonimo di colpa, si tratta piuttosto di garanzie o mezzi per evitare insabbiamenti.
W całym tym dochodzeniu musi zawsze przeważać zasada domniemania niewinności, podobnie jak należy podjąć poważne wysiłki w celu zebrania świadectw lub dowodów, które pomogą rozeznać, czy istnieją elementy wystarczające do rozpoczęcia procesu prawnego w Kościele. Uważamy jednak, że jest to prosty sposób na rozwiązanie szerszego problemu.
Ponieważ trybunały kościelne są należycie ukonstytuowane i zorganizowane, nie byłoby potrzeby tworzenia urzędów wymienionych w VELM, gdyż tę działalność dochodzeniową powinien prowadzić organ magistratury diecezjalnej z odpowiednim przygotowaniem, proprio per raccogliere tutte le informazioni necessarie che consentano di esprimere un giudizio sull'eventuale sussistenza or meno di un reato, ma non sulla colpevolezza dell'indagato.
Nel contempo, resta inteso che si è proposto di creare questo tipo di ufficio perché in molte occasioni alcuni vescovi hanno saputo accogliere la richiesta di protezione da parte di persone che subivano abusi o comportamenti inappropriati da parte di sacerdoti o religiosi.
L'anno scorso è stato pubblicato un rapporto ordinato in Francia dalla Chiesa sugli abusi commessi dal clero tra il 1950 e il 2020, i cui numeri hanno lasciato senza fiato molte persone.
È giusto chiarire che la cifra presentata di, 216.000 vittime, è una stima della commissione incaricata di esaminare le 2.700 vittime individuate tra il 1950 e il 2020, e le altre 4.800 da fascicoli rinvenuti negli archivi. Nie oznacza to jednak, że w Kościele nie powinno być nadużyć, a tym bardziej, że nie powinny być one popełniane przez ofiary. Coś podobnego przewiduje się w takich krajach jak Hiszpania, gdzie Konferencja Episkopatu zwróciła się o poradę w postaci opracowania prawnego.
Zasady i prawo naturalne
Dal caso degli Stati Uniti, emerso con l'indagine del quotidiano The Boston Globe, al recente caso della Francia, possiamo vedere l'entità del problema che la Chiesa ha dovuto affrontare, per i quali sono state necessarie misure di emergenza con poca capacità di riflessione, in primo luogo per conoscere le cause e poter prevenire i reati, partendo da una domanda molto semplice: czy moi wierni i religiosi dopuścili się tych nadużyć, czy nie złamali obietnic lub wotów kościelnych? Co się wydarzyło podczas ich podróży? Następnie należy wyodrębnić środki, jakimi dysponuje Kościół, a jednym z nich jest to, czym się zajmujemy, czyli Diritto. Diritto nie jest narzędziem, które można wykorzystać bezkrytycznie, ponieważ ma zasady, które wynikają z prawa naturalnego i są niezbędne do życia.
Z tego powodu prawo jest używane i stosowane sprawiedliwie i z dobrym poczuciem sprawiedliwości, w przeciwnym razie popełniłoby kolejną niesprawiedliwość. Dlatego konieczne jest, aby Kościół w swoich staraniach o uporanie się ze skandalami seksualnymi, o których mówimy, poświęcił swój czas, który nie jest zbyt długi, na refleksję nad zjawiskiem, które próbuje regulować; i princìpi e i diritti che devono essere rispettati proprio per raggiungere lo scopo di tale norma, nonché gli effetti che una siffatta norma potrebbe generare nella Chiesa.
Forse siamo ben lontani dal porre fine al problema degli abusi, a menos que non se ne affronti la causa, il che meriterebbe un studio approfondito e interdisciplinare, inter-dicasteriale oserei dire. Gdy tak się nie dzieje, prawo kanoniczne może zaoferować pewne narzędzia, jeśli są one używane w sposób sprawiedliwy, a nie tylko według legalności. W ten sposób, przy wszystkich zaangażowanych stronach, okazana zostałaby sprawiedliwość i miłosierdzie, także świętych ludzi wiernych Bogu, parafrazując papieża Franciszka.
