"Drodzy Bracia, zachęcam Was do kontynuowania podjętej pracy, mądrze doceniając wkład wszystkich. Korzystam z okazji, aby podziękować kapłanom i zakonnikom, którzy pracują w różnych okręgach kościelnych, w szczególności franciszkanom z diecezji Trójcy Przenajświętszej w Ałmaty, jezuitom w Kirgistanie, franciszkanom konwentualnym w Uzbekistanie, zakonnikom z Instytutu Słowa Wcielonego w missio sui iuris w Tadżykistanie i do Oblatów Maryi Niepokalanej w missio sui iuris w Turkmenistanie": ctymi słowami Benedykt XVI pożegnał się z biskupami Azji Centralnej podczas wizyty w ad limina w 2008 r.
Państwo kazachskie od początku swojego istnienia, czyli od 25 lat, podkreśla, że dla zachowania pokoju społecznego konieczne jest ścisłe przestrzeganie harmonii religijnej, wzajemnego szacunku między wyznaniami.
Tak więc w kraju o dużej większości muzułmańskiej - 11 na 16 mln mieszkańców - stosunki z innymi religiami i wyznaniami chrześcijańskimi - prawosławnymi (5 mln), katolikami itd. są doskonałe, a władze kraju starają się zachować pluralizm religijny. To dobrze dla rządu, że pracują tam prawosławni, katolicy i Żydzi, bo to spowalnia i zapobiega nadejściu radykalnego islamizmu.
Kościół w Kazachstanie jest więc mniejszościowy, przeznaczony głównie do obsługi katolików rozproszonych po całym kraju. Może wykonywać swoją działalność normalnie, ale ad intraProjekt nie ma zewnętrznych manifestacji, choć istnieje możliwość interwencji w telewizji lub zaproszenia do wystąpienia np. na uczelni.
Choć nie ma wiarygodnych oficjalnych statystyk, szacuje się, że w kraju jest około 200 tys. katolików, skupionych głównie na północy (w diecezjach Astana i Karaganda) i na południu (w diecezji Almaty), gdzie w czasach stalinowskich przybyło najwięcej deportowanych.
Wahania liczby wierzących zależą w dużej mierze od liczby posiadanych przez katolików dzieci, gdyż religia jest na tych ziemiach rozumiana bardziej jako kwestia kulturowa (dziedziczenia) niż jako osobista decyzja. Z tego powodu przypadki konwersji z jednej religii na drugą są rzadkie, podobnie jak przypadki ateizmu.
X-ray
W Kazachstanie posługę kapłańską pełni około 90 księży - w tym zakonnicy - wspomaganych przez ponad 100 sióstr zakonnych wielu różnych narodowości: kazachskiej, polskiej, koreańskiej, włoskiej, niemieckiej, słowackiej, hinduskiej itd.
Na zachodzie są trzy diecezje i administracja apostolska. Na północy - Mariacka w Astanie, rządzona przez arcybiskupa Peta, któremu jako biskup pomocniczy pomaga biskup Schneider. Na południu - Święta Trójca w Ałmaty, zarządzana od 2011 r. przez biskupa Mombielę, który przewodniczy konferencji biskupów; w centrum - Karaganda, z biskupem Del 'Oro; na zachodzie - Administracja Apostolska w Atyrau, zarządzana przez księdza Burasa.
Diecezja ałmatyńska ma kilka parafii: Ałmaty (katedra), Kapczigaj, Taldikorgan, Taraz i Shimkent, po jednej w każdym mieście. A w pobliżu Kapchigay jest dwóch księży, którzy próbują odzyskać parafie dwóch wsi: Nura (polska większość) i Yetichen (głównie Koreańczycy).
W Kazachstanie znajdują się dwa sanktuaria maryjne, jedno w Oziornoje, a drugie w Karagandzie. Narodowe Sanktuarium Najświętszej Maryi Panny Królowej Pokoju w Oziornoje poświęcone jest cudowi, jakiego dokonała Matka Boża, gdy ukazała się grupie głodujących zesłańców, wskazując im ukryte lub niepozorne miejsce w stepie, gdzie było mnóstwo ryb i zostali uratowani. Ten w Karagandzie to Katedra Matki Bożej Fatimskiej.
W katedrze w Karagandzie pochowany jest niedawno beatyfikowany polski ksiądz Władysław Bukowiński, który zmarł w 1974 roku po spędzeniu 14 lat w różnych obozach koncentracyjnych w najcięższych latach komunizmu.
Pochowany jest tam również bp Aleksander Jira, który jest w trakcie procesu beatyfikacyjnego. W tamtych czasach księża musieli pełnić posługę w ukryciu, a czasem byli demaskowani i aresztowani; dziś wolność religijną gwarantuje konstytucja i prawa kraju.
Obecność instytucji katolickich
Z drugiej strony w Kazachstanie działają różne zgromadzenia, ruchy i prałatury religijne. Między innymi Opus Dei jest od 1997 roku w Ałmaty, diecezji, w której obecna jest również Komunia i Wyzwolenie. Rodziny Drogi Neokatechumenalnej znajdują się w różnych częściach kraju.
Franciszkanie prowadzą parafię katedralną w Ałmaty oraz parafię w Taldikorgan, mieście oddalonym o 260 kilometrów od Ałmaty. Misjonarze Wcielenia prowadzą parafię w Shimkent, gdzie pracują również siostry Wcielenia. Misjonarki Miłości Matki Teresy z Kalkuty mają dom w Ałmaty. W Kapchigay służebniczki Niepokalanej (polskie zgromadzenie) mają dom dla osieroconych i opuszczonych dzieci. Wreszcie na północy znajdują się dwa klasztory karmelitów bosych, jeden w Karagandzie, a drugi w Oziornoje.
W Kazachstanie pracuje obecnie trzynastu księży urodzonych w Kazachstanie, z czego pięciu w diecezji Karaganda, siedmiu w diecezji Astana i jeden w Administracji Apostolskiej w Attirau; dwóch biskupów rosyjskich to również Kazachowie, a mianowicie biskupi Nowosybirska i Irkustu; a kilku innych księży urodzonych w Kazachstanie pełni posługę w innych krajach, takich jak Francja i Niemcy. W międzydiecezjalnym seminarium w Karagandzie, jedynym w kraju, jest 5 lub 6 seminarzystów z Kazachstanu i 4 z innych pobliskich krajów.
Pierwsza ewangelizacja
Pierwsi chrześcijanie pojawili się w Azji Środkowej około III wieku, wzdłuż Jedwabnego Szlaku. Nestorianie wnieśli istotny wkład w ewangelizację Azji Środkowej. W XIII wieku chrześcijanie na tych terenach osiągnęli swój szczyt wraz z przybyciem misjonarzy franciszkańskich i dominikańskich, którzy budowali klasztory na tych bezkresnych przestrzeniach. W tym samym czasie na scenie pojawili się pierwsi biskupi. Nawiązano stosunki dyplomatyczne między Stolicą Apostolską a Wielkim Chanem i innymi władcami państw Azji Środkowej.
Papież Mikołaj III próbował zorganizować młody Kościół i nadał mu strukturę diecezjalną. Misję powierzył w 1278 r. franciszkaninowi Gerardowi z Prato. Niestety, postępujące postępy islamu zahamowały chrystianizację w Azji Środkowej. Zdetronizowano prochrześcijańskich władców i zainstalowano dynastię wrogą chrześcijanom. Praca misyjna franciszkanów zakończyła się gwałtownie w 1342 r., kiedy chan Ali zniszczył klasztor biskupi w mieście Almalik i skazał na śmierć biskupa franciszkańskiego Ryszarda de Burgandy, jego pięciu braci franciszkanów i łacińskiego kupca za odmowę wyrzeczenia się wiary chrześcijańskiej.
Wraz z rewolucją socjalistyczną w październiku 1917 roku Kościół katolicki w Rosji doświadczył najstraszliwszych prześladowań w ramach krwawej i krwawej machiny komunistycznej. Wielu katolików zostało wywiezionych w stepy Azji Środkowej, gdzie wielu z nich spotkała śmierć. Innym katolikom udało się przetrwać i stali się dzięki Stalinowi zarodkiem tego, co dziś jest Kościołem katolickim na tych ziemiach.
Wraz z rozpadem ZSRR Stolica Apostolska nawiązała w 1992 roku stosunki dyplomatyczne z Kirgistanem i Kazachstanem, a w 1996 roku z Tadżykistanem (w latach 1992-1997 trwała tam wojna domowa). Szczytowym momentem obecności katolickiej była tam wizyta Jana Pawła II pod koniec września 2001 roku.
Różaniec święty i Eucharystia
Najbardziej rozpowszechnionym nabożeństwem jest odmawianie Różańca Świętego. W czasach sowieckich praktyka odmawiania różańca była sposobem na podtrzymanie wiary i ducha modlitwy przy braku księży i zakazie posiadania przedmiotów czy literatury religijnej.
Innym rozpowszechnionym nabożeństwem jest adoracja eucharystyczna, polegająca na wystawieniu Najświętszego Sakramentu przed Mszą Świętą. W katedrze w Astanie od lat odbywa się stałe wystawienie Najświętszego Sakramentu, w którym uczestniczy cała diecezja, gdyż wierni ze wszystkich parafii uczestniczą w nim według ustalonego wcześniej harmonogramu i roty.
Kirgistan
Ramy prawne Kirgistanu są podobne do ram prawnych Kazachstanu, z dużym poszanowaniem wolności religijnej. Kirgistan jest też konstytucyjnie najbardziej demokratyczny w regionie, choć niestety nie najbardziej stabilny, bo przeszedł kilka rewolucji. Z punktu widzenia prawa kanonicznego został on wzniesiony jako missio sui iuris w 1997 roku. Obecnym Administratorem Apostolskim jest jezuita, Słoweniec Janez Mihelcic.
Profesor CEU Uniwersytet San Pablo
