Czym jest konsystorz kardynałów?Konsystorz nadzwyczajny, który odbędzie się w dniach 29-30 sierpnia, będzie pierwszym tego typu zwołanym przez papieża Franciszka od 2015 roku. Wcześniej istniał zwyczaj, że po wezwaniu kardynałów do Rzymu na stworzenie nowych czerwonych czapekKardynałowie skorzystają też z okazji, by odbyć konsystorz nadzwyczajny, czyli spotkanie wszystkich kardynałów w sprawach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania.
Papież Franciszek podtrzymał tę praktykę na konsystorzu w 2014 i 2015 roku. W 2014 roku tematem była rodzina, zobaczyliśmy raport kardynała Waltera Kaspera i wprowadziliśmy wielką debatę na temat Specjalnego Synodu o Rodzinie. W 2015 r. tematem była natomiast reforma Kurii, a w jej trakcie pojawiło się kilka sprawozdań kardynałów zaangażowanych w reformę, a także szeroko zakrojona debata.
Po konsystorzu w 2015 roku papież Franciszek zwołał kardynałów z całego świata w celu stworzenia nowych czerwonych biretów w 2016, 2017, 2018, 2019 i 2020 roku. Pięć kolejnych konsystorzy nie miało jednak po tym czasie walnego zebrania. W międzyczasie trwały i zostały zakończone prace nad reformą Kurii. A jednocześnie dokonywano głębokich zmian w Kolegium Kardynalskim.
Teraz papież Franciszek wznawia ten zwyczaj konsystorza nadzwyczajnego, ale wszystko się zmieniło. Począwszy od samej twarzy Kolegium Kardynalskiego. Zobaczmy jak.
Zmiany w Kolegium Kardynalskim
Na konsystorzu w 2015 roku papież Franciszek utworzył 15 kardynałów elektorów i 5 nieelektorów. W kolejnych konsystorzach utworzył jeszcze 73 kardynałów, z których 48 jest elektorami. W ostatnich latach oblicze Kolegium Kardynalskiego uległo głębokiej zmianie, ale kardynałowie nie znali się.
Po sierpniowym konsystorzu będzie 132 kardynałów elektorów, o 12 więcej niż limit 120 ustalony przez Pawła VI. Pod koniec 2022 roku sześciu kolejnych kardynałów skończy 80 lat, tracąc prawo do głosowania w konklawe. W sumie papież Franciszek stworzy 82 ze 126 kardynałów. Oznacza to, że w ewentualnym konklawe kardynałowie stworzeni przez papieża Franciszka będą liczyć nieco ponad 65%. Kworum przy wyborze papieża wynosi dwie trzecie, czyli 84 kardynałów. Kardynałów wykreowanych przez papieża Franciszka będzie więc tylko o dwóch mniej niż kwota potrzebna do wyboru następcy pod koniec 2022 roku.
Jak widać, jest to głęboko zmienione Kolegium Kardynalskie. Debata nad reformą Kurii będzie służyła przede wszystkim temu, by kardynałowie mogli się poznać i poznać swoje stanowisko w pewnych kwestiach. W tym celu ma się również odbyć nadzwyczajny Konsystorz w dniach 29-30 sierpnia.
Modalności konsystencjalne
Jednakże. Konsystorz nadzwyczajny będzie głęboko różnić się od tego, do czego byliśmy dotychczas przyzwyczajeni. Nie ma żadnych dokumentów, żadnych sprawozdań, a na poranek 30 sierpnia zaplanowano jedynie otwartą debatę. Wszyscy kardynałowie otrzymali raport o reformie Kurii, napisany przez bpa Marco Mellino, sekretarza Rady Kardynałów, i opublikowany już w "L'Osservatore Romano", a także przedstawiony na ostatnim spotkaniu międzydiecezjalnym.
W swoim 11-stronicowym raporcie biskup Mellino omawia niektóre szczególne aspekty reformy. Do ciekawych szczegółów należy fakt, że tekst "..."Praedicate Evangelium"Konstytucja apostolska" - jak się ją nazywa - regulująca kompetencje i zadania urzędów kurialnych od czerwca 2022 r., od 2020 r. jest mocno w rękach papieża, i że w związku z tym wszelkie późniejsze zmiany należy przypisać wyłącznie Ojcu Świętemu, w jego roli najwyższego prawodawcy.
Następnie pojawia się pytanie o rolę świeckich, którzy teraz - jak wiemy - mogą zostać szefami dykasterii Kurii Rzymskiej. Mellino interpretuje więc kanon, który przewiduje współpracę świeckich we władzy wyświęconych szafarzy jako "posiadanie części" tej samej władzy, rozumiejąc, że istnieją zadania i prerogatywy, które mogą dotyczyć tylko wyświęconych szafarzy.
Mellino wyjaśnia również nacisk położony na temat ewangelizacji, a także temat Miłosierdzia. Dlatego postanowiono przekształcić Alumnat Apostolski w prawdziwą dykasterię Kurii Rzymskiej.
Tekst jest jednak tylko wstępem, a wielu kardynałów już przygotowuje swoje komentarze. Generalnie, z tego co można wywnioskować z różnych rozmów, kardynałowie stawiają raczej na meritum niż na funkcjonalność. Pytanie nie dotyczy już tego, jak zorganizowana jest Kuria, ale czy ta organizacja może rzeczywiście wspierać ewangelizację. Czy będzie miejsce na debatę nad tym pytaniem?
Różnice w stosunku do ostatniej sesji nadzwyczajnej
Wszystko pozostaje do przewidzenia. W 2015 roku w Konsystorzu uczestniczyło 164 kardynałów z całego świata. Pojawił się pierwszy obszerny raport dotyczący kwestii ekonomicznych, z raportami kardynała George'a Pella, ówczesnego prefekta Sekretariatu ds. Gospodarki; kardynała Reinharda Marxa, przewodniczącego Rady ds. Gospodarki; Josepha F.X: Zahra, wiceprzewodniczącego Rady ds. Gospodarki; oraz Jeana-Baptise'a de Franssu, przewodniczącego Rady Superwizji IOR.
Następnie, następnego dnia, pojawił się raport Rady Kardynałów (wówczas C9) na temat reformy Kurii. Kardynał Sean O'Malley mówił następnie o powołanej właśnie Papieskiej Komisji ds. Ochrony Nieletnich.
Tym razem, oprócz sprawozdania biskupa Mellino, nie przewiduje się żadnego innego sprawozdania. Zamiast tego kardynałowie zostaną wezwani do podzielenia się na grupy językowe, każda grupa z moderatorem, i tylko w tych małych grupach odbędzie się dyskusja. Trochę przypomina to, co dzieje się przecież na Synodzie.
Podczas porannej debaty 30 sierpnia moderatorzy przedstawią wnioski grup i będzie miejsce na dyskusję. Ale pozostanie to debata o ograniczonym czasie trwania. Po południu papieska Msza św. z udziałem nowych kardynałów zakończy trzy dni nominacji.
Aby się poznać, kardynałowie zjedzą razem dwa obiady i dwie kolacje, a także trochę dyskusji na marginesie. Będą dyskutować o reformie Kurii, ale ze świadomością, że jest ona już faktem i ma już swoją strukturę: nie można jej zmienić, a przynajmniej nie w sposób zasadniczy.
Nowy rodzaj konsystorza?
Jest to z pewnością ostre zerwanie z tradycją konsystorzy. Konsystorze miały szczególne znaczenie w średniowieczu jako organ zarządzający, pełniły też funkcję sądu. Papież Innocenty III posunął się tak daleko, że zwoływał trzy spotkania kardynałów w tygodniu.
Po reformie Kurii dokonanej przez Sykstusa V w XVI w. konsystorze utraciły znaczenie kierownicze. Kardynałowie wspomagali papieża w rządzeniu Kościołem poprzez pracę w kongregacjach watykańskich, natomiast konsystorze były zwoływane dla nadania powagi pewnym ważnym momentom w Kościele.
Trzeba powiedzieć, że konsystorz nabrał nowego znaczenia po Soborze Watykańskim II. Ojciec Gianfranco Grieco, watykański historyk dla L'Osservatore Romano, w swojej książce "Paweł VI. Ho visto, ho creduto" ("Widziałem, uwierzyłem"), opowiedział, jak papież Montini zawsze chciał, aby kardynałowie zgromadzeni na konsystorzu czekali na niego po powrocie z podróży zagranicznej, aby wymienić z nimi pierwsze opinie z podróży.
Jan Paweł II zwołał podczas swojego pontyfikatu sześć konsystorzy nadzwyczajnych, na których poruszał różne tematy, takie jak odnowa Kurii, Kościół i kultura, sytuacja finansowa, Jubileusz, zagrożenia dla życia, wyzwanie dla sekt.
Benedykt XVI zwykł też poprzedzać konsystorze do kreacji nowych kardynałów momentami wymiany. Nie wiadomo jeszcze, czy ten nowy format pożądany przez papieża Franciszka jest tylko nadzwyczajnym sposobem organizowania konsystorzy, czy też zostanie sformalizowany jako nowa modalność. Z pewnością zbliżający się konsystorz nadzwyczajny ma swoją specyfikę, którą należy wziąć pod uwagę.
