Artykuły

Gorbaciov i Giovanni Paolo II: forgia di un'amicizia

30 sierpnia zmarł Michaił Gorbaciov, jedna z najważniejszych postaci politycznych końca XX wieku. Jego przyjaźń z papieżem Janem Pawłem II miała fundamentalne znaczenie dla otwarcia Związku Radzieckiego i upadku komunizmu w Rosji. Autor tekstu, José R. Garitagoitia, jest znawcą relacji, jakie istniały między tymi dwoma postaciami.

Maria José Atienza-9 wrzesień 2022 r.-Czas czytania: 4 minuty

Testo originale del articolo in inglese qui

Od upadku imperium carskiego w 1917 roku do rozwiązania Związku Radzieckiego w 1991 roku upłynęły siedemdziesiąt cztery lata historii. Po tym długim okresie o losach ZSRR, który rozciągał się od Uralu po stopnie Azji Środkowej i granice Syberii, decydował przywódca.

Koloruję, że 11 marca 1985 roku Michaił Gorbaczow (Privolnoie 1931) na czele władzy nie pamiętał, że wybiera ostatniego sekretarza generalnego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego. W wieku 54 lat był najbardziej młodym członkiem Biura Politycznego, wówczas naturalnym kandydatem do sukcesji po starszym Konstantym Czernienko. Po raz pierwszy w historii Związku Radzieckiego małżeństwo Cremlino, czyli Michaił i jego starsza o cztery lata żona Raisa, nie przewyższyło pod względem wieku tego z Białego Domu.

Polityka Gorbaciova

Gorbaciov, mimo że nie był ścisłym obrońcą systemu, był komunistą przekonanym o podstawowych zasadach ideologii socjalistycznej i starał się podtrzymywać swoje zaangażowanie. Wraz z polityką przejrzystości (Glasnost), Perestrojka była jego wielkim celem: reforma systemu od wewnątrz i od góry, bez wyrzekania się socjalizmu.

Czy działał z przekonania, czy z konieczności, skomplikowana sytuacja gospodarcza i społeczna w ZSRR pod koniec jego kadencji doprowadziła do ożywienia stosunków ze Stanami Zjednoczonymi, a genewski szczyt z Reaganem w listopadzie 1985 roku utorował drogę do détente. Nowy klimat międzynarodowy umożliwia obecnie zawieranie porozumień o redukcji broni jądrowej i międzynarodowe rozbrojenie. Historia uznała jego rolę w upadku muru berlińskiego i w przemianach bez użycia przemocy w 1989 roku, które miały miejsce w Europie Środkowej i Wschodniej: Gorbaczow mógł zareagować w sowieckim stylu, jak w przypadku kryzysów na Węgrzech (1956) i w Czechosłowacji (1968), ale zdecydował się pozwolić ludziom swobodnie kroczyć własną drogą.

Decydująca rola Gorbaciova w tych wydarzeniach nie pozostała niezauważona przez innego wielkiego protagonistę przemian w Europie: Jana Pawła II. Zresztą analizę wpływu pierwszego papieża na te wydarzenia poświęciłem swojej pracy magisterskiej z politologii. A sam Gorbaciov przyjął moje zaproszenie do napisania wstępu do książki. Niedawno opublikowałem długi artykuł na temat ich relacji, gdyż w tamtych latach osobiście przeprowadziłem wywiady z oboma, weryfikując ich wzajemną estymę. Gorbaciov zapisuje swój podziw dla Jana Pawła II w listach, które napisał do mnie przy okazji swojej pracy dyplomowej, historycznych dokumentach, które jakiś czas temu przekazałem do ogólnego archiwum Uniwersytetu Nawarry.

Narodziny przyjaźni

Od ich pierwszego spotkania w Watykanie, 1 grudnia 1989 r., płynie między nimi przyjaźń i szacunek. Dwie dekady później rzecznik Navarro-Valls przypomni, że spośród wszystkich spotkań, jakie odbyli w ciągu 27 lat pontyfikatu, "jednym z tych, które Karol Wojtyła lubił najbardziej, było to, które odbył z Michaiłem Gorbaciovem". Tego dnia rzecznik zapytał Jana Pawła II o jego wrażenia na temat Gorbaciova: jest to "człowiek zasad", odpowiedział papież, "osoba, która tak bardzo wierzy w swoje wartości, że jest gotowa przyjąć wszystkie osiągnięcia, które mogą z nich wynikać".

Po śmierci Jana Pawła II Gorbaciov udzielił wywiadu w Radiu Wolna Europa. Dziennikarz powiedział: "Michaił Siergiejewicz, był pierwszym sowieckim przywódcą, który spotkał się z papieżem Janem Pawłem II.

Dlaczego w tym momencie postanowił poprosić o wywiad? W odpowiedzi przypomniano bardzo szczególne okoliczności tego niezwykłego roku: "Wydarzyło się wiele rzeczy, które nie miały miejsca w poprzednich dekadach. Myślę, że wynika to z faktu, że w 1989 roku mieliśmy już duży postęp".

Wzajemne zaufanie

Co ułatwiło połączenie tych dwóch osobowości? Dla ostatniego sowieckiego przywódcy klucz tkwił w historii i geografii: obie były niewolnikami.Początkowo" - wspominał Gorbaciov po śmierci
Giovanni Paolo II - "aby pokazać, jak dalece Ojciec Święty był niewolnikiem i jak szanował nowy Związek Radziecki, zaproponował, aby pierwsze 10 minut spędzić samemu i mówić po rosyjsku". Wojtyła był przygotowany do rozmowy, zdając język rosyjski: "Poszerzyłem swoją wiedzę na tę okazję" - powiedział na początku.

Relacja między dwoma osobowościami jest wyraźnym przykładem "przyjaźni społecznej", którą papież Franciszek opisuje w "Fratelli tutti": "avvicinarsi, esprimersi, ascoltarsi, guardarsi, conoscere, provare capirsi, cercando punti di contatto, tutto questo si riassume nel verbo 'dialogo'" (n. 198).
Giovanni Paolo II i Michaił Gorbaciov swoją postawą umożliwili skuteczność spotkania. Wykazali się "umiejętnością poszanowania punktu widzenia drugiej osoby, akceptując możliwość, że może on zawierać pewne uzasadnione interesy lub konwencje.

Dalla sua identità, l'altro ha qualcosa da contribuire, ed è auspicabile che approfondisca ed esponga la propria posizione affinché il dibattito pubblico sia ancora più completo" (n. 203).

Pamięć o Gorbaciovie

Dwaj niewolnicy byli zaskoczeni tą rozmową w bibliotece Palazzo Apostolico. Byli zaskoczeni harmonią, która pojawiła się tak naturalnie. "Kiedy go spotkałem - wspomina Gorbaciov - po latach powiedziałem papieżowi, że te same lub podobne słowa często znajdowały się w moich i jego wypowiedziach". To nie był przypadek. Tak duża ilość zbieżności świadczyła o tym, że "coś nas łączyło u podstaw, w naszych myślach". Tamto spotkanie było początkiem szczególnej relacji między dwoma początkowo bardzo odległymi osobowościami. "Myślę, że mogę naprawdę powiedzieć, że w tych latach staliśmy się przyjaciółmi" - pisze Gorbaciov w setną rocznicę urodzin Jana Pawła II. Z upływem czasu Michaił Gorbaciov znajdzie się na należnym mu miejscu w historii XX wieku, a wielkość jego rewolucji zostanie lepiej zrozumiana.

Biuletyn informacyjny La Brújula Zostaw nam swój e-mail i otrzymuj co tydzień najnowsze wiadomości z katolickim punktem widzenia.
Banery reklamowe
Banery reklamowe