Biskup Vives wzywa do uczenia się od jordańskich chrześcijanWyobraź sobie pustynię, Wadi Rum, z jej kolorami ochry, bursztynu, szafranu i pomarańczy, których odcienie zmieniają się w zależności od pory roku, pogody i promieni słonecznych, a które są szczególnie jasne o zachodzie słońca.
Wyobraź sobie również krótki odcinek wybrzeża nad Morzem Czerwonym, gdzie wodno-zielone morze, pod turkusowym błękitem nieba, całuje swoimi falami surową i opuszczoną ziemię, poszarpaną i pełną nagich skalistych gór, z których widać plaże Izraela, Egiptu i Arabii Saudyjskiej.
Wyobraź sobie więcej, marmurowe kolumny starożytnego Jerash, słone białe brzegi Morza Martwego, monumentalne piękno Petry, osadzone jak perła na pustyni. I powolny nurt Jordanu dzielący kraje, światy, kultury i społeczności walczące o harmonię.
Góry, granice, języki, kultury, pustynie i wzgórza: oto Jordania, skrzynia skarbów na pustyni.
Pochodzenie nazwy
Jordania, oficjalnie Haszymidzkie Królestwo Jordanii, to kraj na Bliskim Wschodzie. Graniczy z Syrią na północy, Irakiem na północnym wschodzie, Arabią Saudyjską na wschodzie i południu, Morzem Czerwonym na południowym zachodzie oraz Izraelem i Zachodnim Brzegiem Jordanu na zachodzie. Stolica Amman, licząca ponad 4 miliony mieszkańców, jest również największym miastem kraju oraz jego centrum gospodarczym i kulturalnym.
Nazwa "Jordan" pochodzi właśnie od rzeki Jordan, a konkretnie od hebrajskiego określenia rzeki: Yarden(od ירד, yarad, co oznacza "schodzić" i odzwierciedla nachylenie rzeki od jej źródła na górze Hermon do Morza Martwego, najniższego punktu na ziemi na wysokości -430 metrów nad poziomem morza). Jednak obszar odpowiadający dzisiejszej Jordanii był historycznie znany (również w Biblii) jako Transjordania, tj. "za Jordanem", "po drugiej stronie Jordanu", aby wskazać ziemię na wschód od rzeki.
System polityczny i populacja
Kraj ten ma powierzchnię 89 342 km² (mniej więcej tyle samo co Portugalia) i populację około 11,5 miliona.
Jordania jest monarchią konstytucyjną, a król posiada szerokie uprawnienia wykonawcze i ustawodawcze. Obecnym monarchą jest król Abdullah II, syn słynnego Husajna i jednej z jego żon, który sprawuje władzę od 1999 roku. Królestwo nazywane jest Hashemite od dynastii rodziny królewskiej, która twierdzi, że pochodzi bezpośrednio od Mahometa.
Większość ludności Jordanii to Arabowie, przy czym osoby pochodzenia palestyńskiego stanowią 60-70 % (królowa Rania należy do tej grupy). Z kolei od 30 % do 40 % jest pochodzenia beduińskiego. Istnieją również małe społeczności Czerkiesów, Czeczenów i Ormian.
Islam sunnicki jest religią około 97 % populacji, podczas gdy chrześcijanie stanowią od 2 % do 3 % (głównie greccy prawosławni należący do Patriarchatu Jerozolimskiego, ale także katolicy i protestanci). Druzowie i bahaici stanowią niewielkie mniejszości. Kraj ten znany jest jednak z tolerancji religijnej i pokojowego współistnienia różnych społeczności religijnych.
Gospodarka Jordanii
Jordania ma jedną z najbardziej zdywersyfikowanych gospodarek na Bliskim Wschodzie, z kluczowymi sektorami, takimi jak turystyka, przemysł fosforanowy, tekstylia, farmaceutyki i usługi finansowe, choć jest silnie uzależniona od pomocy zagranicznej, zwłaszcza ze strony USA i krajów Zatoki Perskiej.
Ma również znaczenie strategiczne, zarówno ze względu na stabilność polityczną, jak i umiarkowane stanowisko reżimu, który jest ważnym podmiotem w utrzymaniu pokoju i bezpieczeństwa w regionie.
Historia starożytna: od Ammonitów do Nabatejczyków
Starożytna historia Jordanii jest bogata ze względu na wiele cywilizacji i kultur, które następowały po sobie przez tysiąclecia, a region ten jest skrzyżowaniem Azji, Afryki i Europy.
Chociaż najwcześniejsze ślady osadnictwa ludzkiego w tym regionie pochodzą z okresu paleolitu (około 200 000 lat temu), to właśnie w okresie neolitu (około 8500-4500 lat p.n.e.) rozwinęły się tu jedne z pierwszych na świecie społeczności rolniczych. W epoce brązu (ok. 3300-1200 r. p.n.e.) nastąpił rozkwit szlaków handlowych łączących wschodnią część basenu Morza Śródziemnego z Mezopotamią, a kilka miast-państw i małych królestw rozkwitło tutaj, w tym jedno związane z biblijną Sodomą (po izraelskiej stronie rzeki Jordan).
Jednak to w epoce żelaza (ok. 1200-539 r. p.n.e.) pojawiły się słynne królestwa i ludy wspomniane w Biblii, w szczególności Ammonici (którzy mieszkali w rejonie Ammanu, nazwanego od jego stolicy Rabbath Ammon).
Był to lud semicki, który często wchodził w konflikt z Izraelitami (a także z innymi sąsiednimi mocarstwami) nie tylko z powodów ekonomicznych i terytorialnych, ale także religijnych. W rzeczywistości Ammonici, podobnie jak inne ludy semickie w tym regionie, byli politeistyczni, "pogańscy" i składali ofiary z ludzi swojemu głównemu bóstwu, Milkomowi, znanemu również jako Moloch.
Innym ludem, który stał się sławny, zwłaszcza z powodu relacji o nim w Pismach Hebrajskich i Chrześcijańskich, są Moabici. Piękne "Księga Rut"Historia moabickiej kobiety, Rut, wdowy po Izraelicie, która zostaje zmuszona przez głód do powrotu ze swoją teściową Noemi do miejsca narodzin rodziny jej zmarłego męża, Betlejem w Judei, gdzie zostaje żoną Boaza, najbliższego krewnego jej męża, i rodzi mu syna, Obeda, który stanie się ojcem Jessego, ojca króla. Tam, po różnych trudach, zostaje żoną Boaza, najbliższego krewnego swojego męża, i rodzi mu syna, Obeda, który zostanie ojcem Jessego, z kolei ojca króla Dawida.
Moabici, podobnie jak Ammonici i inne ludy z tego obszaru, również nie byli lubiani przez Izraelitów ze względu na ich praktyki religijne. Mieszkali na obszarze bezpośrednio na wschód od Morza Martwego, a ich głównym miastem było Qir-Moab (dziś al-Karak).
Z drugiej strony Edomici (z Edomu) znajdowali się w południowej części dzisiejszej Jordanii. Ich stolicą była Bosra (ale założyli także Petrę) i kontrolowali główne szlaki handlowe z Morza Śródziemnego do Arabia.
Wszystkie te ludy mówiły północno-zachodnimi językami semickimi (takimi jak hebrajski, fenicki i aramejski). W rzeczywistości ich języki stanowiły kontinuum dialektalne (fenicko-punicki i kananejsko-hebrajski), tak że poza niezbyt znaczącymi różnicami, Hebrajczycy, Moabici, Fenicjanie, Edomici i Ammonici mogli się nawzajem rozumieć.
Między 539 r. (podbój przez Cyrusa Wielkiego) a 332 r. p.n.e. region ten stał się częścią Imperium Perskiego, a następnie znalazł się pod wpływami hellenistycznymi i był przedmiotem sporów między 332 a 63 r. p.n.e. między Ptolemeuszami z Egiptu i Seleucydami z Syrii, dynastiami, które podzieliły domeny podbite przez Aleksandra Wielkiego.
Od tego okresu datuje się rozwój grupy dziesięciu miast znanych jako Dekapol. Były one politycznie całkowicie niezależne od siebie, ale zostały zgrupowane pod jedną nazwą ze względu na ich silne podobieństwa językowe i kulturowe, będąc grecko-rzymskimi (lub mieszanymi) i pogańskimi ośrodkami na obszarze głównie semickim. Obejmowało to miasta takie jak Damaszek, Amman (w tym czasie nie był już znany jako Rabbath Ammon, ale jako Filistia), Jerash (Jerash), Scythopolis (dziś Bet-Szean w Izraelu, jedyne miasto na zachód od rzeki Jordan), Hippos (Hippus lub Sussita), Gadara (Umm Qays). Wszystkie te miasta, z wyjątkiem Scythopolis (w Izraelu) i Damaszku (w Syrii), znajdowały się na terytorium dzisiejszej Jordanii i w czasach rzymskich (63 p.n.e.-324 n.e.), choć przyłączone do Imperium, nadal cieszyły się dużą autonomią i bogactwem.
Jordan w Ewangeliach
Ewangelie mówią wiele o terytorium Gadareńczyków lub Gerazeńczyków (w rzeczywistości w Dekapolu), a szczególnie znany jest epizod cudu dokonanego przez Jezusa po drugiej stronie Jeziora Galilejskiego w imieniu opętanego człowieka, którego uwolnienie doprowadziło duchy, które go opętały, do stada świń, które następnie wskoczyły do wody z klifu.
Interesująca w tym epizodzie, z historycznego punktu widzenia, jest przede wszystkim obecność świń, które były (i są) uważane za nieczyste w Izraelu, ale które mogły być hodowane na tym pogańskim obszarze. Ponadto wskazania topograficzne pozwoliły również zlokalizować to wydarzenie na wschodnim brzegu Jeziora Tyberiadzkiego, w osadzie znanej w starożytności jako Kursi (miasto na terytorium Dekapolu), w pobliżu Hippos-Sussita, ze względu na klif cypla wznoszącego się nad wodą.
Znaleziono tu również pozostałości bizantyjskiego klasztoru zbudowanego w miejscu cudu w VI wieku, które można dziś zwiedzać. Innym miejscem o szczególnej wartości z judeochrześcijańskiego punktu widzenia jest Góra Nebo w zachodniej Jordanii, bardzo blisko granicy z Izraelem i Zachodnim Brzegiem Jordanu, gdzie znajduje się katolicki klasztor, z którego można spojrzeć, tak jak tradycyjnie robił to Mojżesz, na Morze Martwe, dolinę Jordanu z miastem Jerycho i góry Judei aż do Jerozolimy.
Mówi się, że z Hippony, która stała się kwitnącym ośrodkiem chrześcijańskim wkrótce po śmierci Jezusa, cała wspólnota chrześcijańska Jerozolimy, która schroniła się tutaj w latach zniszczenia miasta i Świątyni przez Rzymian, rozprzestrzeniła się następnie po całej Transjordanii.
Nabatejczycy
Inną ważną rdzenną ludnością i królestwem byli Nabatejczycy (okres królestwa Nabatejczyków trwał od około IV wieku p.n.e. do 106 roku n.e., kiedy to zostało zaanektowane przez Trajana, który uczynił z niego prowincję Arabia Petrea).
W przeciwieństwie do innych ludów, takich jak Moabici czy Ammonici, Nabatejczycy posługiwali się już formą języka aramejskiego (lingua franca tamtych czasów, a więc nie był to język kananejski, jak hebrajski, fenicki, moabicki itp. chociaż był z nimi spokrewniony) i opracowali wariant alfabetu aramejskiego, który według niektórych uczonych dał później początek alfabetowi arabskiemu używanemu do dziś.
Klejnotem w koronie Nabatejczyków, już wcześniej znanych ze swoich zdolności handlowych, była ich stolica, Petra, znana na całym świecie ze swojej wykutej w skale architektury, która stała się ważnym ośrodkiem na szlaku karawanowym łączącym Arabię z Morzem Śródziemnym. Założone przez Edomitów (poprzedników Nabatejczyków) jako Reqem lub Raqmu ("Motley"), miasto, po okresie wielkiej świetności, która trwała aż do czasów rzymskich i bizantyjskich, zostało opuszczone dopiero w VIII wieku naszej ery.Z wyjątkiem kilku lokalnych rodzin Beduinów, pozostało nieznane reszcie świata aż do 1812 roku, kiedy to szwajcarski odkrywca Johann Ludwig Burckhardt "odkrył" je ponownie podczas jednej ze swoich podróży.
Wraz z podziałem Cesarstwa Rzymskiego Jordania stała się częścią Cesarstwa Wschodniego (Bizantyjskiego), w okresie, w którym aż do podboju islamskiego wzrastał wpływ chrześcijaństwa, wraz z budową licznych kościołów i klasztorów. Jednym z najważniejszych bizantyjskich miejsc w Jordanii jest Madaba, znana ze swoich mozaik, w tym mapy Madaby, szczegółowo przedstawiającej Ziemię Świętą.
