Drogi Europy: Niemcy. Drogi germańskieKatedra w Speyer jest największym romańskim kościołem na świecie. Poświęcony Najświętszej Maryi Pannie i protomęczennikowi św. Szczepanowi, jego cudowny obraz uczynił go ważnym miejscem pielgrzymek w diecezji. Mówi się, że św. Bernard z Clairvaux dodał wezwania "o clemens, o pia, o dulcis virgo Maria" do hymnu "Salve Regina" przed tym obrazem.
Zniszczony przez francuskie oddziały rewolucyjne w 1794 roku, papież Pius XI podarował nowy obraz pielgrzymkowy w 1930 roku. Modlili się przed nim m.in. święta Edyta Stein i papież Jan Paweł II.
Budowa katedry w Speyer
Ambitny projekt katedry został zainicjowany przez króla i późniejszego cesarza Konrada II około 1025 roku. Nakazał on budowę katedry cesarskiej i katedry Najświętszej Marii Panny w Speyer, dla której zbudowano kanał z Lasu Palatynackiego do Renu w celu transportu niezbędnego kamienia i drewna. Pomimo tych wysiłków ani Konrad II (990-1036), ani jego syn Henryk III (1017-1056) nie doczekali się ukończenia katedry za swojego życia.
Henryk III podarował "Ewangelie ze Speyer", ilustrowane dzieło czterech Ewangelii, na konsekrację ołtarza głównego w 1046 roku. Cały budynek został konsekrowany w 1061 roku, za panowania jego wnuka Henryka IV (1050-1106). Jednak zaledwie 20 lat później Henryk IV nakazał zburzenie połowy katedry, aby odbudować ją w większym rozmiarze. Tylko niektóre części, w tym stara krypta, pozostały nienaruszone.
W 1106 roku, roku śmierci Henryka IV, ukończono budowę nowej katedry o długości 134 metrów i szerokości 33 metrów, co czyni ją jednym z największych budynków tamtych czasów.
Unikalna architektura
Plan bazyliki charakteryzuje się równowagą między częścią wschodnią i zachodnią oraz symetrycznymi wieżami, które otaczają strukturę utworzoną przez nawę główną i transept. Budynek stał się pierwszym w pełni sklepionym kościołem w Europie w 1077 roku na polecenie Henryka IV. Jego struktura wpłynęła na rozwój architektury romańskiej w XI i XII wieku; plan był często przyjmowany, zwłaszcza w Nadrenii. Sklepienie nawy głównej było pierwszym tej wielkości od czasów starożytnych, ze specyficznym systemem sklepienia, w którym dwa przęsła nawy bocznej odpowiadają każdemu przęsłu nawy głównej. Katedra w Speyer jest również pierwszym kościołem z całkowicie otaczającą i dostępną galerią karłowatą.
Na szczególną uwagę zasługuje krypta, która pochodzi z pierwszej fazy budowy i prawdopodobnie została konsekrowana w 1043 roku. Rozciąga się ona pod całym chórem i transeptem. Cztery sekcje pomieszczeń łączą się ze sobą, tworząc szeroki przedsionek krypty o wysokości prawie siedmiu metrów. Naprzemienne łuki z czerwonego i żółtego piaskowca symbolizują boski porządek, który nadaje strukturę chrześcijańskiemu życiu.
Zniszczenia i odbudowy
Na przestrzeni dziejów katedra była kilkakrotnie niszczona. Podczas wojny o sukcesję Palatynatu, Speyer został zajęty przez wojska francuskie w 1688 roku, a katedra spłonęła w 1689 roku, zawalając dużą część budynku. Jednak grobowce Salezjanów, z wyjątkiem grobowca Henryka V, przetrwały dzięki swojej głębokości. Uratowano również cenny obraz Matki Boskiej, przechowywany w relikwiarzu.
W 1773 roku bazylika została przywrócona do pierwotnych wymiarów przez Franza Ignaza Michaela Neumanna, który przeprojektował zachodni budynek w stylu barokowym. W latach 1846-1853 katedra została ozdobiona malowidłami Johanna Schraudolpha na zlecenie króla Ludwika I Bawarskiego. W latach 1854-1858 barokowa fasada została usunięta i przebudowana w stylu romańskim według planów Heinricha Hübscha. Te zmiany strukturalne i renowacje dokumentują XIX-wieczne praktyki konserwacji zabytków, choć niektóre decyzje są dziś postrzegane krytycznie. Jednocześnie budynek ma ogromne znaczenie dla rozwoju zasad renowacji w Niemczech, Europie i na świecie po pożarze w XVII wieku.
Katedra w Speyer, wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO
Katedra została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1981 roku, co podkreśla jej znaczenie dla historii Niemiec. Prace konserwatorskie były wspierane przez Niemiecką Fundację Ochrony Zabytków.
Katedra w Speyer jest nie tylko świadectwem sztuki i architektury romańskiej, ale także burzliwej historii i perypetii, z którymi musiała się zmierzyć na przestrzeni wieków. Pochowano tu czterech cesarzy (Konrada II, Henryka III, Henryka IV i Henryka V), trzy cesarzowe (Gizelę, żonę Konrada II, Beatrix, drugą żonę Fryderyka I Barbarossy i Agnieszkę, jego córkę), a także królów z rodów Habsburgów, Staufenów i Nassau. Czyni to katedrę najważniejszym miejscem pochówku średniowiecza na ziemi niemieckiej.
Od momentu powstania za czasów Konrada II po współczesną renowację i konserwację, katedra przetrwała wojny, pożary i zmiany stylistyczne, stając się trwałym symbolem niemieckiego dziedzictwa kulturowego i religijnego.
