Rachel Carson (1907-1964) była biologiem morskim, pisarką i ekologiem, dobrze znanym i lubianym w Stanach Zjednoczonych, gdzie urodziła się i mieszkała. Była kluczową postacią w ruchu ekologicznym XX wieku. Urodzona w 1907 roku w Pensylwanii, od najmłodszych lat wykazywała ogromną fascynację przyrodą, która ostatecznie przerodziła się w karierę skoncentrowaną na ochronie środowiska i podnoszeniu świadomości na temat zagrażających mu niebezpieczeństw.
Był znanym profesorem Jordi PuigUniversity of Navarra, który powiedział nam o Carsonie, kiedy wyraziliśmy nasze zainteresowanie obszarem myślenia środowiskowego. Jego książka Poczucie cudowności Rok 1956 był książką, od której należało zacząć, bramą, rytuałem przejścia. Jest to krótki esej, którego przeczytanie zajmuje mniej niż dwie godziny. W przyjemnej publikacji wydanej przez Ediciones Encuentro w 2021 roku, oryginalny rękopis książki jest reprodukowany na ostatnich stronach, napisany szybkim pismem odręcznym z dużą ilością skreśleń, tak jakby ktoś pilnie zapisywał swoje pomysły i wrażenia, aby niczego nie zapomnieć.
Świat małych rzeczy
Poczucie cudowności zbiera niektóre z doświadczeń autorki z jej dwudziestomiesięcznym wnukiem Rogerem, którym opiekowała się, gdy został osierocony. Małe przygody: nocna wyprawa w burzę, poranny spacer po lesie, wymyślone nazwy zwierząt, roślin, porostów, gra w unikanie nadepnięcia na drzewa... "A potem jest świat małych rzeczy, które rzadko się dostrzega. Wiele dzieci, być może dlatego, że same są małe i bliżej ziemi niż my, zauważa i cieszy się tym, co małe i niezauważone. Być może dlatego łatwo jest dzielić się z nimi pięknem, które zwykle przegapiamy, ponieważ patrzymy zbyt szybko, widząc całość, a nie części". (p. 49).
Przedwcześnie rozwinięty talent
Rachel Carson zaczęła studiować język angielski i literaturę w College for Women w Pittsburghu, ale wkrótce zmieniła kierunek na biologię. Od dziecka dużo czytała i pisała; zaczęła pisać w wieku ośmiu lat, a swoje pierwsze opowiadanie opublikowała w wieku jedenastu lat. Pierwszą rzeczą, którą można zauważyć, czytając tę książkę, jest to, że jest pięknie napisana. Ma bardzo prosty język, a pomysły pojawiają się z wielką precyzją. Można powiedzieć, że "czyta się sama", ponieważ jest naturalna i szczera. Jest to cecha charakterystyczna jego tekstów, nawet tych bardziej technicznych. Zawsze pisze prosto i pięknie. I z pewnością jest to sekret dotarcia do całego legionu czytelników, którzy zostali zainspirowani do przejścia od czytania do działania.
Pestycydy i dewastacja ekologiczna
W swojej najbardziej znanej i wpływowej pracy, Cicha wiosna (1962), Carson opisała niszczycielski wpływ stosowania pestycydów, takich jak DDT, na ekosystemy za pomocą metafory: przyszłość bez śpiewu ptaków i odgłosów życia. Publikacja tej pracy wywołała natychmiastowe kontrowersje. Potępiając negatywne konsekwencje stosowania pestycydów, Carson rzuciła wyzwanie wielkiemu przemysłowi chemicznemu i publicznemu postrzeganiu wątpliwego bezpieczeństwa niektórych jego produktów. Jego opowieść zmobilizowała amerykańskie społeczeństwo, które do tej pory było ślepe na skutki uboczne modernizacji i postępu w tej dziedzinie. Dzięki jasnemu i empatycznemu głosowi Carson nie tylko przedstawił fakty, ale także uczłowieczył dewastację ekologiczną, czyniąc ją namacalną i emocjonalną dla swoich czytelników. Praca ta, choć niuansowana, a nawet kwestionowana z czasem i późniejszymi badaniami, była katalizatorem współczesnego ruchu ekologicznego, skłaniając do reform polityki środowiskowej i utworzenia Agencji Ochrony Środowiska (EPA) w Stanach Zjednoczonych.
Przekonywalność Carson wynika, naszym zdaniem, ze źródła jej pomysłów. Nie relacjonuje po prostu faktów, ale dzieli się swoim entuzjazmem dla piękna natury. Tylko piękno może poruszyć nas do zaangażowania, ponieważ wskazuje na to intymne miejsce, w którym jesteśmy częścią natury: Jednym ze sposobów na otwarcie oczu na niedoceniane piękno jest zadanie sobie pytania: "Co by było, gdybym nigdy tego nie widział, gdybym wiedział, że już nigdy tego nie zobaczę?". (p. 44).
Zachwyć się naturą
W czasach, gdy coraz bardziej oddalamy się od efektywnego kontaktu z naturą, pocieszające jest dać się ponieść Carsonowi: "Gra polega na słuchaniu, nie tyle całej orkiestry, co na rozróżnianiu poszczególnych instrumentów i próbie zlokalizowania muzyków". (p. 57). Żyjemy z dala od natury z wielu punktów widzenia. Nie tylko żyjemy w dużych miastach, ale także jesteśmy otoczeni sztucznością. Nasze życie jest coraz bardziej zanurzone w sztucznych, stworzonych przez człowieka środowiskach, które subtelnie prowadzą nas do relatywistycznego spojrzenia na moralność, kulturę i prawdę. Kiedy więc Rachel Carson pyta "Jaka jest wartość zachowania i wzmocnienia tego poczucia zachwytu i zdumienia, tego rozpoznania czegoś poza granicami ludzkiej egzystencji, czy odkrywanie natury jest tylko przyjemnym sposobem na spędzenie złotych godzin dzieciństwa, czy też jest coś głębszego?".odpowiada: "Jestem pewien, że jest coś głębszego, coś, co trwa i ma znaczenie". (p. 63).
Krótka książka Poczucie cudowności to zaproszenie do ponownego połączenia się z naturą i docenienia jej piękna oczami dziecka, przypominając nam, że tylko dzięki tej głębokiej więzi możemy naprawdę zaangażować się w jej ochronę.
