Caritas udzielił w tym roku pomocy ponad pół milionowi nowych osób"Dzięki Caritas mam nie tylko dom, ale i rodzinę".Natalia Peirosekretarz generalny Cáritas Española i dyrektor wykonawczy FOESSA, oraz Raul Flores, koordynator Zespołu Badawczego Caritas i sekretarz techniczny FOESSA, przedstawił "Evolución de la cohesión social y consecuencias de la covid-19 en España" (Ewolucja spójności społecznej i konsekwencje covid-19 w Hiszpanii), obszerne i dobrze udokumentowane studium na temat kryzysu spowodowanego pandemią.
Badania - prowadzone przez zespół ponad 30 naukowców z kilkunastu uniwersytetów i organizacji badań społecznych - koordynowali profesorowie Luis Ayala Cañón, Miguel Laparra Navarro i Gregorio Rodríguez Cabrero.
Jak zauważyła Natalia Peiro, pandemia "jeszcze bardziej pogłębiła różnice w nierównościach, które ciągną się od kryzysu z 2008 roku, narażając ponad 6 milionów osób w Hiszpanii na poważne wykluczenie". Największymi ofiarami Covid-19 są właśnie osoby i rodziny najbardziej kruche i pokrzywdzone przez los, do których nie dotarły reakcje społeczeństwa w ramach tzw. tarczy społecznej". W tym sensie raport ujawnia, że różnica między ludnością o najwyższych i najniższych dochodach wzrosła o ponad 25 procent, co jest wartością wyższą niż wzrost podczas kryzysu z 2008 roku.
W 2020 roku Caritas obsłużyła 1,5 mln osób, o 366 tys. więcej niż w 2019 roku.
Peiro podkreślił, że prezentacja tego raportu pokazuje, że spędziliśmy "dekady generując, podtrzymując i naturalizując cierpienie związane z sytuacjami ubóstwa i wykluczenia społecznego, które są codzienną rzeczywistością dla milionów osób i rodzin". Struktura społeczna i ekonomiczna, która generuje nierówności, gdzie jest prawie niemożliwe, aby ci, którzy zostali pominięci, mogli wrócić do środka".
Podobnie Sekretarz Generalny Caritas Hiszpania podkreślił dokładność tego badania, które ma minimalny margines błędu i jest przeprowadzane "oczami osób dotkniętych" w celu poznania rzeczywistości, aby móc się z nią zmierzyć za pomocą skutecznych środków.
Niepewność zatrudnienia
Raúl Flores, koordynator Zespołu Badawczego Caritas i sekretarz techniczny FOESSA, był odpowiedzialny za przedstawienie głównych wyników tego liczącego ponad 700 stron opracowania.
Jak chciała podkreślić Flores, jedną z głównych konsekwencji tego kryzysu był wzrost niepewności zatrudnienia, która w tym czasie podwoiła się, osiągając prawie 2 miliony gospodarstw domowych, w których wszyscy członkowie w wieku produkcyjnym są bezrobotni.
Zgodnie z chronologią sytuacji podatności na zagrożenia, na którą zwróciła uwagę Natalia Peiro, Raúl Flores wskazał, że w tym obszarze najbardziej ucierpiały osoby, które już wcześniej znajdowały się w sytuacji niepewnego zatrudnienia, z umowami na czas określony lub w niepełnym wymiarze godzin, i które nie mogły skorzystać z ERTE oferowanych przez przedsiębiorstwa.
Nowe luki wykluczenia społecznego
Raport zwraca uwagę na nowy czynnik wykluczenia społecznego, który uwypuklił tę pandemię: cyfrowe rozłączenie. Chodzi o brak dostępu do internetu w 1,8 mln gospodarstw domowych, co stanowi dodatkowy czynnik trudności dla ponad 800 tys. rodzin, które straciły możliwości poprawy swojej sytuacji z powodu problemów cyfrowych, takich jak brak połączenia, brak urządzeń komputerowych lub brak umiejętności cyfrowych.
Wykluczenie społeczne w gospodarstwach domowych kierowanych przez kobiety wzrosło ze 18% w 2018 r. do 26% w 2021 r., co stanowi 2,5-krotny wzrost zarejestrowany w tym samym okresie w przypadku mężczyzn (którzy przeszli ze 15% do 18%). W tym sensie Raul Flores chciał podkreślić, że "różnice płci pozostały nieobecne w debacie politycznej i medialnej w ostatnich miesiącach, co odnosi się do kwestii strukturalnych i co należy wziąć pod uwagę, aby zaprojektować skuteczne polityki publiczne".
Młodzi ludzie na linie... znowu
Bycie młodym to kolejny z czynników wykluczenia, który ujawniła pandemia. Sam Raúl Flores zwrócił uwagę, że w przypadku młodych ludzi "doświadczyli oni dwóch wielkich kryzysów w zasadniczej fazie ich projektów życiowych, w których rozważa się przejście do zatrudnienia, do dorosłego życia, emancypację lub budowę nowych domów: ci, którzy mieli 18 lat w 2008 roku, zostali dotknięci kryzysem 2020 roku w wieku 30 lat". Oznacza to, że w 2021 r. ponad 650 tys. osób w wieku od 16 do 34 lat będzie znajdowało się w sytuacji wykluczenia, w tym większość w sytuacji poważnego wykluczenia, czyli o 500 tys. więcej młodych ludzi niż w 2018 r.
Ludność migrująca była kolejną z grup szczególnie dotkniętych pandemią. Badanie pokazuje, jak w populacji imigrantów wystąpił wskaźnik zachorowalności na Covid-19 o prawie 3 punkty procentowe wyższy niż wśród populacji hiszpańskiej. Jak zauważa Flores, "przyczyny są oczywiste: gorsze warunki życia, mniej dobrze wentylowane mieszkania i większe przeludnienie, a także mniej środków na przyjęcie środków zapobiegawczych zarówno w domu, jak i w miejscu pracy".
Poza dochodami i pracą: relacje osobiste
Kolejnym obszarem dotkniętym przez pandemię były relacje osobiste i rodzinne. Ponad trzy na dziesięć rodzin uważa, że pandemia miała znaczny lub duży wpływ na pogorszenie ich relacji społecznych, a odsetek osób, które pomagały lub pomagają innym ludziom, a w mniejszym stopniu także odsetek osób, które miały lub mają kogoś, kto może im pomóc, znacznie się zmniejszył. To osłabienie więzi poza gospodarstwem domowym jest nadal bardziej wyraźne w gospodarstwach domowych dotkniętych poważnym wykluczeniem oraz w gospodarstwach domowych z jednym rodzicem, których głową są kobiety.
Wyzwania i propozycje
Kryzys Covid-19 pozostawia głębokie ślady, dotykające obciążeń Wielkiej Recesji z lat 2008-2013, które nie zostały w pełni rozwiązane w kolejnym okresie ożywienia.
W związku z tą sytuacją, raport Foessa i Caritas Española uważają za konieczne ulepszenie systemu ochrony socjalnej w przyszłości za pomocą następujących propozycji:
1. stabilne utrzymanie na przyszłość środków tymczasowych podjętych w dziedzinie zdrowia, mieszkalnictwa lub ochrony socjalnej, z niezbędnym dostosowaniem do okresów stabilności gospodarczej. Wyzwaniem dla systemu ochrony socjalnej jest niedopuszczenie do tego, aby te nowe sytuacje podatności na zagrożenia i nasilenie poważnego wykluczenia stały się chroniczne.
2. poprawić zakres minimalnego dochodu życiowego, ponieważ stanowi on znaczący postęp społeczny mający na celu zniwelowanie nierównowagi między ochroną socjalną ludności o stabilnej sytuacji zawodowej a ochroną ludności o niepewnej sytuacji zawodowej lub znajdującej się w sytuacji wykluczenia społecznego. Z początkowo planowanych 850 tys. gospodarstw domowych beneficjentów, do września 2021 r., tylko 315 913 gospodarstw, czyli 37% początkowo planowanych. Na każde 10 osób żyjących w skrajnym ubóstwie w Hiszpanii przypada średnio 2 beneficjentów.
3. Ponowne uruchomienie modelu państwa opiekuńczego jako całości, z wyraźnym ukierunkowaniem na dostęp do praw jako kanału integracji społecznej i "ratowania" najbardziej wykluczonych sektorów.
4. Wdrożenie środków mających na celu ograniczenie hiperelastyczności, poprawę społecznej organizacji czasu pracy również w zawodach w sektorach wykluczonych, niewykwalifikowanych, tymczasowych i niepewnych - tzw. sektorach "zasadniczych", m.in. w sprzątaniu, gastronomii i pracach rolniczych - oraz położenie kresu sytuacjom nieregularności.
5. Niskie płace powinny być również uzupełnione innymi środkami redystrybucyjnymi w postaci zachęt do zatrudnienia, w formie dodatkowych świadczeń dla osób o niskich zarobkach lub w formie zwrotnych odliczeń podatkowych.
6. Przyszłe wyzwania to także zagwarantowanie wysokiej jakości systemu zdrowia publicznego oraz zmiana strategii i paradygmatu w zakresie opieki nad osobami niesamodzielnymi i wymagającymi opieki.
7. Wdrożenie polityki przeciwdziałania wykluczeniu mieszkaniowemu, ponieważ od 2018 r. dwukrotnie wzrósł odsetek gospodarstw domowych zamieszkujących w niezdrowych mieszkaniach (do 7,2% w 2021 r.) lub w warunkach przeludnienia (do 4% w 2021 r.). Ponadto COVID-19 pogorszył lub nadwerężył większość wskaźników dostępu do mieszkań i ich utrzymania. Niemal dwukrotnie, z 1,1 mln do ponad 2 mln, wzrosła liczba gospodarstw domowych, które zalegały z płatnościami lub nie miały wystarczających środków na pokrycie wydatków związanych z mieszkaniem, takich jak czynsz czy opłaty hipoteczne.
8. Przezwyciężenie przepaści edukacyjnej spowodowanej cyfrowym blackoutem. Polityka publiczna powinna zapewnić wszystkim ludziom środki umożliwiające pokonanie przepaści cyfrowej. Średnio w 2020 roku 15% gospodarstw domowych z dziećmi do lat 15 wskazuje, że ich kwalifikacje są gorsze niż w 2019 roku. Odsetek ten wzrasta znacząco w przypadku gospodarstw domowych znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji: 311 pct3 gospodarstw domowych z dziećmi mniejszości romskiej oraz 251 pct3 gospodarstw domowych z najniższego kwartyla dochodów.
9. Przejście na usługi społeczne dostosowane do realiów społecznych XXI wieku. W obliczu ogromnych globalnych wyzwań stojących przed polityką społeczną, takich jak między innymi starzenie się społeczeństwa, walka z wykluczeniem społecznym, ochrona nieletnich wymagających szczególnej troski oraz integracja populacji imigrantów, potrzebujemy usług społecznych dostosowanych do nowych realiów społecznych.
