W obliczu rozwoju technologicznego, w tym fałszywe wiadomości i deepfakes, Jak możemy pozostać w pełni ludźmi i pozostać wolnymi?
Jak można osiągnąć prawdziwą mądrość, jak można zagwarantować ludzką godność? Są to pytania, które są dziś zadawane w nowych formatach.
W tym miesiącu wybraliśmy trzy z nauk papieża: jego przesłanie na Światowy Dzień Łączności-2024Jego przemówienie do Dykasterii Nauki Wiary; i jego przesłanie na Wielki Post. Pozornie rozbieżne tematy, ale czerwoną nicią jest życie i misja chrześcijan oraz ich fascynujące zadanie, także w naszym zmieniającym się świecie.
Sztuczna inteligencja, mądrość i komunikacja
Tematem przewodnim Orędzia na 58. Światowy Dzień Łączności (24-I-2024) jest: "Sztuczna inteligencja i mądrość serca dla w pełni ludzkiej komunikacji".. Podnosi to, jak wskazuje papież, ".jak możemy pozostać w pełni ludźmi i kierować trwającą zmianą kulturową na dobre". Nie możemy, radzi, dać się ponieść katastroficznym przepowiedniom dotyczącym przyszłości, ale musimy, jak proroczo powiedział Guardini w 1927 roku, pozostać "wrażliwy na ból wywołany zniszczeniem i nieludzkim zachowaniem zawartym w tym nowym świecie".i promować "aby wyłoniła się nowa ludzkość głębokiej duchowości, nowej wolności i nowego życia wewnętrznego". (Listy znad jeziora Como, Pamplona 2013, 101-104).
Kontynuując przesłanie poprzednich Światowych Dni Komunikacji (2021-2023), Franciszek proponuje, aby w epoce, która może być bogata w technologię i uboga w komunikację, rozpocząć naszą refleksję od mądrości ludzkiego serca. Termin serce jest tu używany w sensie biblijnym, jako siedziba wolności i ważnych decyzji życiowych. "Mądrość serca jest zatem cnotą, która pozwala nam przeplatać całość i części, decyzje i ich konsekwencje, zdolności i słabości, przeszłość i przyszłość, ja i my.". Może się to wydawać, i jest, trudne do osiągnięcia, ale, dodaje papież, "... nie jest to łatwe.To właśnie mądrość - której łaciński rdzeń sapere jest związany ze smakiem - nadaje smak życiu.".
Jednocześnie ostrzega, że nie możemy oczekiwać mądrości od maszyn, a w szczególności od sztucznej inteligencji (AI). Jak wyraża to jej oryginalna nazwa naukowa, uczenie maszynoweMaszyny mogą "uczyć się" w sensie przechowywania i korelowania danych, ale tylko człowiek może nadać im znaczenie.
Dlatego, podobnie jak wszystko inne w rękach człowieka, sztuczna inteligencja jest zarówno szansą, jak i zagrożeniem w rękach człowieka, jeśli nie pokona on "pierwotna pokusa, by stać się jak Bóg bez Boga". (por. Rdz 3). Nie jest to tylko ryzyko, ale niebezpieczeństwo, w które człowiek w rzeczywistości popadł, chcąc "..." (Rdz 3).zdobywanie własnymi siłami tego, co zamiast tego powinno być przyjmowane jako dar od Boga i przeżywane w relacji z innymi.". Dlatego, mówi następca Piotra, konieczne jest, aby "aby obudzić człowieka z hipnozy, w którą wpadł z powodu swojego delirium wszechmocy, wierząc, że jest całkowicie autonomicznym i samoreferencyjnym podmiotem, oddzielonym od wszelkich więzi społecznych i obcym swojemu stworzeniu.".
Te stwierdzenia nie są ogólnikami. W rzeczywistości, od pierwszej fazy sztucznej inteligencji, przez media społecznościowe, po algorytmy, doświadczamy, że "...".Każde techniczne przedłużenie człowieka może być narzędziem miłosnej służby lub wrogiej dominacji.". The fałszywe wiadomości y deepfakesManipulacja i symulacja, które się z nimi wiążą, są tego wyraźnymi przykładami.
Etyczna regulacja sztucznej inteligencji
Co proponuje papież? Proponuje przede wszystkim działać prewencyjnie, zachęcając do "regulacje etyczne mające na celu ograniczenie szkodliwych i dyskryminujących, niesprawiedliwych społecznie skutków systemów sztucznej inteligencji oraz przeciwdziałanie ich wykorzystywaniu do ograniczania pluralizmu, polaryzacji opinii publicznej lub konstruowania jednego sposobu myślenia.".
W związku z tym ponawia swój apel, wzywając "społeczność narodów do współpracy w celu przyjęcia wiążącego traktatu międzynarodowego regulującego rozwój i wykorzystanie sztucznej inteligencji w jej wielu formach" (Orędzie na 57. Światowy Dzień Pokoju, 1 stycznia 2024 r., 8).
Po drugie, proponuje wzrastać w człowieczeństwie, nie pozwalając się zredukować do świata, w którym to, co osobiste, staje się zwykłymi danymi na rzecz nielicznych: rynku lub władzy. W tym celu chwali postać dobrego dziennikarstwa, które jest w stanie komunikować rzeczywistość w taki sposób, że "... jesteśmy w stanie przekazać prawdę.przywraca każdemu człowiekowi rolę podmiotu, z krytyczną zdolnością, w odniesieniu do samej komunikacji.".
Dlatego też widzi potrzebę "ochrona profesjonalizmu i godności pracowników sektora komunikacji i informacji oraz użytkowników na całym świecie". Wzywa również do zagwarantowania kryteriów etycznych w informacjach, poszanowania i przejrzystości autorstwa i źródeł, tak aby zachować pluralizm i przedstawić złożoność rzeczywistości, czyniąc informacje "...".zrównoważony"i jednocześnie"dostępny"dla wszystkich.
W tej kwestii papież stwierdza: "Z jednej strony widmo nowego niewolnictwa, z drugiej podbój wolności.". Do nas należy karmienie serca wolnością, bez której nie ma mądrości.
Sakramenty, godność i wiara
W swoim przemówieniu do Zgromadzenia Plenarnego Dykasterii Nauki Wiary w dniu 26 stycznia przypomniał im o ich roli zgodnie z warunkami Konstytucji Apostolskiej Praedicate Evangelium (2022): "Wspieranie Papieża i biskupów w głoszeniu Ewangelii na całym świecie, promowanie i ochrona integralności katolickiej doktryny wiary i moralności, w oparciu o depozyt wiary, a także poszukiwanie coraz głębszego jej zrozumienia w obliczu nowych pytań". (art. 69).
Papież Franciszek potwierdził zaangażowanie Dykasterii ".w dziedzinie inteligencji wiary w obliczu epokowych zmian, które charakteryzują nasze czasy". W tym kierunku zaproponował im wytyczne do pracy wokół trzech słów: sakramenty, godność i wiara.
Po pierwsze, sakramenty, temat, nad którym Dykasteria ostatnio pracowała (por. Gestis verbisque w sprawie ważności sakramentów, 31-I-2024; por. Franciszek, Przemówienie do zgromadzenia plenarnego Dykasterii ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, 31-I-2024; por., 8-II-2024).
Biskup Rzymu wskazuje teraz: "Dzięki sakramentom wierzący stają się zdolni do proroctwa i świadectwa. A nasze czasy szczególnie potrzebują proroków nowego życia i świadków miłości: kochajmy zatem piękno i zbawczą moc sakramentów i sprawmy, by były kochane!"
Po drugie, godność. Dykasteria ta pracuje również nad dokumentem na temat godności ludzkiej. Z tego powodu zachęcił ich do bycia "blisko wszystkich tych, którzy bez proklamacji, w konkretnym życiu każdego dnia, walczą i osobiście płacą w obronie praw tych, którzy się nie liczą." (Angelus, 10-X-2023). W ten sposób "w obliczu różnych i aktualnych form eliminowania lub ignorowania innych, bądźmy w stanie zareagować nowym marzeniem o braterstwie i przyjaźni społecznej, która nie pozostaje w słowach". (enc. Fratelli tutti, 6).
Wreszcie, wiara. W kontekście dziesiątej rocznicy powstania Evangelii gaudium i zbliżającego się Jubileuszu 2025 r., Franciszek przypomniał słowa Benedykta XVI, który zauważył, że często wśród współczesnych chrześcijan wiara nie jawi się już jako podstawa wspólnego życia, a nawet często jest negowana (por. Porta fidei, 2).
Dlatego, jak zauważył papież Franciszek, nadszedł czas, aby zastanowić się nad niektórymi kwestiami: "głoszenie i przekazywanie wiary w dzisiejszym świecie, zwłaszcza w odniesieniu do młodych pokoleń; misyjne nawrócenie struktur kościelnych i środków duszpasterskich; nowe kultury miejskie z ich ładunkiem wyzwań, ale także z nowymi pytaniami o znaczenie; wreszcie, przede wszystkim, centralne znaczenie "kerygmatu".' w życiu i misji Kościoła".
Wielki Post: czas wolności
Na koniec należy odnieść się do tegorocznego orędzia wielkopostnego na rok 2024 (opublikowanego w grudniu ubiegłego roku): "Przez pustynię Bóg prowadzi nas do wolności". Pustynia reprezentuje tutaj drogę łaski, na której możemy odkryć lub na nowo odkryć miłość Boga do nas, a tym samym otworzyć się na prawdziwszą i pełniejszą wolność.
Warunkiem tego, jak podkreśla papież w swoim przesłaniu, jest "chcąc zobaczyć rzeczywistość. Tak jak Bóg widzi wszystko i słyszy wszystko (por. Wj 3:7-8), tak i my musimy słuchać wołania tak wielu naszych braci i sióstr w potrzebie.
Przeszkoda, na którą wskazuje Franciszek, odnosząc się do tego, co wydarzyło się podczas pielgrzymki narodu wybranego przez pustynię, jest uderzająca: tęsknota za niewolnictwem, połączona z brakiem nadziei.
Rzeczywiście, jest to zdumiewająca i dziwna tęsknota, którą można wytłumaczyć jedynie egocentryczną tendencją grzechu - prowadzącą do bałwochwalstwa - poszukiwania bezpieczeństwa za wszelką cenę, tendencją do samozachowania i uciekania się do bożków.
"W przeciwnym razie -Francisco zauważa- nie dałoby się wytłumaczyć, że ludzkość, która osiągnęła próg powszechnego braterstwa i poziom rozwoju naukowego, technicznego, kulturowego i prawnego, zdolny do zagwarantowania godności wszystkich, kroczy w ciemności nierówności i konfliktów.".
Kontynuując analogię między naszą podróżą a wyjściem Izraelitów z Egiptu, następca Piotra wskazuje: "...wyjście Izraelitów z Egiptu to podróż, która jest nie tylko podróżą, ale także podróżą.Bardziej przerażające niż faraon są bożki; moglibyśmy uznać je za ich głos w nas. Poczucie wszechmocy, uznanie przez wszystkich, wykorzystywanie innych: każdy człowiek odczuwa uwodzenie tego kłamstwa w sobie. Jest to dobrze wydeptana ścieżka.
Dlatego możemy przywiązać się do pieniędzy, pewnych projektów, pomysłów, celów, naszej pozycji, tradycji, a nawet do niektórych ludzi. Te rzeczy, zamiast nas napędzać, będą nas paraliżować. Zamiast nas jednoczyć, będą nas nastawiać przeciwko sobie.".
Co zatem należy zrobić? Franciszek proponuje: "Jest to czas działania, a w okresie Wielkiego Postu działanie oznacza również zatrzymanie się". Zatrzymać się na modlitwie, jałmużnie i poście, które są jak przebudzenie dla osłabionego i odizolowanego serca. I nie ze smutną twarzą (por. Mt 6, 16), ale z pogodnym obliczem, otwartym na kreatywność i nadzieję.
Przesłanie kończy się specjalnymi słowami skierowanymi do młodych ludzi, zaczerpniętymi z wyzwania, jakie Franciszek skierował do nich w zeszłym roku w Lizbonie: "Szukaj i ryzykuj, szukaj i ryzykuj. W tym historycznym momencie wyzwania są ogromne, jęki bolesne - przeżywamy trzecią wojnę światową w kawałkach - ale podejmujemy ryzyko myślenia, że nie jesteśmy w agonii, ale w pracy; nie na końcu, ale na początku wielkiego spektaklu. Potrzeba odwagi, by tak myśleć". (Przemówienie do studentów uniwersytetu, 3-VIII-2023).
