Niemcy, wobec innego Kościoła?Niedawno opublikowane statystyki dotyczące członkostwa w Kościele katolickim w Niemczech i "Kościele ewangelickim w Niemczech" (EKD) ujawniają niepokojący trend. Chociaż wskaźnik rezygnacji z członkostwa nieznacznie spadł od szczytowego poziomu w 2022 r., dane liczbowe pozostają alarmujące dla obu instytucji.
Zgodnie ze wspólnym raportem Konferencja Episkopatu Niemiec (DBK) i Rady EKD, liczba wyznawców Kościoła katolickiego spadła do około 19,8 miliona, co stanowi 23,7 % całkowitej populacji. EKD liczy 17,98 mln członków, co stanowi 21,61 PT3T z 83,6 mln mieszkańców Niemiec. Inne grupy religijne, w tym prawosławni, ewangelicy niezależni od EKD i IslamCałkowita liczba wyznań religijnych w Niemczech wynosi 10,9 %. Rozkład ten oznacza, że 43,8 % niemieckiej populacji oficjalnie nie wyznaje żadnej religii, co pokazuje nieubłagany postęp sekularyzacji i spadek religijności instytucjonalnej.
Uczestnictwo w sakramentach
Kryzys znajduje odzwierciedlenie nie tylko w liczbie członków, ale także w uczestnictwie w sakramentach. W 2024 r. Kościół katolicki odnotował około 116 000 chrztów, co oznacza znaczny spadek ze 131 000 w roku poprzednim. Regionalne kościoły protestanckie odnotowały około 110 000 chrztów. Kontrast jest jeszcze bardziej dramatyczny w porównaniu z danymi sprzed dwóch dekad: w 2003 r. Kościół katolicki odnotował 206 000 chrztów, a kościoły protestanckie 227 500. Regularne uczestnictwo w mszach również odnotowało gwałtowny spadek z 15,2 % katolików w 2003 roku do 6,6 % w 2024 roku.
Szczególnie niepokojącym wskaźnikiem jest drastyczny spadek powołań kapłańskich. W 2024 r. tylko 29 mężczyzn zostało wyświęconych na księży katolickich w całych Niemczech, co świadczy o poważnym kryzysie w zakresie wymiany pokoleniowej duchowieństwa.
Kryzys kościelny w Niemczech
Różni teologowie i przywódcy religijni dogłębnie przeanalizowali ten kościelny kryzys w Niemczech. Georg Bätzing, biskup Limburga i przewodniczący Konferencji Episkopatu Niemiec, określił sytuację jako "alarmującą" i wezwał do reform w celu przywrócenia zaufania społecznego. Bätzing twierdzi, że same reformy nie rozwiążą kryzysu, a ich brak tylko pogorszy sytuację. Podkreśla znaczenie wzmocnienia obecności Kościoła w sferze społecznej i edukacyjnej w celu utrzymania jego znaczenia.
Kirsten Fehrs, przewodnicząca Rady EKD, przyznaje, że choć członkostwo w Kościele nie jest już stałym elementem życia społecznego, zachowuje ono swoje kluczowe znaczenie jako źródło duchowego wsparcia i pomocy w krytycznych okresach. Podkreśla, że Kościół musi być miejscem spotkań, które promuje dialog i wzmacnia spójność społeczną.
Profesor Jan Loffeld, kapłan diecezji Münster i profesor teologii katolickiej w Tilburgu (Holandia), uważa, że tendencja do sekularyzacji jest nieodwracalna, przewidując, że Kościół będzie stopniowo stawał się coraz mniejszą mniejszością. W swojej analizie Loffeld wskazuje, że Sobór Watykański II promował ideę Kościoła "w świecie", a nie "przeciwko światu", ale w kontekście społecznym znacznie różniącym się od dzisiejszego. Uważa on, że dziś ewangelizacja i reformy strukturalne nie wydają się wystarczające do odwrócenia kryzysu.
Brak zainteresowania religią
Gregor Maria Hoff, profesor teologii fundamentalnej i ekumenicznej w Salzburgu, zgadza się, że współczesne społeczeństwo straciło zainteresowanie tradycyjnymi kwestiami religijnymi. Proponuje, aby Kościół zidentyfikował "nowe strefy kontaktu" w obszarach, w których może zachować swoje znaczenie, takich jak instytucje edukacyjne i środowiska społeczne, zamiast izolować się na stanowiskach dogmatycznych, które nie wzbudzają zainteresowania wśród ludności.
Thorsten Latzel, przewodniczący Kościoła Ewangelickiego w Nadrenii, kontekstualizuje upadek religii w ramach szerszego procesu deinstytucjonalizacji, który wpływa również na organizacje polityczne i związkowe. Ta perspektywa sugeruje, że utrata wpływów kościelnych odzwierciedla głębszą transformację kulturową w relacjach między jednostkami a tradycyjnymi instytucjami.
Socjolog Detlef Pollack zidentyfikował wzrost postaw antyreligijnych w niemieckim społeczeństwie w ciągu ostatnich pięciu lat. Zauważa on spadek uznania dla świąt religijnych, choć podkreśla, że aktywni wierni nadal doceniają kościół jako przestrzeń wspólnoty i szacunku. Jednak oderwanie większości od życia kościelnego wzmacnia uprzedzenia i komplikuje działania informacyjne.
Sekularyzacja w Niemczech
Spadek liczby katolików i protestantów w Niemczech jest dowodem na trwający od dziesięcioleci proces sekularyzacji. Wysoki odsetek osób porzucających naukę i brak powołań kapłańskich ujawniają strukturalny kryzys, który jest trudny do rozwiązania. Podczas gdy niektórzy przywódcy kościelni proponują reformy i odnowę ewangelizacyjną, eksperci sugerują, że środki te mogą być niewystarczające, aby przeciwdziałać trendowi spadkowemu.
Ankieta przeprowadzona przez gazetę "Aachener Zeitung" wśród czytelników w tradycyjnie katolickim regionie Akwizgranu ilustruje utratę wpływów kościelnych. Ze stwierdzeniem "To smutne, że coraz więcej ludzi odchodzi od Kościoła" zgodziło się tylko 25 %, podczas gdy 69 % nie zgodziło się (6 % ns/nc). Chociaż ankieta nie jest statystycznie reprezentatywna, odzwierciedla obecny klimat społeczny.
W obliczu tej rzeczywistości Kościół będzie musiał na nowo zdefiniować swoją rolę w niemieckim społeczeństwie. Ponad pół wieku temu ówczesny profesor Joseph Ratzinger ostrzegał we "Wprowadzeniu w chrześcijaństwo" (1968), że Kościół stanie się mniejszością i utraci wiele ze swoich przywilejów. Już jako papież Benedykt XVI wielokrotnie powtarzał, że wierzący powinni postrzegać siebie jako "twórczą mniejszość", zdolną do zachowania duchowych fundamentów Europy. Kluczowym pytaniem jest, w jaki sposób ta "kreatywna mniejszość" może pozostać zaczynem w świecie, który coraz bardziej wydaje się rezygnować z religii.
Niemcy, wobec innego Kościoła?
