Testo originale del articolo in inglese qui
Nieuchronne wydaje się teraz ogłoszenie odnowienia chińsko-watykańskiego porozumienia w sprawie wyznaczania wiz. Umowa, podpisana w 2018 roku i przedłużona w 2020 roku na kolejne dwa lata ad experimentumNie wiem, jak to się stało. Finora ha permesso la nomina della nominazione di sei vescovi con la doppia approvazione di Pechino e Santa Sede, ma per due di qui vescovi le procedure di nominazione erano già iniziate. Non un bilancio esaltante. Wydaje się jednak, że papież chce iść dalej w tym kierunku dialogu. I nadal wyciągał rękę do Chin. Obecnie w Hongkongu toczy się proces przeciwko kardynałowi Josephowi Zen Ze-kiunowi, oskarżonemu o zmowę z obcymi siłami.
Jakie jest stanowisko Stolicy Apostolskiej? I dlaczego wciąż jest na drodze do porozumienia?
Il processo al Cardinale Zen e la mano tesa del Papa
Proces kardynała Józefa Zena rozpoczął się 26 września. Kardynał został zatrzymany 11 maja, a następnie zwolniony do aresztu. Jest oskarżany o ingerencję zagraniczną, w szczególności za udział w funduszu, 612, mającym pomóc protestującym aresztowanym w protestach w 2019 roku. Fundusz został zamknięty już w 2021 roku.
Stolica Apostolska dowiedziała się właśnie, że jest "zaniepokojona" aresztowaniem kard. Zen. Aresztowania nie przerwały jednak nawet linie dialogu otwarte dla odnowienia porozumienia chińsko-watykańskiego.
Ze strony Watykanu była chęć wprowadzenia pewnych zmian do umowy. Po stronie chińskiej była to jednak wola kontynuowania porozumienia w dotychczasowym kształcie. Ostatecznie to właśnie ta druga opcja wydaje się być tą, która będzie realizowana.
Jeśli jednak chodzi o kardynała Zena, Stolica Apostolska będzie nadal monitorować sytuację, ale będzie uważać, by nie ingerować. I to niezależnie od protestów samych kardynałów. W szczególności kard. Gerhard Ludwig kard. Mueller, prefekt emerytowany Kongregacji Nauki Wiary, podczas spotkania 29-30 sierpnia zwrócił uwagę na fakt, że za miesiąc odbyłby się niesprawiedliwy proces przeciwko kardynałowi, prosząc o zdecydowane aresztowanie. Ten nakaz aresztowania nie został wydany.
Droga dialogu
Przyczynę braku opozycji ujawnia następnie to, co wydarzyło się podczas podróży papieża Franciszka do Kazachstanu w dniach 13-15 września. Podczas podróży papież Franciszek chciał dotrzeć do Chin. Zrobił to, wracając piechotą do Kazachstanu, podkreślając dziennikarzom, że zawsze jest gotowy na wyjazd do Chin, a zrobił to nieformalnie, wybierając drogę na spotkanie z prezydentem Xi w Astanie, gdy zarówno on, jak i prezydent Kazachstanu przebywali w stolicy Kazachstanu.
Do tego spotkania nie doszło, choć ze strony chińskiej wiadomo, że było uznanie dla woli papieża, a nie dla jego własnych słów o Chinach. Był to znak, że negocjacje przebiegają wystarczająco dobrze, kompatybilnie z różnymi potrzebami, a podpisanie umowy jest na horyzoncie.
Zawsze podczas podróży do Kazachstanu kardynał Pietro Parolin, watykański sekretarz stanu, wykazywał oznaki otwartości w kwestii ewentualnego podniesienia stosunków dyplomatycznych z Chinami, podkreślając, że jest zawsze gotów przełożyć z Hongkongu do Chin "misję studyjną" Stolicy Apostolskiej w sprawie Chin. To są słowa, które niosą ze sobą wagę i które będą odczytywane jako znak otwartości do rozmowy także o stosunkach dyplomatycznych.
Na razie nie ma mowy o stosunkach dyplomatycznych. Oznaczałoby to konieczność zacieśnienia stosunków z Tajwanem, który w rzeczywistości zawsze był wiarygodnym partnerem Stolicy Apostolskiej. W każdym razie na uroczystościach z okazji 80. rocznicy nawiązania stosunków dyplomatycznych między Stolicą Apostolską a Tajwanem, które odbyły się 5 października, było wielu watykańskich urzędników, począwszy od arcybiskupa Paula Richarda Gallaghera, watykańskiego sekretarza ds. stosunków z państwami, który wygłosił krótkie przemówienie.
Dlatego, gdy kardynał Parolin został zapytany, czy Stolica Apostolska jest gotowa do zerwania stosunków dyplomatycznych z Tajwanem, odpowiedział po prostu: "Na razie sprawy pozostają takie, jakie są".
Równocześnie jednak Parolin chciał wysłać sygnał. Chodzi o to, by po zawarciu porozumienia rozpoczęły się bliższe relacje między Stolicą Apostolską a Pechino. Mówi się o utworzeniu wspólnej komisji chińsko-watykańskiej, która mogłaby spotykać się w regularnych odstępach czasu, aby omówić postępy w realizacji porozumienia i być może opracować mapę drogową dla dalszych wizyt Stolicy Apostolskiej w Pechino.
Odnowienie umowy
Ostatnia runda negocjacji między Stolicą Apostolską a Pechino miała miejsce w Cinie od 28 do 2 września.
Miejsce to miało znaczenie symboliczne, biorąc pod uwagę, że jest to jedna z wakujących diecezji w Cina, od 2005 roku bez uznanego zakrystiana.
La delegazione vaticana ha anche visitato il vescovo sotterraneo Melchiora Shi Hongzhenktóra ma 92 lata. W świecie, w którym wszystko zapisuje się symbolami, był to mocny sygnał ze strony Stolicy Apostolskiej, pokazujący, że mimo chęci kontynuowania dialogu nie wzięto pod uwagę sytuacji katolików w Chinach.
Dall'al otro canto, la Santa Sede ha anche apprezzato la disponibilità mostrata dalle autorità cinesi. Delegacja Stolicy Apostolskiej była świadoma idei możliwości zmiany niektórych części umowy, ale była również świadoma, że wstrzymanie dialogu z powodu pandemii było wystarczającym powodem, aby utrzymać stan rzeczy w dotychczasowym kształcie i, w ramach limitu, dalej zwiększać wielkość wymiany handlowej.
Być może dyplomatyczna waga porozumienia będzie większa, ale nawet to wszystko jest do określenia. Oczywiście Stolica Apostolska wydaje się być bardziej niż Chiny zainteresowana kontynuowaniem procesu negocjacyjnego.
La questione ucraina sullo sfondo
Paradossalmente, la crisi in Ucraina ha, in cierto modo, avvicinato Cina e Santa Sede. W szczególności jako ważne odnotowano słowa Zhanga Juna, ambasadora Chin przy ONZ. Wypowiadając się w kwestii ukraińskiej, Zhang podkreślił: "Stanowisko Chin pozostaje konsekwentne: należy szanować suwerenność i integralność terytorialną każdego kraju, przestrzegać zasad Karty Narodów Zjednoczonych. Chiny zawsze stały po stronie pokoju, promując pokój i dialog, i nadal będą odgrywać konstruktywną rolę.
Zhang powiedział też, że "konfrontacja bloków i sankcji doprowadzi jedynie do drogi bez wyjścia".
Stanowisko w Chinach jest podobne do stanowiska Stolicy Apostolskiej, istnieje również możliwość, że Stolica Apostolska znajdzie w Pechino sponde do posunięcia naprzód rozwiązania negocjacji pokojowych na Ukrainie. Tymczasem Stolica Apostolska nie może importować swojej obecności jako siły mediacyjnej, a na razie ani Rosja, ani Ukraina nie zamierzają podejmować żadnych działań.
Istnieje jednak wiele działań informacyjnych mających na celu znalezienie rozwiązania konfliktu w Europie, a jeśli Santa Sede wierzy, że Cina może być wiarygodnym partnerem, to tak się stanie.
La questione dello Stretto di Taiwan
Kwestia Cieśniny Tajwańskiej jest bardziej skomplikowana. Tak jak broni suwerenności Ukrainy, tak Stolica Apostolska broni suwerenności Tajwanu.
W swoim wystąpieniu podczas obchodów 80-lecia stosunków Tajwan - Stolica Apostolska ambasador Matthew Lee podkreślił, że "bezpieczeństwo w Cieśninie Tajwańskiej jest niezbędne dla światowego pokoju i stabilności"."UE nie ma zamiaru tworzyć konfliktów, co podkreśliła również prezydent Tsai.
Przemówienie Lee bardzo wyraźnie wysłało sygnał do Stolicy Apostolskiej, podkreślając uczucia przyjaźni i współpracy oraz podkreślając trudności, które mogą powstać na poziomie regionalnym. Z tego punktu widzenia obecność arcybiskupa Gallaghera jest interesująca, podobnie jak decyzja arcybiskupa w jego przemówieniu, by nie dać się omotać kwestiom polityczno-dyplomatycznym. W tym przypadku również wolą nie jest wygłaszanie śmiałych oświadczeń, które mogłyby pogorszyć relacje z Chinami.
C'è da ricordare che il 14 febbraio 2020 l'arcivescovo Gallagher ha incontrato il suo omologo cinese Wang Yi a Monaco, a margine dell'incontro della sicurezza. Gdyby nie było pandemii, kontakty byłyby prawdopodobnie kontynuowane i bylibyśmy przynajmniej świadkami spotkania komisji chińsko-watykańskiej, stabilnej formy dialogu, która mogłaby umożliwić kontynuację porozumienia przez Watykan.
Odnowienie umowy?
Sono tutte questioni che sembrano destinate a rimanere sullo sfondo. Papa Francesco określa dokument jako "pastoralny", natomiast Stolica Apostolska zaznacza, że w wyniku tego porozumienia w Chinach nie ma już nielegalnych imigrantów, a raczej nie są oni uznawani przez Rzym.
Nie doprowadziło to jednak do zakończenia procesu synalizacji zapoczątkowanego przez Xi i zatwierdzonego na ostatnim Kongresie Partii Komunistycznej, a zwiększyło presję na miejscowych katolików, by przystąpili do Stowarzyszenia Patriotów.
Stowarzyszenie, założone w 1957 roku, jest organem zarządzającym, w którym księża muszą być zarejestrowani, aby wykazać się dobrą wolą i patriotyzmem.
Na zakończenie X Zgromadzenia Narodowego przedstawicieli katolickich z Chin, które odbyło się w słynnym już mieście Wuhan, monsignor Giuseppe Li Shan, arcybiskup Pechino, został wybrany na przewodniczącego Stowarzyszenia Patriotów, natomiast monsignor Shen Bin, ksiądz z Haimen, będzie kierował Radą Braci Chińskich, ciałem kolegialnym nieuznawanym przez Stolicę Apostolską.
Na stronie Nominacja Li Shana wydaje się być znakiem détente, ponieważ został on wyświęcony na vescovo w 2007 r., za zgodą Stolicy Apostolskiej, zgodnie z procedurą obowiązującą przed porozumieniem chińsko-watykańskim z 2018 r., które w istocie oznaczało détente relacji zarysowanych w liście Benedykta XVI do katolików Chin.
Poza tymi oznakami détente, wszystkie problemy Stolicy Apostolskiej pozostają jednak w Chinach. I nie są one łatwe do rozwiązania.
