Rozważania na temat motu proprio "Ad charisma tuendum" dotyczące Opus Dei

Testo originale del articolo in inglese qui

Testo del articolo in inglese qui

Una corretta interpretazione della reale portata del recente motu proprio "Ad charisma tuendum"riguardante l'Opus Dei richiede l'uso di due chiavi ermeneutiche fornite dallo stesso papa Francesco nel documento.

Pierwszym krokiem jest odniesienie do espresso, które znajduje się w motu proprio alla costituzione apostolica "Ut sit", con la quale san Giovanni Paolo il 28 novembre 1982 eresse la Prelatura personale della Santa Croce. Uważam, że należy zwrócić uwagę na to, że nowy motu proprio nie uchyla konstytucji apostolskiej, lecz ogranicza się do dostosowania jej do nowej organizacji Kurii Rzymskiej, która obecnie przewiduje ogólnie kompetencje Dykasterii ds. Duchowieństwa, a już nie Dykasterii ds. Zakrystianów, we wszystkim, co dotyczy Stolicy Apostolskiej w zakresie prałatur personalnych. 

W przypadku pozostałych osób. costituzione apostolica "Ut sit" rimane intatta nel suo impianto e nel suo contenuto, incisivamente riassunto da san Giovanni Paolo II stesso nel Discorso tenuto il 17 marzo 2001 ai partecipanti ad unontro promosso dalla Prelatura dell'Opus Dei. W tym przemówieniu Ojciec Święty, z niewymowną ekspresją, nie tylko określił Prałaturę jako "organicznie zorganizowaną", to znaczy złożoną "z kapłanów i wiernych świeckich, mężczyzn i kobiet, z samym Prałatem na czele", ale także zauważył "hierarchiczny charakter Prałatury".Opus Dei, stabilita nella costituzione apostolica con la quale ho eretto la Prelatura".

Z tej gerarchicznej natury św. Jan Paweł II wyprowadza punkt "dla rozważań duszpasterskich bogatych w praktyczne zastosowania", podkreślając "że przynależność wiernych świeckich zarówno do samego Kościoła partykularnego, jak i do Prałatury, alla quale sono incorporati, fa sì che la missione peculiare della Prelatura confluisca nell'impegno evangelizzatore di ogni Chiesa particolare, come previde il Concilio Vaticano II nell'ausppicare la figura delle Prelature personali".

Questo richiamo al Concilio Vaticano II è oltremodo significativo e costituisce la seconda chiave ermeneutica del motu proprio "Ad charisma tuendum".dove espressamente si sottolinea l'esigenza di fare riferimento "agli insegnamenti dell'ecclesiologia conciliare circa le Prelature personali". 

Č noto che l'ultimo Concilio, nel prevedere la possibilità di istituire "peculiari diocesi o prelature personali o altre istituzioni del genere" al fin di facilitare "non solo una funzionale distribuzione di presbiteri, ma anche l'attuazione di particolari iniziative pastorali in favore di diversi gruppi sociali, in certe regioni o nazioni o addirittura in tutto il mondo" (decreto Presbyterorum Ordinisn. 10), należało prześledzić jej dokładne kontury, woląc pozostawić miejsce na przyszły dynamizm eklezjalny i wyartykułowaną dyscyplinę, "według zasad, które zostaną ustanowione dla którejś z tych instytucji, i zawsze z poszanowaniem praw ordynariuszy miejsca". 

Kolejne interwencje papieży rzymskich, zgodnie z perspektywami wskazanymi przez Sobór, otwierały te obszary: tak było z M.P. Ecclesiae Sanctae Pawła VI (6 sierpnia 1966 r.), a przede wszystkim z Kodeksem Prawa Kanonicznego św. Jana Pawła II z 1983 r., gdzie nieliczne przepisy poświęcone są prałaturom personalnym (kan. 294-297), podlegającym zróżnicowanym realizacjom, stosownie do potrzeb określonych przez Stolicę Apostolską, którym podlega jedynie erekcja prałatur personalnych. 

Si noti però che il CIC del 1983 (diversamente dal Codice precedente, il quale ammetteva l'esistenza del semplice titolo onorifico di prelato), si serve del termine "prelato" esclusivamente per indicare soggetti diversi dai vescovi diocesani, ma come questi aventi la potestà di ordinari propri rispetto ad ambiti di esercizio della potesta di governo chiamati "prelature", specificati ulteriormente dalla qualifica di territoriale oppure personale, a seconda del criterio rispettivamente adottato per individuare i fedeli destinatari dell'esercizio della potesta. W związku z tym CIC pozostawia miejsce na wiele różnych konfiguracji, które pojedyncze prałatury mogłyby skonkretyzować w statutach nadanych każdej z nich przez Najwyższą Władzę Kościoła. 

W tym szerokim obszarze wolności CIC nie przewiduje potrzeby, ale też nie wyklucza, aby prałat był powołany do godności biskupiej, przy czym taki wybór podlega wyłącznie ocenie Papieża Rzymskiego, do którego w Kościele łacińskim odnosi się jedynie nominacja biskupów; Zdumiewającą zgodność natury prałatury personalnej z godnością biskupią osoby, która jest stawiana na jej czele, potwierdza decyzja św. Jana Pawła II o nominacji dwóch dotychczasowych prałatów zOpus DeiSam Egli osobiście udzielił im święceń biskupich, m.in. 

D'altro canto, vi sono circoscrizioni ecclesiastiche di natura territoriale a capo delle quali vi sono prelati sicuramente titolari di potestà di governo di natura gerarchica, che tuttavia non sono abitualmente insigniti della dignità episcopale (si pensi alle prefetture apostoliche in territorio di missione). Do tego możemy dodać, że - jak zauważyliśmy  – nella prospettiva di un esercizio delle funzioni di governo non limitata ai soli vescovi, le insegne pontificali non sono riservate dal diritto canonico esclusivamente a questi ultimi, ma il loro uso è previsto per una categoria ben più ampia di soggetti, anche se non elevati all'episcopato, quali, ad esempio, i cardinali ed i legati del Romano Pontefice, gli Abati ed i Prelati che hanno giurisdizdizione su un territorio separato da una diocesi, gli Amministratori Apostolici costituiti in modo permanente, i vicari Apostolici ed i Prefetti Apostolici, gli abati delle congregazioni monastiche.

Se dunque è pacifico che le funzioni di Prelato possano essere affidate ad un presbitero, ciò non toglie che le prelature personali comportino sempre l'esercizio della potesta di governo ecclesiastico, non fosse altro perché, come prevede il can. 295, §1, prałat personalny "ma prawo erygować krajowe lub międzynarodowe seminarium duchowne, a także inkardynować alumnów i promować ich do zakonów z tytułem służby prałatury".

Fakt, że papież Franciszek słusznie zaproponował ochronę pochodzenia".charyzmatyczny" dellOpus Dei, "secondo il dono dello Spirito ricevuto da san Josemaría Escrivá de Balaguer", nulla toglie al fatto che la Prelatura in quanto tale è stata eretta con una costituzione apostolica, jest to instrument, za pomocą którego Rzymianin podaje Pontefice do ustanowienia okręgów kościelnych, za pośrednictwem których ripartyzuje i dyscyplinuje wykonywanie uprawnień do rządzenia, które konkurują z gerarchią. 

W związku z tym, il motu proprio "Ad charisma tuendum"., in ossequio al magistero conciliare, lungi dall'imporre una netta separazione tra la dimensione carismatica e quella istituzionale-gerarchica dell'Opus Dei, va letto come una sollecitazione a vivere con "dinamismo nuovo" (cfr san Giovanni Paolo II, lett. ap. Novo millennio ineunte(n. 15), fedelty do charyzmatu św. Josemaríi, że Najwyższa Władza Kościoła, za pomocą konstytucji apostolskiej "Ut sit"doprowadziło do ustanowienia prałatury personalnej, czyli instrumentu o charakterze gerarchicznym.

Ad essa è affidato quello che papa Francesco nel motu proprio definiuje "zaangażowanie duszpasterskie", które ma być realizowane "pod kierunkiem prałata" i polega na "szerzeniu w świecie wezwania do świętości, poprzez uświęcanie pracy oraz zobowiązań rodzinnych i społecznych za pośrednictwem inkardynowanych do niej kapłanów i przy organicznej współpracy świeckich, którzy poświęcają się dziełom apostolskim": zobowiązanie, które właśnie dlatego, że ma charakter duszpasterski, nie może nie być dzielone z pasterzami Kościoła, a pod względem treści nie dotyczy określonych kategorii podmiotów, lecz obejmuje wszystkich wiernych, powołanych do świętości mocą Najświętszego Sakramentu, a nie z powodu określonego wyboru życiowego.