Biskup Vives wzywa do uczenia się od jordańskich chrześcijanKluczową datą w historii współczesnej Jordanii jest 20 sierpnia 636 r., który oznacza islamski podbój Syrii i Palestyny (wraz z Transjordanią), kiedy to siły kalifa Omara (jednego z kalifów Raszidan, wczesnych następców Mahometa) pokonały Cesarstwo Bizantyjskie w bitwie pod Jarmukiem, na terenie dzisiejszej Jordanii.
Później region ten stał się integralną częścią powstającego imperium islamskiego, w szczególności kalifatu Umajjadów ze stolicą w Damaszku. Umajjadzi zbudowali na pustyni liczne zamki, pałace i posterunki wojskowe, takie jak Qusayr Amra i Qasr al-Kharanah.
Od 750 r. n.e. przyszła kolej na Abbasydów, dynastię, która rządziła imperium islamskim i nową stolicą, Bagdad. W tym okresie Jordania była częścią większej prowincji Syrii, zwanej Bilàd al-Sham.
Krucjaty i Imperium Osmańskie
Podobnie jak jej sąsiedzi, Palestyna i Syria, Jordania również ucierpiała w wyniku wypraw krzyżowych i była sceną licznych bitew. Słynny zamek al-Karak (na ruinach starożytnej stolicy Moabitów) został zbudowany przez krzyżowców w celu kontrolowania szlaków handlowych na nowo podbitych terytoriach, ale wkrótce padł łupem Saladyna, słynnego islamskiego przywódcy i założyciela dynastii Ajjubidów, kiedy ten podbił region pod koniec XIII wieku.
Ajjubidów zastąpili w 1260 r. Mamelucy (dynastia wojskowa pochodzenia niewolniczego, arabskie słowo mamluk oznacza "opętany", "niewolnik"), którzy pokonali Mongołów, przywracając regionowi pewną stabilność gospodarczą i polityczną.
Podobnie jak wiele krajów Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej, Jordania została zaanektowana przez Imperium Osmańskie w 1516 roku. W okresie osmańskim, który trwał ponad 400 lat, cały obszar Palestyny, Syrii i Jordanii, a także inne obszary, doznały poważnego upadku gospodarczego, stając się w dużej mierze wiejskie i zaległy.
Arabska rewolta i Lawrence z Arabii
Jordania podążała za losem sąsiedniej Palestyny nawet przed (porozumienia Hussein-McMahon i Sikes-Picot), w trakcie i po I wojna światowaByła to scena arabskiego powstania przeciwko rządom osmańskim (1914-1916). Brytyjski oficer wojskowy, archeolog i pisarz, Thomas Edward Lawrence, który zasłynął jako Lawrence z Arabii, był szczególnie znany w tym czasie.
Lawrence odegrał ważną rolę jako łącznik między siłami arabskich rebeliantów a armią brytyjską przeciwko Imperium Osmańskiemu, osobiście koordynując i kierując operacjami partyzanckimi, które przyczyniły się do pokonania Osmanów w regionie. Opowiedział o tym w swojej słynnej książce "Siedem filarów mądrości", ale historia ta jest nam również znana z filmu "Lawrence z Arabii".
Dzięki wsparciu Brytyjczyków i szejka Mekki, szeryfa haszymidzkiego (z arabskiego sharìf, szlachcic) Husajna ibn 'Alego (założyciela dynastii, do której należy obecna rodzina królewska Jordanii, dynastii, która rządziła najpierw w regionie wokół Mekki, Hidżazu, a następnie Iraku i Transjordanii, a której początki sięgają Haszima ibn ῾Abd Manafa, pradziad Mahometa), siły arabskie przyczyniły się do ostatecznego upadku Imperium Osmańskiego i utworzenia nowych granic i państw na Bliskim Wschodzie, oczywiście zgodnie z planami mocarstw zachodnich, zwłaszcza Wielkiej Brytanii, której na mocy konferencji w San Remo i traktatu z Sèvres (oba z 1920 r.) przyznano (co za zbieg okoliczności!) mandat nad Palestyną i Transjordanią. W 1921 r. emir Abdallah I, syn Sherifa Husseina, został wyznaczony do rządzenia nowym emiratem Transjordanii pod nadzorem brytyjskim (Mandat).
Jordańskie Królestwo Haszymidzkie
W 1946 r. Transjordania ostatecznie uzyskała formalną niezależność od Mandatu Brytyjskiego i oficjalnie stała się Jordańskim Królestwem Haszymidzkim, z Abdullahem I jako monarchą. Od momentu powstania Królestwo Jordanii było uwikłane w kilka konfliktów regionalnych, w tym w pierwszą wojnę arabsko-izraelską w latach 1948-1949, która doprowadziła do aneksji Zachodniego Brzegu Jordanu i Zachodniego Brzegu Jordanu przez Jordanię. Wschodnia Jerozolima (Jordania zrzekła się suwerenności nad tymi terytoriami dopiero w 1988 r. na rzecz przyszłego państwa palestyńskiego).
W 1952 roku Husajn wstąpił na tron i rządził krajem przez prawie 50 lat, aż do swojej śmierci w 1999 roku.
Podczas swoich rządów Husajn zmagał się z tysiącem zewnętrznych i wewnętrznych trudności: Zimną wojną, w której Jordania zawsze stała po stronie Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, konfliktami arabsko-izraelskimi (zwłaszcza wojną sześciodniową w 1967 r. i wojną Jom Kippur w 1973 r.) oraz tysiącem problemów gospodarczych i społecznych, zwłaszcza wynikających z coraz większego napływu palestyńskich uchodźców, których organizacje paramilitarne, w szczególności Organizacja Wyzwolenia Palestyny (OWP), przez lata budowały prawdziwe państwo w państwie, podważając autorytet jordańskiego rządu i monarchii oraz angażując kraj, niechętnie, w konflikty z potężnym izraelskim sąsiadem.
Czarny wrzesień
Tak więc w 1970 r., zwłaszcza we wrześniu (od którego konflikt "Czarny Wrzesień" wziął swoją nazwę), król Husajn postanowił zniszczyć siłę organizacji palestyńskich, aby odzyskać pełną kontrolę nad terytorium. Konfrontacja między siłami rządowymi a organizacjami palestyńskimi była bardzo krwawa (po obu stronach zginęły dziesiątki tysięcy ludzi) i trwała cały miesiąc. Ostatecznie siły OWP zostały wyparte z Jordanii i znalazły schronienie w Liban (gdzie wydarzyło się to samo, ale w znacznie większym stopniu).
Czarny Wrzesień stanowił punkt zwrotny w stosunkach jordańsko-palestyńskich i doprowadził do powstania grupy terrorystycznej o tej samej nazwie, która była odpowiedzialna za zamach bombowy i porwanie izraelskich sportowców podczas Igrzysk Olimpijskich w Monachium w 1972 roku.
W 1994 r. Jordania podpisała traktat pokojowy z Izraelem, normalizujący stosunki i przynoszący znaczne korzyści obu stronom.
Po śmierci Husajna na tron wstąpił jego syn Abdullah II, który zawsze był skłócony ze swoim młodszym bratem, księciem Hamzah. Pomimo życzenia Husajna, by Hamzah został królem po Abdallahu, Abdallah pozbawił brata tytułu księcia koronnego w 2004 r., w wyniku czego w 2021 r. został oskarżony o mobilizowanie obywateli przeciwko państwu i umieszczony w areszcie domowym.
Po uwolnieniu został ponownie umieszczony w areszcie domowym w 2022 r., po tym jak Hamzah zrzekł się tytułu księcia Jordanii i publicznie oskarżył jordańskie instytucje o niezgodność z życzeniami jego zmarłego ojca. Niemniej jednak Abdullah pracował nad modernizacją kraju, promując reformy gospodarcze i społeczne, ale Jordania stoi obecnie w obliczu szeregu trudności wynikających z następstw arabskiej wiosny (2011), wojen domowych w Syrii i Iraku oraz odrodzenia konfliktu izraelsko-palestyńskiego, a także wysokiego bezrobocia i wskaźników ubóstwa oraz wewnętrznych nacisków politycznych na dalszą demokratyzację.
Mniejszości w Jordanii
Wśród mniejszości etnicznych obecnych w Jordanii, w poprzednim artykule wspomnieliśmy o armeniaobecna z kilkoma tysiącami (3,000). Inną interesującą, ale liczniejszą społecznością (od 100 000 do 170 000) są Czerkiesi. Pierwotnie pochodzący z Kaukazu, w szczególności z Circassia, obecnie części Rosji, zostali przymusowo wygnani przez Imperium Rosyjskie w XIX wieku podczas wojen kaukaskich i ludobójstwa Circassian (od 800 000 do 1,5 miliona zabitych, 90 % ludności Circassian).
Ci, którzy przeżyli, znaleźli schronienie w Imperium Osmańskim, osiedlając się w różnych częściach dzisiejszej Jordanii, ale także w Izraelu i Syrii. Czerkiesi zachowali silną tożsamość kulturową, zachowując swój język (czerkieski, spokrewniony z abchaskim) i tradycje. Ich społeczności znane są ze swojej organizacji, sprawności wojskowej (jordańska gwardia królewska jest gwardią cyrkańską) i szacunku dla tradycji.
Wśród mniejszości religijnych największą jest chrześcijaństwo, które stanowi około 2-3 % całkowitej populacji (250 000 wierzących). W porównaniu z innymi arabskimi krajami islamskimi, chrześcijanie w Jordanii (podobnie jak w Libanie i Izraelu) cieszą się pewną wolnością religijną i stosunkowo uprzywilejowaną pozycją w strukturze gospodarczej i społecznej narodu.
Chrześcijanie w Jordanii
Chrześcijańska obecność w Jordanii, jak widzieliśmy w poprzednim artykule, nastąpiła natychmiast po śmierci Jezusa i pozostała niezmienna, pomimo masowej islamizacji, aż do dnia dzisiejszego. Jerozolimski Kościół Prawosławny jest wyznaniem o największej liczbie chrześcijan, a następnie Kościół katolicki (80 000 osób, głównie obrządku melkickiego i łacińskiego, ale także ormiańskiego, maronickiego i syryjskiego) oraz kilka kościołów protestanckich. Większość chrześcijan mieszka w miastach Amman, Madaba, Karak i Zarqa.
Chociaż religią państwową jest islam, a sama rodzina królewska twierdzi, że pochodzi od Mahometa, jordańska konstytucja gwarantuje wolność religijną i prawo do praktykowania własnej wiary, jeśli nie jest to sprzeczne z porządkiem publicznym i moralnością. Jordańscy chrześcijanie mają prawo do budowania kościołów, prowadzenia szkół i innych instytucji społecznych (uważanych za najlepsze w kraju) i są dobrze reprezentowani w instytucjach politycznych, gospodarczych i społecznych, zajmując zarezerwowane miejsca w parlamencie, a nawet ważne stanowiska w rządzie i siłach zbrojnych.
Najbardziej znaną chrześcijańską (katolicką) instytucją społeczną i charytatywną w kraju jest Centrum Matki Bożej Pokoju (Olopc), niedaleko Ammanu, który bezpłatnie przyjmuje i opiekuje się osobami niepełnosprawnymi, uchodźcami i ubogimi, którymi nie może zająć się państwo. Założony w 2004 r. ośrodek dla niepełnosprawnych dzieci i młodzieży w wieku 5-14 lat, od tego czasu wyróżnił się przyjmowaniem dziesiątek rodzin syryjskich i irackich uchodźców uciekających przed wojnami domowymi w swoich krajach.
Pomimo prestiżu i względnej wolności, jaką cieszą się w Jordanii, miejscowi chrześcijanie znajdują się w coraz trudniejszej sytuacji, między innymi z powodu eskalacji konfliktów w sąsiednich krajach, które narażają ich na presję ze strony islamskiej większości i represje, a także rosnącego kryzysu gospodarczego i demograficznego.
