Człowieku, kim ty jesteś? Intelektualna spuścizna świętego Jana Pawła IIKolonia, 15 listopada 1980 r. Jan Paweł II właśnie przybył do miasta słynnej katedry, aby upamiętnić 7. setną rocznicę śmierci św. Alberta Wielkiego (ok. 1200 - 15-11-1280). Znany dziś pod tym przydomkiem, przez współczesnych nazywany był "Niemcem". Doczesne szczątki św. Alberta spoczywają około 200 metrów od katedry w kościele św. Andreasa, prowadzonym przez dominikanów.
Klęcząc przy grobie, Jan Paweł II modlił się: "Boże, nasz Stwórco, sprawco i światło ludzkiego ducha, Ty ubogaciłeś św. Alberta w jego wiernym naśladowaniu Jezusa Chrystusa, naszego Pana i Mistrza, głęboką znajomością wiary. Samo stworzenie było dla niego objawieniem Twojej wszechmocnej dobroci, gdy uczył się głębiej poznawać i kochać Ciebie w stworzeniach. Badał również dzieła ludzkiej mądrości, a także pisma niechrześcijańskich filozofów, które otworzyły mu drogę do spotkania z Twoim radosnym przesłaniem. Ty szczególnie uzdolniłeś go darem rozeznania do obrony przed błędem, do pogłębiania znajomości prawdy i do szerzenia jej wśród ludzi. Dlatego uczyniłeś go nauczycielem Kościoła i wszystkich ludzi".
Wiara i rozum
Następnie Jan Paweł II udał się do katedry, gdzie odbył spotkanie z profesorami uniwersyteckimi i studentami. Jego przemówienie zapowiadało kluczowy temat dla jego następcy, Benedykta XVI: relację między wiarą a rozumem. Jan Paweł II chwalił wysiłki Alberta Wielkiego w tym względzie: "Albert dokonał godnego podziwu zawłaszczenia racjonalnej nauki, przenosząc ją do systemu, w którym zachowuje i umacnia swoją własną specyfikę, pozostając zorientowanym na cel wiary, od której otrzymuje swoje decydujące podejście. W ten sposób Albert osiąga status chrześcijańskiego intelektualizmu, którego zasady są nadal aktualne". Na zakończenie zasugerował, że rozwiązanie "palących pytań o sens ludzkiej egzystencji" jest możliwe tylko "w odnowionym zjednoczeniu myśli naukowej z mocą wiary, która popycha człowieka ku prawdzie".
Św. Jan Paweł II przedstawił Alberta Wielkiego jako symbol pojednania nauki (lub rozumu) i wiary. W swoich czasach był on pionierem w tych poszukiwaniach i może być uważany za pierwszego naukowca we współczesnym znaczeniu tego terminu.
Historia świętego Alberta Wielkiego
Albert urodził się w Lauingen nad brzegiem Dunaju w Szwabii (obecnie część Bawarii, licząca nieco ponad 11 000 mieszkańców). Jego życie jest przykładem niezwykłej mobilności średniowiecza: w 1222 r. mieszkał ze swoim wujem w Wenecji i Padwie, gdzie studiował sztuki wyzwolone i prawdopodobnie medycynę. Rok później wstąpił do zakonu dominikanów. Ukończył nowicjat w Kolonii, gdzie studiował teologię i przyjął święcenia kapłańskie. Następnie nauczał i studiował w różnych dominikańskich szkołach klasztornych w Hildesheim, Fryburgu Bryzgowijskim, Ratyzbonie i Strasburgu.
Podczas studiów natknął się na prace Arystotelesa. Albert starał się pogodzić naturalną myśl filozoficzną greckiego filozofa z wiarą chrześcijańską. Dzięki niemu idee starożytności powróciły do kultury europejskiej po wiekach zaniedbań, co miało mieć istotne reperkusje dla średniowiecznej i późniejszej filozofii. To właśnie uczeń Alberta, Tomasz z Akwinu, miał dokonać najważniejszej syntezy filozofii arystotelesowskiej z religią chrześcijańską, dając znaczący impuls filozofii scholastycznej. Tomasz był uczniem Alberta w Paryżu, gdzie ten ostatni przebywał przez pięć lat od 1243 roku.
Jego doświadczenie na Uniwersytecie Paryskim pomogło Albertowi w kierowaniu "Studium Generale" swojego zakonu w Kolonii, kiedy powrócił tam w 1248 roku. Był to zalążek Uniwersytetu Kolońskiego, założonego w 1388 roku, a Albert Wielki jest uważany za jego prekursora. Dziś przed głównym budynkiem Uniwersytetu Kolońskiego stoi pomnik ku jego czci. W tym czasie położono również kamień węgielny pod słynną katedrę 15 sierpnia 1248 roku.
"Magnus
Ale jego tytuły Doktora Kościoła, "Magnus" i "doctor universalis" odnoszą się do jego rozległej wiedzy - dziś powiedzielibyśmy encyklopedycznej - tego dominikanina, także w naukach przyrodniczych: wykorzystał rozległe podróże, o których mowa powyżej, aby obserwować przyrodę. Prowadził między innymi badania botaniczne, mineralogiczne i metalurgiczne, wyróżniając się systematycznymi opisami i eksperymentami alchemicznymi, takimi jak czysta reprezentacja arsenu. Osiągnięcia te uczyniły go jednym z najważniejszych średniowiecznych przyrodników. Przez dwa lata był nawet biskupem Ratyzbony (Regensburg): od 1260 do 1262 roku.
Żaden inny XIII-wieczny uczony nie przewyższał Alberta pod względem uniwersalności zainteresowań, wiedzy i dorobku intelektualnego. Jako naukowiec wzmocnił filozoficzne podstawy teologii i był zwolennikiem filozofii niezależnej od teologii. Wyprzedzał swoje czasy w takich dziedzinach jak botanika, zoologia, geografia, geologia, mineralogia, astronomia, fizjologia, psychologia i meteorologia.
Zachowało się siedemdziesiąt jego traktatów, które wypełniają około 22 000 wydrukowanych stron. Instytut Albertusa Magnusa pracuje nad krytycznym wydaniem jego wszystkich dzieł od 1931 roku.
Albert Wielki został kanonizowany przez papieża Piusa XI w 1931 roku; jego następca, Pius XII, ogłosił go patronem przyrodników w 1941 roku.
