Światło na końcu tuneluW marcu 2020 roku świat patrzył w osłupieniu, jak COVID-19 pozostawia Włochy w tyle. Szpitale bez łóżek dla chorych, struktura zdrowotna na skraju załamania, zgony liczone w tysiącach i rząd przytłoczony konsekwencjami gospodarczymi spowodowanymi przez wirus, którego pochodzenie nie jest dobrze znane, nie mówiąc już o jego globalnych reperkusjach.
Wiele krajów, w tym Stany Zjednoczone (USA), uważało, że dramat podobny do włoskiego nie wydarzy się w ich granicach, a jeśli już, to będzie jak zwykła grypa, możliwa do opanowania w ciągu kilku tygodni. Źle obliczyli. Prawie rok po pierwszych ogniskach COVID-19, w Wuhan, a następnie we Włoszech, na świecie odnotowano ponad 109 milionów zakażeń koronawirusem, z czego dwa i pół miliona zmarło.
Reakcja rządów
STANY ZJEDNOCZONE SĄ ŚWIATOWYM LIDEREM W LICZBIE ZGONÓW I ZAKAŻEŃ. USA przodują na świecie w liczbie zgonów i zakażeń. W połowie lutego 2021 roku liczba zachorowań w tym kraju wynosiła 28 milionów, a pół miliona osób nie żyje. Jest to liczba przewyższająca liczbę zgonów spowodowanych przez wojny amerykańskie, liczba druga po wojnie domowej w USA. Najbardziej dotknięte stany to Kalifornia, Teksas, Floryda i Nowy Jork.
Jak to się może dziać w najpotężniejszym kraju świata, który ma najlepsze szpitale na świecie i jest potęgą w dziedzinie medycyny i technologii? Aby odpowiedzieć na to pytanie z całą pewnością, potrzeba będzie kilku lat. Część odpowiedzi pozostanie w rękach badaczy, lekarzy i naukowców.
Dziś można zaproponować tylko kilka elementów dla zrozumienia pandemii w USA. Należą do nich reakcja rządów federalnych i stanowych na ten kryzys zdrowotny. Na szczeblu federalnym i stanowym rząd USA źle obliczył i nie podjął wczesnych działań zapobiegawczych, nawet gdy był na to czas.
Pierwsze przypadki COVID-19 w Stanach Zjednoczonych wystąpiły między styczniem a lutym 2020 roku. Były to osoby, które były w chińskiej prowincji Hubei (której najludniejszym miastem jest Wuhan). Do końca lutego przypadki koronawirusów zaczęły pojawiać się u osób, które nie przebywały poza USA. Do połowy marca transmisja była powszechna, a do kwietnia odnotowano w kraju prawie 800 tys. przypadków.
Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom
Jedną z pierwszych agencji rządowych, która wykryła zagrożenie stwarzane przez Covid-19 i podjęła niezbędne działania w celu zapobieżenia katastrofie, było amerykańskie Centrum Kontroli i Prewencji Chorób (CDC). Agencja ta jest odpowiedzialna za opracowanie i wdrożenie krajowych działań w zakresie zapobiegania i kontroli chorób. Wśród innych działań, agencja monitorowała, śledziła i opublikowała serię zaleceń dotyczących zapobiegania i kontroli kowdry. Dokumenty te zostały opracowane przez czołowych lekarzy i naukowców i miały na celu przedstawienie informacji, które można zastosować w różnych kontekstach, np. w szkołach, miejscach pracy, miejscach publicznych.
Podobnie jak w innych krajach, zalecano m.in. częstą sanityzację miejsc publicznych, zachowanie dystansu społecznego i stosowanie masek. Biorąc pod uwagę nowość i powagę okoliczności, CDC wykonało swoją naukową i informacyjną pracę; jednak federalna władza wykonawcza nie potraktowała jej zbyt poważnie.
Największe zagrożenie
Amerykański system wywiadowczy wysłał również na początku 2020 roku raporty do władz federalnych i niektórych agencji rządowych, ostrzegając o potencjalnej śmiertelności koronawirusa w USA. W jednej z notatek wywiadowczych z 30 stycznia 2020 r., przesłanych prezydentowi Trumpowi, stwierdzono: "To będzie największe zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego, przed którym stoi pańska kadencja".
Kilka dni później prezydent oświadczył, że jeśli COVID-19 dotarłby na amerykańską ziemię, to byłoby to jak zwykła grypa i że "chiński wirus" nie wpłynie poważnie na kraj. Wówczas były prezydent zadowolił się zamknięciem granic USA dla obywateli Chin (później miała przyjść kolej na Unię Europejską) oraz wprowadzeniem kontroli i monitoringu Amerykanów wracających z Chin do USA.
Pomimo tego nieskutecznego zarządzania pandemią na poziomie federalnym, nie można powiedzieć, że cała odpowiedzialność spoczywała na amerykańskiej władzy wykonawczej. Dużą rolę odegrały również państwa.
Spośród 50 stanów, kilka przyjęło drastyczne, obowiązkowe i trwałe środki ograniczające, w tym Kalifornia (CA) i Nowy Jork (NY). Inne państwa zadowoliły się zaproponowaniem (jako sugestia) protokołów sanitarnych oraz dostarczeniem informacji i testów. Do tych stanów należą Teksas (TX) i Georgia (GA). W tych miejscach ścisłe zamknięcie trwało zaledwie kilka tygodni.
Najludniejsze państwa
Kalifornia i Teksas to stany, które reprezentują kontrastowy paradygmat amerykański przyjęty w obliczu pandemii COVID-19. Kalifornia i Teksas to najludniejsze stany w kraju, w których mieszka jedna piąta wszystkich Amerykanów. Reszta państw przyjęła jakiś model podobny do tych dwóch paradygmatów.
Dlaczego nie było możliwe centralne egzekwowanie twardych krajowych środków ograniczających i obowiązkowych protokołów w USA, jak to miało miejsce w krajach takich jak Włochy i Francja? Ze względu na konfigurację amerykańskiego systemu politycznego. USA jest federalną republiką konstytucyjną, która działa na zasadzie podziału władzy, kontroli i równowagi oraz kontroli sądowej. Stany cieszą się suwerennością, a ich najwyższym prawem jest Konstytucja USA. Kiedy ojcowie założyciele opracowywali go, chcieli uniknąć systemu monarchicznego w stylu angielskim, gdzie władza centralna dominowała nad poszczególnymi jurysdykcjami.
System federalistyczny
W latach 1787-1788 przed i w trakcie tworzenia amerykańskiej konstytucji toczyły się debaty, które doprowadziły do walki między federalistami i antyfederalistami. W efekcie powstał obecny amerykański system federalistyczny. Tak więc w przypadku, gdyby władza wykonawcza uchwaliła prawo, które jakiś stan uznał za niedopuszczalne, sprawa trafiłaby do Sądu Najwyższego, który ma prawo odwrócić prawo, uznając je za niekonstytucyjne.
Jest więc bardzo trudne, że nawet w warunkach najgorszego kryzysu zdrowotnego, jaki kiedykolwiek przeżyły Stany Zjednoczone, władza wykonawcza może wydawać ustawy przymusowe, wiążące cały kraj (są wyjątki, np. w przypadku wojny). Ponadnarodowe instytucje takie jak Unia Europejska z bankiem centralnym i innymi centralnymi mechanizmami są w USA nie do pomyślenia.
Teksas i gospodarka
Od momentu narodzin jako stan, Teksas zawsze był sceptyczny wobec interwencji rządu w sprawy prywatne lub w gospodarkę. W wielu miastach Teksasu uwięzienie trwało zaledwie kilka tygodni. W rzeczywistości gubernator Greg Abbott pozostawił decyzję o egzekwowaniu środków sanitarnych (w tym stosowania ochraniaczy na zęby) hrabstwom i miastom. W ten sposób Teksas i Georgia wznowiły działalność gospodarczą i handlową jakiś czas wcześniej niż większość stanów. Nie tylko firmy, ale i szkoły wróciły kilka miesięcy później, by rozpocząć rok akademicki. W ten sposób wiele osób powróciło do stylu życia opartego na dekoncentracji.
Co było ważniejsze, zdrowie ludności czy zdrowie gospodarki państwa? W tym dylemacie Teksas historycznie opowiedział się za tym drugim. Obecnie Teksas jest drugim najbardziej dotkniętym Covidem stanem w USA. Pierwsze miejsce zajmuje Kalifornia.
Zwalnianie w Kalifornii
Z kolei Kalifornia wyróżniała się jako stan bardziej liberalny, otwarty na interwencje rządu. Był to jeden z pierwszych stanów, który uchwalił bardzo surowe środki obowiązkowego uwięzienia. Dziś, prawie rok po pandemii, wiele z tych zasad nadal obowiązuje. W przeciwieństwie do innych stanów, Kalifornia pozwala tylko niektóre rodzaje firm do otwarcia w określonych warunkach, na przykład restauracje, które oferują jedzenie na wynos lub mają obszary jedzenia na zewnątrz.
Również edukacja w stanie nadal jest dostarczana online, ponieważ wiele instytucji edukacyjnych nadal nie pozwala studentom na kampusie. Jednym z paradoksów jest to, że pomimo tego, że Kalifornia podjęła najbardziej rygorystyczne środki kontroli i powstrzymywania w kraju, to właśnie ten stan znajduje się na szczycie listy zakażeń i zgonów w skali kraju.
Światło na końcu tunelu
