Abp Arrieta o reformie Kodeksu: "Teraz przestępstwa, kary i sposób ich stosowania są dobrze określone".Watykan aktualizuje swój system karny, aby sprostać współczesnym potrzebomReforma prawa kanonicznegoNowa reforma wejdzie w życie 8 grudnia 2021 roku, w święto Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Przypadkowo lub nie, data ta zbiega się z dniem wejścia w życie innej ważnej reformy przeprowadzonej przez papieża Franciszka dotyczącej stwierdzenia nieważności małżeństwa.
Pomijając tę niepotwierdzoną kwestię, wiele mediów, informując o tej reformie, określało ją jako tę, która posłuży "walce z nadużyciami seksualnymi" lub dzięki której "papież zaostrza kary za wykorzystywanie nieletnich". To prawda, że reforma zawiera szereg nowości w tym zakresie, choć nie jest to jedyny przedmiot reformy.
Reforma głęboko wpływa na sposób rozpatrywania i stosowania kanonicznego prawa karnego, określania kar, przywrócenia żądania sprawiedliwości, zmiany sprawcy i naprawienia skandalu oraz wyrównania wyrządzonej szkody poprzez reparacyjny charakter kary.
Kontekst
Kodeks Prawa Kanonicznego został opracowany w kontekście Soboru Watykańskiego II, a w dziedzinie karnej pojawiły się różne kontrowersje. Po pierwsze, czy sama idiosynkrazja Kościoła czyniła celowym ustanowienie prawa karnego. Po pozytywnym rozstrzygnięciu tej kwestii należało ustalić, jakie zachowania miały być uznane za przestępstwo i jak miały być karane. Historyczny moment sprawił, że określenie kary w Kodeksie Prawa Kanonicznego nierzadko wyrażało się w formule "należy ukarać karą sprawiedliwą". Ci, którzy mieli uprawnienia do karania, znając fakty i sprawcę, mogli wymierzyć odpowiednią karę, która skutecznie przekierowywałaby jego postępowanie. Przyjęte środki nie okazały się jednak właściwe i szukano innych rozwiązań ze względu na trudności w stosowaniu samego kanonicznego prawa karnego.
Skandale, które ujawniły się w różnych Kościołach partykularnych wokół nadużyć seksualnych, uwypukliły ból i krzywdę wyrządzoną ofiarom i samemu Kościołowi jako ludowi Bożemu, a także konieczność sumiennego działania pasterzy w tych sytuacjach: nie tylko poprzez sankcje, ale także poprzez zapobieganie im, unikanie ich powtórzenia w przyszłości i oferowanie prawdziwie pluralistycznej odpowiedzi, ponieważ chodzi nie tylko o zastosowanie sankcji wobec sprawcy, ale także o sprzyjanie uzdrowieniu ofiary.
W tych okolicznościach należało przewidzieć odpowiedź na promulgację i wejście w życie tej reformy, w taki sposób, aby ułatwić, uzupełnić i dostosować stosowanie środków i procesów uregulowanych w Kodeksie Prawa Kanonicznego. Jednocześnie musiał odpowiednio odpowiedzieć Kościołowi powszechnemu, który jest społeczeństwem pluralistycznym o specyficznych potrzebach i który kategorycznie odrzuca te działania.
Podjęte środki
Papież św. Jan Paweł II, 30 kwietnia 2001 roku, promulgował Motu Proprio Sacramentorum Sanctitatis Tutela, ustanowienie pewnych przestępstw, które ze względu na swoją wagę miały być ścigane za pośrednictwem Kongregacji Nauki Wiary. Należało do nich m.in. przestępstwo nakłaniania przeciwko szóstemu przykazaniu, popełnione przez kapłana podczas spowiedzi lub przy okazji czy pod pretekstem spowiedzi.
Ze względu na liczne przypadki, które wyszły na jaw za pośrednictwem mediów w Stanach Zjednoczonych czy Irlandii, które sprawiły wielki ból wspólnocie chrześcijańskiej i których złożoność była już badana przez Kongregację Nauki Wiary, papież Benedykt XVI, 21 maja 2010 r, zawarte w niniejszym Motu Proprio przestępstwo nabywania, posiadania i rozpowszechniania przez osobę duchowną, w celach libidalnych, w jakikolwiek sposób i za pomocą jakichkolwiek środków, zdjęć pornograficznych małoletnich poniżej 14 roku życia, zrównując małoletniego z osobą dorosłą, która w przestępstwach przeciwko moralności miałaby zwyczajnie niedoskonałe używanie rozumu.
Papież Franciszek, 4 października 2019 roku, przedłużył do 18 lat wiek ścigania tych przestępstw przez Kongregację Nauki Wiary, gdy ofiara była nieletnia, a także na nowo zdefiniował jako przestępstwo nabycie lub posiadanie albo ujawnienie, w celu libidalnym, zdjęć pornograficznych małoletnich poniżej osiemnastego roku życia przez osobę duchowną, w jakiejkolwiek formie i za pomocą jakichkolwiek środków. Uzupełnieniem tych środków była promulgacja, w dniu 16 lipca 2020 r., Vademecum w sprawie niektórych kwestii proceduralnych w sprawach dotyczących wykorzystywania seksualnego małoletnich przez duchownych ściganych przez Kongregację.
W obecnym pontyfikacie
Od początku swojego pontyfikatu papież Franciszek, podobnie jak jego poprzednicy, starał się reagować na nadużycia seksualne z zerową tolerancją, podkreślając potrzebę i znaczenie wysłuchania ofiar i naprawienia wyrządzonych szkód fizycznych, psychologicznych i duchowych, ustanawiając zalecenia dla Konferencji Episkopatów, uruchamiając Papieską Komisję ds. Ochrony Małoletnich, przyjmując przepisy normatywne obowiązujące cały Kościół i przypominając o obowiązku stosowania kanonicznego prawa karnego poprzez wykonywanie władzy własnej przez proboszczów i ze sfery odpowiedzialności, jaką nabywają wobec Kościoła, przyjęcie przepisów normatywnych obowiązujących w całym Kościele i ponowne podkreślenie obowiązku stosowania kanonicznego prawa karnego poprzez wykonywanie władzy własnej przez proboszczów i ze sfery odpowiedzialności, jaką nabywają wobec powierzonego im Kościoła partykularnego w trosce o dobro dusz, aby takie sytuacje nie powtarzały się w przyszłości.
W tym samym duchu papież Franciszek promulgował, 7 maja 2019 r. Motu Proprio Vox Estis Lux Mundiktórych normy są zatwierdzone "ad experimentum na okres trzech lat". Motu Proprio jest godne uwagi ze względu na ustanowienie nowej listy przestępstw nadużyć seksualnych, gdy sprawca jest duchownym lub członkiem Instytutu Życia Konsekrowanego lub Stowarzyszenia Życia Apostolskiego. Ponadto za przestępstwa uznaje się czyny popełnione wobec osób dorosłych, małoletnich lub osób szczególnie wrażliwych: zmuszanie kogoś, przemocą lub groźbą lub przez nadużycie władzy, do wykonania lub doznania czynności seksualnych; wykonywanie czynności seksualnych z małoletnim lub osobą szczególnie wrażliwą; produkowanie, wystawianie, posiadanie lub rozpowszechnianie, w tym za pomocą środków telematycznych, materiałów pornograficznych z udziałem dzieci, jak również ograniczanie lub nakłanianie małoletniego lub osoby szczególnie wrażliwej do udziału w wystawach pornograficznych.
Rozwój sytuacji w zakresie reformy Kodeksu
Reforma Księgi IV, określająca kary, które należy wymierzyć i będąca echem środków już przyjętych, włącza te przestępstwa z pewnymi modyfikacjami w brzmieniu, głównie do tytułu VI "Przestępstwa przeciwko życiu, godności i wolności człowieka", co podkreśla chęć ochrony ofiar i uznania naruszenia ich godności i wolności w przypadku popełnienia nadużycia, chociaż niektóre przestępstwa są nadal włączone do tytułu V "Przestępstwa przeciwko szczególnym obowiązkom", gdy sprawcą jest osoba duchowna.
Nie ma wyraźnej wzmianki o "wrażliwych dorosłych". Ich ochrona jest ustanowiona pośrednio, poprzez "przekręcenie" - jak wskazał biskup Arrieta, architekt reformy - gdy wspomina się o niedoskonałym używaniu rozumu lub gdy prawo uznaje równą ochronę, ze względu na rozbieżności, które powstały w doktrynie w odniesieniu do jej interpretacji.
Z drugiej strony, choć w Motu Proprio Vos Estis Lux Mundi działania lub zaniechania mające na celu przeszkadzanie lub uchylanie się od dochodzenia cywilnego lub dochodzenia kanonicznego prowadzonego przez władzę są uważane za przestępstwo, to jednak nowa Księga VI reguluje jako przestępstwo zaniechanie przekazania zawiadomienia o przestępstwie w sferze kanonicznej, co nie przeszkadza we współpracy z władzą cywilną, o czym mówi samo Vademecum.
Nowa Księga VI reguluje ujęcie wiernych świeckich jako sprawców przestępstwa nadużycia, gdy cieszą się godnością lub sprawują urząd czy funkcję w Kościele w dwóch sytuacjach: gdy popełniają przestępstwo przeciwko szóstemu przykazaniu, a ofiarą jest osoba małoletnia lub osoba o niedoskonałym używaniu rozumu albo taka, której prawo uznaje równą opiekę, oraz gdy stosując przemoc, groźbę lub nadużywając władzy, popełniają przestępstwo przeciwko szóstemu przykazaniu lub zmuszają kogoś do wykonania lub doznania aktów seksualnych.
Podobnie, w celu przywrócenia sprawiedliwości, wyraźnie ustanowiono, że sędzia lub organ, w trakcie prowadzenia sprawy, musi zagwarantować prawo do obrony, domniemanie niewinności oraz godność domniemanego sprawcy i ofiary.
Ponadto zapewnia szybkość postępowania, unikając przedawnienia przestępstw w trakcie ich rozpatrywania, wymierza odpowiednią karę, biorąc pod uwagę okoliczności łagodzące i obciążające, takie jak stan nietrzeźwości lub inne zakłócenia czynności umysłu osoby, która dąży do popełnienia przestępstwa, a także ustala naprawienie szkody i zgorszenia w ramach reparacyjnego charakteru kary oraz należycie wykonuje karę.
Saldo
Tak więc reforma Księgi VI Kodeksu Prawa Kanonicznego dotyka obszaru nadużyć seksualnych, włączając szereg nowości i powtarzając środki, które równolegle z pracami poprzedzającymi reformę należało przyjąć, aby uniknąć powtórzenia się tych zachowań, chronić ofiarę z godnością i szacunkiem, oferując jej niezbędną pomoc duszpasterską i psychologiczną, uzyskać przebaczenie ze strony poważnie zranionej wspólnoty chrześcijańskiej oraz ułatwić stosowanie ustanowionego kanonicznego prawa karnego.
Prawnik
