Głównym tematem szczytu jest Dignitatis HumanaeDeklaracja Soboru Watykańskiego II wyrażająca poparcie Kościoła katolickiego dla ochrony wolności religijnej i określająca podstawowe normy dotyczące relacji Kościoła z państwami.
Tegoroczny szczyt w Rzymie podkreśla globalny zasięg inicjatywy, która w 2021 roku odbyła się na samym Uniwersytecie Notre Dame.
"Wolność religijna jest podstawowym prawem człowieka, a jej ochrona jest kwestią globalną" - powiedział G. Marcus Cole, dziekan i profesor prawa w Notre Dame Law School, przedstawiając inicjatywę. "Każda osoba na świecie ma dane przez Boga prawo do życia zgodnie ze swoimi przekonaniami, z dumą i bez strachu" - dodał Cole.
W oparciu o te zasady Notre Dame promuje i broni wolności religijnej dla ludzi wszystkich wyznań poprzez stypendia, wydarzenia i pracę swojej szkoły prawniczej. U jej podstaw leży ochrona prawa do kultu, obrona własności sakralnej przed groźbą zniszczenia, promowanie wolności wyboru wyznawców wiary oraz zapobieganie dyskryminacji szkół i nauk religijnych.
Celem szczytu jest pobudzenie debaty wśród uczonych i przywódców religijnych na temat przyszłości wolności religijnej w Stanach Zjednoczonych i na świecie. Na dziś zaplanowano szczyt pomiędzy dwoma czołowymi współczesnymi filozofami i intelektualistami: Cornelem Westem z Union Theological Seminary i Robertem P. Georgem z Princeton University.
Na uwagę zasługuje fakt, że nagrodę Notre Dame 2022 Religious Liberty Award otrzymała Mary Ann Glendon, profesor emerita prawa w Harvard Law School i była ambasador USA przy Stolicy Apostolskiej. Glendon została uhonorowana za swoje głębokie i innowacyjne badania prawne oraz za służbę na rzecz Stanów Zjednoczonych i Kościoła katolickiego, mającą globalny wpływ na założenie wolności religijnej jako podstawowego prawa człowieka.
Steven Smith, profesor prawa i współwykonawca Institute for Law and Religion na University of San Diego School of Law, otrzymał nagrodę 2022 Religious Freedom Initiative Award.
Ataki na wolność religijną
Wolność religijna jest atakowana na całym świecie. "Przemoc wzrosła do historycznego poziomu w ostatniej dekadzie, dotykając prawie każdej grupy religijnej" - powiedział Samah Norquist, naukowiec z Wilson Center w Waszyngtonie. "Wierzący niemal każdej wiary - chrześcijanie, muzułmanie i żydzi, buddyści, jazydzi, bahaici - spotkali się z dyskryminacją, prześladowaniem, represjami i oczywiście prześladowaniami ze strony podmiotów państwowych i niepaństwowych, a także ruchów ideologicznych" - powiedział Norquist. W tym samym duchu wypowiadał się Nury Turkel, przewodniczący amerykańskiej Komisji ds. Międzynarodowej Wolności Religijnej, dwupartyjnego, niezależnego organu doradczego, który monitoruje wolność religijną za granicą.
Turkel podniósł alarm o pogorszeniu się wolności religijnej w Chinach, gdzie rząd nadal "energicznie realizuje politykę 'sinizacji religii'" i żąda od grup religijnych i ich wyznawców wsparcia dla rządu i ideologii Komunistycznej Partii Chin (KPCh).
Chociaż Chiny uznają buddyzm, katolicyzm, islam, protestantyzm i taoizm, wyznawcy religii o domniemanych wpływach obcych - takich jak chrześcijaństwo, islam i buddyzm tybetański - oraz wyznawcy innych ruchów religijnych są szczególnie narażeni na prześladowania, powiedział Turkel, etniczny ujgurski amerykański prawnik.
Przez cały rok 2021 władze Xinjiangu nadal arbitralnie zatrzymywały Ujgurów i innych turkmeńskich muzułmanów w obozach internowania i obiektach przypominających więzienia z różnych powodów religijnych.
Ponad milion Ujgurów zostało uwięzionych w obozach koncentracyjnych za to, że po prostu czcili Allaha, a nie Xi Xinpinga. Byli oni poddawani licznym nadużyciom, w tym torturom, gwałtom, pracy przymusowej i morderstwom. "Najgorszym koszmarem" dla CCP, zauważył Turkel, są społeczności, które dbają o prawa człowieka i jego godność. Skompromitowana populacja religijna, argumentował Turkel, jest również zagrożeniem dla rządu chińskiego, ponieważ jego autorytarny reżim jest nie do pogodzenia z wolnością religijną.
Chodzi o to, by nie pozwolić, by nadużycia wolności religijnej pozostały niezauważone, czy to przez działania rządu - jak w przypadku Chin - czy przez brak działania, jak w takich krajach jak Nigeria, gdzie prześladowania religijne wciąż narastają.
Badania wykazały - podsumował przewodniczący amerykańskiej Komisji ds. Międzynarodowej Wolności Religijnej - że kraje, które wspierają wolność religijną, mają bardziej żywotne i demokratyczne instytucje polityczne, większy dobrobyt gospodarczy i społeczny, mniejsze napięcia i przemoc oraz większą stabilność. Narody, które depczą lub nie chronią podstawowych praw człowieka, w tym wolności religijnej, stanowią podatny grunt dla ubóstwa i braku bezpieczeństwa, wojny i terroru oraz gwałtownych i radykalnych ruchów i działań".
"Jakie są wolności religijne, o które się troszczymy?
Podczas otwarcia szczytu Dallin H. Oaks, przewodniczący Kworum Dwunastu Apostołów, wezwał do
globalny, wielowyznaniowy wysiłek na rzecz obrony i promocji wolności religijnej we wszystkich narodach świata.
Oto jego słowa: "Jakie są wolności religijne, o które się troszczymy? Dla wspólnot religijnych Konstytucja USA gwarantuje wolność zrzeszania się i prawo do zgromadzeń; prawo do określania nowych członków; prawo do wybierania przywódców i kluczowych pracowników, także w organizacjach powiązanych; oraz prawo do funkcjonowania jako organizacja. Dla poszczególnych wyznawców podstawowe prawa obejmują wyrażanie i wykonywanie religii oraz wolność od dyskryminacji religijnej. W obronie tych praw musimy stanąć razem. Katolicy, ewangelicy, Żydzi, muzułmanie, Święci w Dniach Ostatnich i inne wyznania muszą być częścią koalicji religii, która ratuje, chroni i promuje wolność religijną na całym świecie. Wiedząc, że wolność można osiągnąć poprzez wspieranie wolności tych, których uważamy za naszych przeciwników. Kiedy więc widzimy, że nasze interesy są powiązane z interesami wszystkich innych, wtedy zaczyna się prawdziwa praca na rzecz wolności religijnej. Stąd konieczność słuchania innych przez wierzących, empatii i pokojowego rozwiązywania konfliktów. Nie poprzez kompromisowe traktowanie podstawowych zasad religijnych, ale poprzez uchwycenie tego, co jest naprawdę istotne dla naszego swobodnego praktykowania religii.
"W ten sposób - twierdzi Oaks - uczymy się żyć w pokoju z niektórymi prawami, które nam się nie podobają, i z niektórymi ludźmi, których wartości różnią się od naszych własnych. Do jedności potrzebne jest jedynie wspólne przekonanie, że Bóg nakazał nam kochać się nawzajem i przyznał nam wolność w sprawach wiary" Deklaracja Dignitatis humanae o wolności religijnej została wymieniona jako centralny punkt drugiego międzynarodowego szczytu promowanego przez Uniwersytet Notre Dame. Warto przypomnieć kilka fragmentów z niej.
"Treścią takiej wolności - stwierdza dokument - jest to, że istoty ludzkie powinny być odporne na przymus ze strony jednostek, grup społecznych i jakiejkolwiek władzy ludzkiej, tak że w sprawach religii nikt nie powinien być zmuszany do działania wbrew swemu sumieniu ani nie powinien być powstrzymywany, w należytych granicach, od działania zgodnie z nim - prywatnie lub publicznie, indywidualnie lub w stowarzyszeniu".
Ponadto oświadcza, że prawo do wolności religijnej wynika w istocie z samej godności osoby ludzkiej, objawionej przez słowo Boże i przez sam rozum. To prawo osoby ludzkiej do wolności religijnej musi być uznane i zapisane jako prawo obywatelskie w porządku prawnym społeczeństwa".
Decydujący wkład w sformułowanie tego dokumentu i w zdefiniowanie wolności religijnej jako odporności wniósł Paweł VI, który podczas publicznej audiencji 28 czerwca 1965 roku, opisując wolność religijną, powiedział: "Zobaczycie, że duża część tej kapitalnej doktryny streszcza się w dwóch słynnych propozycjach: w sprawach wiary niech nikt nie będzie niepokojony! Niech nikt nie będzie skrępowany" (nemo cogatur, nemo impediatur).
Przemawiając na międzynarodowej konferencji "Wolność religijna w prawie międzynarodowym i globalny konflikt wartości" (20 czerwca 2014 r.), papież Franciszek zauważył: "Wolność religijna to nie tylko wolność prywatnej myśli czy kultu. Jest to wolność do życia według zasad etycznych wynikających z napotkanej prawdy, zarówno w sferze prywatnej, jak i publicznej. Jest to wielkie wyzwanie w zglobalizowanym świecie, gdzie słabe myślenie - które jest jak choroba - obniża także ogólny poziom etyczny, a w imię fałszywego pojęcia tolerancji kończy się prześladowaniem tych, którzy bronią prawdy o człowieku i jej etycznych konsekwencji".
Dziś, w świetle najpierw pandemii, a potem wojny na Ukrainie, toczy się debata o de-globalizacji czy nowej globalizacji. Wyzwanie pozostaje jednak to samo: zapewnić poszanowanie podstawowych praw człowieka, w tym wolności religijnej we wszystkich jej przejawach i wszędzie.
