List apostolski papieża Franciszka Antiquum ministeriumPapież ustanawia posługę katechety: "Wierność przeszłości i odpowiedzialność za teraźniejszość".List apostolski papieża Franciszka w formie motu proprio "Antiquum ministerium" (podpisany 10-V-2021, wspomnienie św. Jana z Avila, teologa i wykwalifikowanego katechety) ustanawia posługę katechety dla całego Kościoła.
Rzeczywiście, zadanie katechetów było, od najwcześniejszych wspólnot chrześcijańskich, decydujące dla misji Kościoła. Choć dziś słowo "katecheza" przywołuje na myśl głównie formację dzieci i młodzieży, dla Ojców Kościoła oznaczało ono formację wszystkich chrześcijan w każdym wieku i we wszystkich okolicznościach życia.
Obecnie "Kościół zapragnął uznać tę posługę za konkretny wyraz charyzmatu osobistego, który bardzo sprzyjał pełnieniu jego misji ewangelizacyjnej" (n. 2), biorąc pod uwagę aktualne okoliczności: odnowioną świadomość misji ewangelizacyjnej całego Kościoła (nowa ewangelizacja), zglobalizowaną kulturę i potrzebę odnowionej metodologii i kreatywności, zwłaszcza w formacji nowych pokoleń (por. n. 2), potrzebę nowej metodologii i kreatywności, zwłaszcza w formacji nowych pokoleń (por. n. 3), potrzebę nowej misji ewangelizacyjnej Kościoła (por. n. 3)..5).
Chociaż katecheza była prowadzona nie tylko przez osoby świeckie, ale także przez osoby zakonne (z tego powodu być może lepiej byłoby określić ją jako posługę lub zadanie kościelne), to jednak posługa katechety jest tu pomyślana jako coś typowo i w przeważającej mierze świeckiego. I tak dokument wskazuje: "Przyjęcie posługi świeckiej, takiej jak posługa katechety, daje większy nacisk na zaangażowanie misyjne właściwe każdemu ochrzczonemu, które w każdym razie powinno być realizowane w sposób całkowicie świecki, bez popadania w jakiekolwiek przejawy klerykalizacji" (n. 7).
Zadanie i misja katechetów
Właśnie w tym kierunku jest obecnie ustanawiana posługa katechetów. Warto w tym miejscu przypomnieć to, na co zwrócił uwagę Franciszek w liście skierowanym kilka miesięcy temu do kardynała Ladarii, a dotyczącym posług nie posiadających święceń: "Zaangażowanie wiernych świeckich, którzy 'stanowią po prostu ogromną większość Ludu Bożego' (Franciszek, Evangelii gaudium102), z pewnością nie mogą i nie powinny być wyczerpane w wykonywaniu posług nie związanych z święceniami".
Jednocześnie, w wyraźnym odniesieniu do katechezy, przekonywał, że instytucja tych duszpasterstw może przyczynić się do "zainicjowania odnowionego zaangażowania w katechezę i w celebrację wiary".. Chodzi o to, by "uczynić Chrystusa sercem świata", jak tego wymaga misja Kościoła, nie dając się zamknąć w sterylnej logice "przestrzeni władzy".
W związku z tym, także obecnie instytucja "posługi katechety" nie ma na celu zmiany statusu eklezjalnego tych, którzy ją w większości wykonują: są oni nadal wiernymi świeckimi. Nie należy też uważać posługi katechety lub jakiejkolwiek innej posługi nie mającej charakteru święceń za cel czy pełnię powołania świeckiego. Powołanie świeckie sytuuje się w odniesieniu do uświęcenia doczesnych rzeczywistości zwykłego życia (por. n. 6 dokumentu, z powołaniem się na Sobór Watykański II, Konstytucja o Kościele w.) Lumen gentium, 31).
Powiedziawszy to, wróćmy do początku. Znaczenie katechezy w Kościele i w służbie, jaką pełni ona wobec chrześcijan, ich rodzin i całego społeczeństwa. Paweł VI uznał Vaticanum II za wielką katechezę czasów współczesnych (por. Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Catechesi tradendae, 1979, n. 2). Zgromadzenie soborowe podkreśliło misję katechetów: "W naszych czasach urząd katechetów ma nadzwyczajne znaczenie, ponieważ brakuje kleryków, którzy mogliby ewangelizować tak wielu ludzi i sprawować posługę duszpasterską" (Ad Gentes, 17).
W następstwie Soboru Kościół odkrywa obecnie na nowo transcendencję postaci katechety, która może przybrać formę powołania w Kościele, wspartego rzeczywistością charyzmatu i mieszczącego się w szerokich ramach powołania świeckiego. Podkreśla to komplementarność, w ramach komunii i rodziny kościelnej, między posługami i charyzmatami.
W rzeczywistości, dla swojej misji, a zwłaszcza na niektórych kontynentach, Kościół polega codziennie na licznych katechistach - obecnie są to miliony, według oficjalnej prezentacji dokumentu dla prasy - mężczyzn i kobiet, w tym swoim dyskretnym i ofiarnym zadaniu. Tak było w całej historii chrześcijaństwa. "Także w naszych czasach wielu zdolnych i niezłomnych katechetów stoi na czele wspólnot w różnych regionach i wypełnia niezastąpioną misję w przekazywaniu i pogłębianiu wiary. Długa lista błogosławionych, świętych i męczenników katechetów naznaczyła misję Kościoła, która zasługuje na poznanie, ponieważ jest owocnym źródłem nie tylko dla katechezy, ale dla całej historii duchowości chrześcijańskiej" (Antiquum ministerium, 3).
Kościół pragnie teraz skuteczniej zorganizować ich do pełnienia misji (i to jest kolejny powód ustanowienia tego zadania) i ustanowi odpowiedni obrzęd liturgiczny, zobowiązując się do ich przygotowania i formacji, nie tylko na początku ich misji, ale przez całe ich życie, ponieważ oni również, jak wszyscy chrześcijanie, potrzebują stałej formacji.
Formacja katechetyczna
Treść katechezy jest uporządkowana pod kątem "przekazywania wiary". To, jak wskazuje omawiany dokument, rozwija się w poszczególnych etapach: "Od pierwszej proklamacji, która wprowadza kerygmaNauczanie, które uwrażliwia na nowe życie w Chrystusie i przygotowuje w szczególności do sakramentów inicjacji chrześcijańskiej, poprzez formację stałą, która sprawia, że każdy ochrzczony jest zawsze gotowy "dać odpowiedź wszystkim, którzy proszą go o uzasadnienie swojej nadziei" (1 P 3,15)" (n. 6). "Katecheta - kontynuuje - jest jednocześnie świadkiem wiary, nauczycielem i mistagogiem, towarzyszem i pedagogiem, który naucza w imieniu Kościoła. Tożsamość, którą można rozwijać z konsekwencją i odpowiedzialnością tylko poprzez modlitwę, studium i bezpośrednie uczestnictwo w życiu wspólnoty" (tamże, por. Dyrektorium do spraw katechezy, n. 113).
Nie każdy katecheta ma być ustanowiony przez tę posługę, ale tylko ten, który spełnia warunki powołania do niej przez biskupa. Chodzi o "stabilną" posługę w Kościele lokalnym, która będzie musiała być zgodna z itinerarium ustalonym przez konferencje episkopatu.
W ten sposób określa się warunki stawiane przyszłym katechetom: "Pożądane jest, aby do ustanowionej posługi katechety powołani byli mężczyźni i kobiety o głębokiej wierze i ludzkiej dojrzałości, którzy aktywnie uczestniczą w życiu wspólnoty chrześcijańskiej, potrafią być gościnni, wielkoduszni i żyć w braterskiej komunii, otrzymali niezbędną formację biblijną, teologiczną, pastoralną i pedagogiczną, aby być uważnymi przekazicielami prawd wiary, i którzy zdobyli już wcześniejsze doświadczenie katechetyczne" (n. 8).
Do tego wszystkiego katecheta potrzebuje specyficznej formacji, formacji katechetycznej lub teologiczno-pedagogicznej.
Teraz mogę dodać, że jak pokazały nasze czasy, ta formacja katechetyczna jest konieczna, na różne sposoby, w całym Kościele. Nie tylko dla katechetów, ale dla wszystkich wiernych katolików, niezależnie od ich stanu i powołania, posługi i charyzmatu. Jest to formacja specyficzna, w ramach formacji teologiczno-pastoralnej. Teologia w formacie pedagogicznym, można powiedzieć, wymagająca pewnej wiedzy z zakresu nauk o człowieku (antropologii, pedagogiki, psychologii, socjologii itp.), widzianej i ocenianej w świetle wiary.
Dotyczy to również nauczania religii w szkołach. Nawet jeśli zadanie to nie jest "katechezą" we współczesnym rozumieniu tego słowa, każdy chrześcijański wychowawca musi sytuować się w tej szerokiej perspektywie katechetycznej, która dziś mieści się w ramach antropologii chrześcijańskiej.
Odnowie katechezy - przypomina dokument - towarzyszyły ważne dokumenty odniesienia, jak np. adhortacja Catechesi tradendae (1979),. Katechizm Kościoła Katolickiego (1997) oraz. Dyrektorium do spraw katechezy (trzecia edycja marzec 2020). Wszystko to jest "wyrazem centralnej wartości pracy katechetycznej, która na pierwszym miejscu stawia pouczenie i stałą formację wiernych" (Antiquum ministerium,4).
Posługa katechety jest pomyślana, krótko mówiąc, jako konkretny wyraz powołanie świeckie, oparte na chrzcie i w żadnym wypadku jako klerykalizacja wiernych świeckich. Jest to posługa eklezjalna, która konsoliduje zadanie, które od dawna było wykonywane i badane jako takie. I które wymaga, zwłaszcza w naszych czasach, szkolenie zakwalifikowany.
