Tajemnice podziemnego RzymuOdległa o 250 lat, ale o kilkusetletniej ciągłości historycznej, tzw. "Fabryka św. Piotra" w Watykanie zainaugurowała 16 stycznia swoją nową "Szkołę Sztuk i Rzemiosła", w której nauczane będą wielowiekowe umiejętności, dzięki którym Bazylika św. Piotra stoi od XV wieku.
Wieki pracy
Każdy, kto odwiedza Bazylikę św. Piotra (od 1982 r. wpisaną na listę światowego dziedzictwa UNESCO), może sobie wyobrazić, jak wiele pracy wymaga jej konserwacja i rutynowe utrzymanie. Jest to tzw. "Fabryka św. Piotra", która sprawuje nad nią pieczę od kilku wieków od momentu jej wybudowania. Ponadto Fabryka, zgodnie z konstytucją apostolską Pastor Bonus z 1988 r. papieża Jana Pawła II, "będzie nadal troszczyć się o wszystko, co dotyczy bazyliki Księcia Apostołów, zarówno o konserwację i wystrój budynku, jak i o wewnętrzną dyscyplinę kustoszy i pielgrzymów, którzy odwiedzają świątynię".
Oprócz codziennej pracy - i można by dodać, na przyszłość - Fabryka chce kontynuować przekazywanie tej "praktycznej wiedzy", "w sercu wspólnoty edukacyjnej, gdzie panuje duch braterstwa i integralnego wzrostu ludzkiego każdej osoby, jako alternatywa dla samotności i rosnącego indywidualizmu zawodowego", zgodnie z komunikatem prasowym opublikowanym z okazji inauguracji tego roku akademickiego 2023.
Rzemieślnik z zawodu
Kurs "pilotażowy" rozpoczyna 20 uczniów - dwunastu chłopców i osiem dziewcząt - z Włoch, Peru, Niemiec i Białorusi, którzy pod okiem najwyższych mistrzów Fabryki będą uczyć się wielowiekowych rzemiosł związanych z konserwacją i naprawą wielkiej bazyliki.
Kardynał Mauro Gambetti, przewodniczący Fabryki i m.in. Fundacja Fratelli TuttiObie organizacje stojące za inicjatywą podkreśliły podczas ceremonii otwarcia, że "uczniowie będą uczyć się tradycyjnych rzemiosł, dostosowanych do nowych technologii w celu monitorowania stanu konserwacji obrazów, marmuru, stiuków i mozaik".
Jest to zatem ambitny projekt, który ma trwać, podążając drogą zapoczątkowaną w XVIII wieku, kiedy to Fabryka powołała do życia Papieskie Studio Sztuk Pięknych, które przyciągało młodych murarzy, kamieniarzy, cieśli itp. i które uczyniło z tej instytucji centrum doskonałości technicznej.
W tym czasie uczęszczanie do Szkoły było bezpłatne i skierowane do młodych rzemieślników z całego Rzymu: była ona otwarta popołudniami i w dni wolne od pracy, aby umożliwić uczniom pracę w godzinach porannych. Już wtedy celem było przekazanie nowym pokoleniom tradycyjnej wiedzy technicznej i umiejętności niezbędnych do konserwacji wielkiego kościoła.
Zgodnie z komunikatem prasowym wydanym przez Stolicę Apostolską z okazji inauguracji nowej "Szkoły Sztuk Pięknych i Rzemiosła", cel, do którego dąży się jest dwojaki; z jednej strony rozwój osobisty i ludzki dopuszczonych młodych ludzi, a z drugiej strony cel wyraźnie akademicki: uczniowie będą musieli rozwijać swoje zdolności manualne, a także uczyć się wszystkiego, co niezbędne na temat używanych materiałów, jak również umiejętności technologicznych i technicznych odpowiednich dla każdego rodzaju materiału lub pracy.
Przewiduje się, że w każdym roku akademickim odbywać się będą cykle wykładów teoretycznych, a także seminaria. Będą też wizyty z przewodnikiem w różnych miejscach Włoch. Studenci "muszą biegle posługiwać się językiem włoskim i mieć wykształcenie humanistyczne, ze studiami z zakresu historii sztuki" - wyjaśniają organizatorzy.
Warsztat z historią
Historia Fabbrica di San Pietro sięga XV wieku, za pontyfikatu papieża Mikołaja V, kiedy to rozpoczęto prace nad przebudową chóru Bazyliki św. Piotra. W tym czasie stało się jasne, że istnieje potrzeba odpowiedniego zarządzania pracami nakładczymi w bazylice oraz wewnętrznej organizacji specjalnie przeznaczonej do rozwiązywania niezliczonych trudności, które się z tym wiążą.
Na początku XVI wieku kształt organizacji nie był jeszcze dobrze określony, gdy papież Juliusz II postanowił rozpocząć prace nad odbudową konstantyńskiej bazyliki, która wówczas była w ruinie.
To właśnie w ostatnich miesiącach 1505 roku, podczas prac rekonstrukcyjnych, pontyfikat zainicjował precyzyjną i wyraźnie zarysowaną konfigurację Fabbrica di San Pietro jako instytucji specjalnie obciążonej konserwacją dzieła z XVI wieku. Konkretnie powierzył grupie osób zadanie "przewodniczenia temu wielkiemu dziełu i zbierania oblacji wiernych na tak pobożne i godne pochwały dzieło" poprzez konstytucję apostolską Liquet omnibus.
W 1523 r. papież Klemens VII, w celu uzyskania ściślejszej kontroli technicznej i administracyjnej oraz wyeliminowania pewnych nadużyć, które miały miejsce, powołał sześćdziesięcioosobową komisję wybraną spośród urzędników Kurii Rzymskiej, należących do wszystkich narodowości i posiadających szczególną wiedzę z zakresu architektury, ekonomii i prawa, która miała zająć się budową i administracją bazyliki.
To "kolegium" posiadało pełną autonomię decyzyjną i pozostawało w bezpośredniej zależności od Stolicy Apostolskiej, wyposażonej w najszersze uprawnienia; w rzeczywistości miało swój własny trybunał i swoich przedstawicieli w dwudziestu czterech "komisariatach" państw papieskich.
Pod koniec XVI wieku zakończono ostatnie prace przy bazylice, a na początku XVII wieku papież Paweł V definitywnie powołał do życia Świętą Kongregację Tkaniny Świętego Piotra i uczynił ją kongregacją pontyfikalną.
Przez kolejne lata zmieniały się kompetencje i atrybuty Fabryki; zlikwidowano trybunał i wszystkie jego przedstawicielstwa; usprawniono niektóre procedury, a inne zlikwidowano. Niektórzy członkowie Zgromadzenia zostali wezwani na comiesięczne spotkania w tzw. Kongregacji Partykularnej, a także zaczęła powstawać niewielka grupa kierownicza, która miała za zadanie rozplątać węzły prawne, administracyjne, organizacyjne i techniczne pogłębione przez sukcesję planistów.
Wraz z reformą papieża Piusa X z 1908 roku Kongregacja została zredukowana do zajmowania się wyłącznie administracją Fabbrica, a w 1967 roku, po ogólnej reformie Kurii Rzymskiej przeprowadzonej przez papieża Pawła VI, Kongregacja przestała istnieć jako taka i została zaliczona do Administracji Palatyńskich. Z Konstytucja Apostolska Pastor Bonus Kompetencje Fabryki zostały określone do dnia dzisiejszego.
Dziesiątki tysięcy ludzi odwiedza Bazylikę każdego dnia, uzyskując dostęp do różnych obszarów, z których każdy ma swoje własne warunki konserwacji i utrzymania: kopuła, groty watykańskie, Muzea Watykańskie, tzw. "Scavi" czyli wykopaliska archeologiczne pod obecną Bazyliką, gdzie powstały fundamenty pierwszego kościoła i gdzie znajduje się grób św. Piotra.
Jest rzeczą oczywistą, że Bazylika Watykańska ze względu na swoje rozmiary oraz bogactwo historyczne i artystyczne wymaga ciągłej konserwacji i zdyscyplinowanej organizacji napraw i konserwacji wszystkich znajdujących się w niej dzieł sztuki, dlatego można powiedzieć, że prace wykonywane przez pracowników Fabryki św. Piotra są niezastąpione. Na stronie know-how stulecia będą nadal przekazywane młodym rzemieślnikom, przynajmniej w tym roku akademickim.
Tajemnice podziemnego Rzymu
